Η ΑΦΥΠΝΙΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΤΟΥ

ΟΛΟΚΛΗΡΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

Ο βασικά εμπορομεσητικός χαραχτήρας του ελληνικού καπιταλισμού, η έλλειψη ισχυρής βιομηχανικής βάσης, η κυριαρχία της μικρής επιχείρησης ο κατακερματισμός του κεφαλαίου, η υποανάπτυχτη γενικά διάρθρωση της κοινωνίας, παρά την αντιφατική ύπαρξη μερικών μεγάλων χρηματιστικών και βιομηχανικών μονάδων, ο συμβιβασμός της ανερχόμενης αστικής τάξης με τα κατάλοιπα του κοτσαμπασισμού, η ανεπαρκής άλλά όχι ασήμαντη οργάνωση του προλεταριάτου και των καταπιεζομένων μαζών, η διασπορά της πρωτοπορίας κλπ., προσδιόρισαν τα πλαίσια της καθυστέρησης του εργατικού κινήματος την προπολεμική περίοδο. Μόνο στα πρώτα αστικά κέντρα, Σύρο, Πάτρα, Αθήνα, Πειραιά, Λαύριο και στα μεγάλα κέντρα του βορρά, όπου υπήρχαν σημαντικά καπνεργοστάσια, το κίνημα αναπτύχθηκε προδρομικά. Αλλά, οι Βαλκανικοί Πόλεμοι, ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η μικρασιατική εκστρατεία, η καταστροφική ήττα του ελληνικού καπιταλισμού στα 1922, η οικονομική χρεοκοπία (νομισματική κρίση Πρωτοπαπαδάκη), η πληθυσμιακή καταιγίδα της πενόμενης προσφυγιάς, σε συνδυασμό με την επίδραση του θριάμβου της Οχτωβριανής Επανάστασης, τα επαναστατικά γεγονότα της Γερμανίας-Ουγγαρίας, την επαναστατική εξέγερση της Ιταλίας, την άνοδο του κινήματος στη Δ. Ευρώπη και σ’ ολόκληρη την Υφήλιο, τον επαναστατικό σίφουνα, που προκάλεσε η μεγάλη κρίση του 1920 κλπ., όλα αυτά έδοσαν μια ισχυρή ώθηση στο επαναστατικό κίνημα και αφύπνισαν το ελληνικό προλεταριάτο. Πάνω στη φυσιογνωμία του κινήματος βάζει τώρα τη σφραγίδα της γερά η Οχτωβριανή Επανάσταση, που στο κοντινότερο γειτονικό χώρο ασκεί τεράστια επίδραση και σε συνδυασμό με τις καταστροφικές συνέπειες του δεκάχρονου πολέμου, δημιουργεί μια ευρύτατη αριστεροποίηση των καταπιεζομένων μαζών. (Ολόκληρο το βιβλίο σε απλό κείμενο).

Λουκάς Καρλιάφτης (Καστρίτης)

Η αφύπνιση του Ελληνικού Προλεταριάτου – Διαβάστε το

Η Ίδρυση του Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος

Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες ιδρύεται το Νοέμβρη του Ι918 η Γενική Συνομοσπονδία των Εργατών, που οργανώνει πάνω από 100 χιλιάδες εργάτες, Τον ίδιο μήνα ιδρύεται και το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα (ΣΕΚ). Τα μεγάλα αυτά γεγονότα, μπάζουν το ελληνικό εργατικό κίνημα σ’ ένα καινούργιο στάδιο, που συμπίπτει με τα πρώτα ηρωικά χρόνια της Ρωσικής Επανάστασης.
Το νέο κόμμα, όντας αναπόσπαστα συνδεδεμένο με το διεθνιστικό κίνημα, αντικατοπτρίζει όλα τα ρεύματα που διαμορφώθηκαν την περίοδο αυτή, μέσα στην ονομαζόμενη Διεθνή Σοσιαλδημοκρατία και αργότερα στην Τρίτη Διεθνή.
Στο Ιδρυτικό συνέδριο του ΣΕΚ, στο οποίο πήραν μέρος οι οργανώσεις: Σοσιαλιστική Νεολαία της Αθήνας, Σοσιαλιστική Οργάνωση Πειραιά, Κέρκυρας, Βόλου και η Φεντερασιόν Θεσσαλονίκης, με σύνολο 34 αντιπροσώπους, αντιπαρατάχτηκαν 5 βασικές τάσεις.
Η δεξιά με τον Α. Σίδερη, Γεωργιάδη, Κουριέλ, Π. Δημητράτο, με απώτατη δεξιά τον Γιαννιό, που είχε τάσεις πέρα για πέρα ρεφορμιστικές [ένταξη στην Κ.Τ.Ε. (Κοινωνία των Εθνών), Εθνική Άμυνα, Αστική Δημοκρατία κλπ.)].
Η τάση του κέντρου έχει επικεφαλής τον Μπεναρόγια. Ο Αβραάμ Μπεναρόγιας προέρχεται από τη σοσιαλπατριωτική δεξιά του βουλγάρικου κινήματος, που περιλάμβανε τους λεγόμενους «φαρδειούς», σ’ αντίθεση με τους «στενούς» που αντιστοιχούσαν με τους Ρώσους Μπολσεβίκους. Στο Ενοποιητικό Συνέδριο αντιπροσώπευε τη Φεντερασιόν της Μακεδονίας. Ήταν ένας μαχητικότατος αγωνιστής. Η δραστηριότητα του συντέλεσε πάρα πολύ στην ενοποίηση του εργατικού κινήματος. Έτσι βρέθηκε επικεφαλής της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών και οπωσδήποτε στις πρώτες επάλξεις του νέου κόμματος.
Ο Μπεναρόγιας ψηφίζει τις περισσότερες απόψεις της δεξιάς. Αλλά η τάση του Μπεναρόγια, από την εργατική της σύνθεση και απ’ τη σύνδεση της με τις πιο επαναστατικές μάζες της Μακεδονίας (Φεντερασιόν), καταλαμβάνει την αριστερότερη πτέρυγα της δεξιάς. Αποτελεί ουσιαστικά το κέντρο του Συνεδρίου. Κάτω απ’ την επίδραση της ριζοσπαστικοποίησης των μαζών και των συνεπειών του πολέμου και της Επανάστασης, πραγματοποιεί ζικ-ζακ, από τη δεξιά στην αριστερή πτέρυγα. Το ρεφορμιστικό κέντρο του Α. Μπεναρόγια χρωματίζεται και απ’ τό γεγονός ότι το Συνέδριο του ΣΕΚ στο οποίο πρωτοστάτησε, έγινε με την εντολή της Β΄ Διεθνούς.
Ο Μπεναρόγιας ο όποιος καλύπτει το δευτεροδιεθνιστικό χαραχτήρα του Συνεδρίου δεν είναι επομένως ένας απλός και άχρωμος «αριστερός» όπως τον παρουσιάζουν οι παμπλικοί,. Η μόνιμη συνύπαρξη του Μπεναρόγια με τους κατουσίαν ρεφορμιστές μέχρι της εποχής της μετακατοχικής, δηλαδή με το κίνημα του Σβώλου και του Τσιριμώκου, επιβεβαιώνει το ρεφορμιστικό του περιεχόμενο.
«Στην αριστερά βρίσκονται οι Λιγδόπουλος, Τζουλάτης, Κομιώτης και ο μάλλον προσκείμενος σ’ αυτούς Ν. Δημητρατος». «Αυτοί είναι επαναστατικότεροι κι αδιάλλαχτοι, κι έπαιξαν ένα ρόλο πιο συγχρονισμένο» –έτσι εκφράζεται ο Μπεναρόγιας για την πραγματική κομμουνιστική τάση.
Ο Τζουλάτης, ο κατοπινός ιδρυτής του «Κομμουνισμού» και του «Αρχείου Μαρξισμού», άνοιξε πρώτος μια δριμύτατη επίθεση αρχών ενάντια στους κεντριστές και στους οπορτουνιστές.
«Αυτή η Κοινωνία των Εθνών (ΚΤΕ) είναι κατασκεύασμα των αστικών κυβερνήσεων. Δεν μπορούμε εμείς να δεχτούμε τις αστικές απόψεις», (Πραχτικά Συνεδρίου που αναφέρει ο ιστορικός Κορδάτος).
Και στη συνέχεια ο Λιγδόπουλος στιγματίζει τους σοσιαλπροδότες συνεταίρους, τους υπερασπιστές της αστικής πατρίδας και τη γραμμή τους Εθνικής Άμυνας.
Έπειτα η μάχη μεταφέρεται στο πολιτειακό. Ενάντια στους υπερασπιστές της «Λαϊκής Δημοκρατίας» ολόκληρη η τριτοδιεθνιστική τάση, Τζουλάτης, Λιγδόπουλος, Κομιώτης, μιλάνε με σθένος και φανατισμό ενάντια στους οπορτουνιστές: «Για τους σοσιαλιστές δεν υπάρχει διαφορά ανάμεσα στα αστικά πολιτεύματα».
Οι νέοι αντιπρόσωποι της Κομμουνιστικής Νεολαίας της Αθήνας είναι φλογεροί υπέρμαχοι των ιδεών της 3ης Διεθνούς και αδιάλλαχτοι ενάντια στους στυλοβάτες της 2ης Διεθνούς, που καταπρόδοσε το κίνημα στα 1914.

Η Πολιτική Φυσιογνωμία του Σ.Ε.Κ.

Στο καινούργιο κόμμα, επεκράτησαν τελικά οι δεξιές δευτεροδιεθνιστικές απόψεις. Ο προγραμματισμός του και η πολιτική του κατεύθυνση προς την «Λαϊκή Δημοκρατία», τον «Λαϊκό Έλεγχο» της Κυβέρνησης, στην «Κοινωνία των Εθνών», που ο Λένιν ονομάζει Κοινωνία των Ληστών, στην απάτη του «γενικού αφοπλισμού», στην πρόστυχη υπεράσπιση της «εθνικής άμυνας», έβαλε αυτό το κόμμα στην τροχιά της προδοτικής 2ης Διεθνούς των Σάϊντμαν, Ρενοντέλ, Νόσκε, Νταν, Τσερετέλι και Σ ία.
Ο Παμπλικός ιστορικός εξωραΐζει το ΣΕΚ «είναι ένα κόμμα εργατικό», «απ’ τη γενική του τοποθέτηση στο στίβο της πάλης των τάξεων, απ’ την προσπάθειά του για την ταξική συνειδητοποίηση» κ.λ.π.
«Ωστόσο δεν είναι ένα κόμμα επαναστατικό προλεταριακό, κάθε άλλο παρά ανταποκρίνεται στον υπεύθυνο ρόλο του μοχλού για την επαναστατική ανατροπή του καπιταλιστικού καθεστώτος».
Ο παμπλιστής μας παρέλειψε μια μικρή, πολύ μικρή «λεπτομέρεια». Ότι αυτό το κόμμα έγινε με τις ευλογίες της Β΄ Διεθνούς, το ότι ήταν εργατικό στο θέμα της πάλης των τάξεων και αντικαπιταλιστικό στην επιφάνεια, δεν το εμπόδιζε να είναι απ’ όλη την πολιτική του σοσιαλπροδοτικό-δευτεροδιεθνιστικό. Απ’ τη στάση της ηγεσίας του στον πόλεμο, απ’ την υποταγή της στη δημοκρατική αστική τάξη, απ’ την προσαρμογή της στη «νομιμότητα» του καπιταλιστικού κατεστημένου, και ιδιαίτερα απ’ την προσπάθεια να καναλιζάρει την κατάρρευση από τον πόλεμο στην υπηρεσία του Πλαστήρα, ή του ησυχασμού, ή της εθνικής άμυνας στη Θράκη, έπαιξε ένα ανοιχτά αντεπαναστατικό ρόλο και εμπόδισε τις μάζες να μετατρέψουν τον πόλεμο σε εμφύλιο. Μια υπενθύμιση των εξελίξεων της σοσιαλδημοκρατίας, η συμμετοχή της στον πόλεμο, στις αστικές κυβερνήσεις ( ... ), στο πλευρό του αντεπαναστατικού ρωσικού εμφύλιου πόλεμου, στη δολοφονία του Λίμπνεχτ και της Λούξεμπουργκ κλπ., θα έδειχνε ότι η «σοσιαλιστική» «εργατική» «αντικαπιταλιστική» οργάνωση είχε μπει απ’ την ηγεσία της στην υπηρεσία της αστικής τάξης.
Οι εργατικές μάζες είχαν σχηματίσει ισχυρές αυταπάτες για το μοναδικό κόμμα και πύκνωναν γύρω του. Στα 1920 π.χ. ο Πετσόπουλος σαν υποψήφιος του κόμματος στη Θεσσαλία πήρε 11.399 ψήφους, που αντιπροσώπευαν το 70ο/ο των ψήφων. Η γενική συμπάθεια προς την ΕΣΣΔ και την Γ΄ Διεθνή. Έτσι εξηγείται γιατί το συνέδριο χαιρέτισε τη Ρωσική Επανάσταση «σαν παγκόσμιο ιστορικό γεγονός». Όπως και τη Γερμανική εξέγερση του Σπάρτακου. Οι οπορτουνιστές ηγέτες δεν δυσκολεύτηκαν να κάνουν αυτή τη χειρονομία για λόγους δημαγώγησης των μαζών. Αλλά στο οποίο «ιστορικό γεγονός» δεν θέλησαν να δουν τη θεωρητική και πολιτική ουσία της Οχτωβριανής Επανάστασης. Κι έκαναν ίσα-ίσα, ό,τι μπόρεσαν για να περιορίσουν τη σημασία της σ’ ένα «ιστορικό γεγονός». Αλλά η εκτίμηση ότι αυτό το κόμμα ήταν «αντικαπιταλιστικό» και η προσδοκία του «επαναστατικού προσανατολισμού» του, σε μια περίοδο που ο πόλεμος και η επανάσταση έχουν δημιουργήσει ένα χάσμα αγεφύρωτο ανάμεσα στους σοσιαλιστές και στους κομμουνιστές, έδειχνε τη μεθοδολογία των μετέπειτα παμπλιστών του φετιχισμού σ’ αυτό το κόμμα. Αυτός ο φετιχισμός στο κόμμα, ο οποίος «δικαιολογούνταν» απ’ την πίστη στις επαναστατικές διαθέσεις της βάσης του, έγινε η πηγή βασικών παρεκκλίσεων του Παμπλισμού.
Στο ενοποιητικό Συνέδριο ο Λιγδόπουλος εκλέχτηκε στη διοίκηση του. Αλλά η Κ.Ε. ελέγχονταν απόλυτα από σοσιαλπροδότες. Αυτοί άνηκαν στη Β΄ Διεθνή, αλλά καιροσκοπούσαν απέναντι των μαζών, που άρχισαν να προσανατολίζονται προς την Οχτωβριανή Μόσχα. Γι’ αυτό και πήραν απόφαση να μην αντιπροσωπευτούν στη Συνδιάσκεψη της Β' Διεθνούς στη Στοκχόλμη. Παρ’ όλα αυτά ο Σίδερης και ο Κουριέλ, παραβίασαν την απόφαση του Συνεδρίου, και με την οδηγία του Βενιζέλου, πήγαν στη Στοκχόλμη. Η κυβέρνηση Βενιζέλου για να πετύχει τα σχέδια του ελληνικού καπιταλισμού, κατά την αναδιανομή των σφαιρών επιρροής απ’ την Αντάντ στην οποία οι «σοσιαλιστές» σωβινιστές ασκούσαν μια επίδραση, προσπάθησε να εξαρτήσει την ηγεσία του ΣΕΚ, και το πέτυχε, όπως το απόδειξε όλη η Ιστορία των Γεωργιάδη, Σίδερη, Σαργολόγου, Σταυρίδη και Σία.
Κάτω απ’ αυτές τις διεθνείς και εθνικές εξελίξεις, η σύγκρουση μέσα στο Συνέδριο του ΣΕΚ οξύνθηκε, με αποτέλεσμα την αποχώρηση της τάσης Λιγδόπουλου-Τζουλάτη και των συντρόφων τους, και την δημιουργία της Κομμουνιστικής Ένωσης με όργανο τον «Κομμουνισμό» στα 1919.

Ο Τριτοδιεθνιστικός Κομμουνισμός

Οι Τζουλάτης και Λιγδόπουλος ήταν οι ηγέτες του «Κομμουνισμού». Επικεφαλής μιας ομάδας νέων, εργατών και φοιτητών, ανάπτυξαν μια εξαιρετική δραστηριότητα. Συγκέντρωσαν νέους, απ’ όλα τα στρώματα, εργάτες, φοιτητές, χωριατόπαιδα, φαντάρους. Το περιοδικό «Κομμουνισμός» ξεχώριζε απ’ όλα τα άλλα, όλων των ομάδων, όπως του Καραμούζη, του «Εργατικού Αγώνα», του Αβάντι, του Σοσιαλισμού κ.λ.π. Σήκωσε ψηλά τη σημαία της Γ΄ Διεθνούς, Δημοσίευσε «τους 21 όρους για την Γ΄ Διεθνή» και πάλεψε γι’ αυτούς. Βγαίνοντας κάθε Ι5θήμερο, χτυπούσε αμείλιχτα τους ξένους και ντόπιους ψευτοσοσιαλιστές, που πρόδοσαν τις αρχές της Β΄ Διεθνούς (πρόγραμμα, κλπ.) μέσα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Στα γραφεία, Πειραιώς 40, οπού εγκαταστάθηκε ο «Κομμουνισμός» αρχίζει μια δραστήρια πάλη. Δημοσιεύει πρώτο, αυτούσιες τις αποφάσεις του Α΄ και Β΄ Συνεδρίου της 3ης Διεθνούς. Δημοσιεύει το περίφημο «Σοσιαλιστές και Πόλεμος» του Λένιν και του Ζινόβιεφ, που ηλεκτρίζει το πολεμικό μέτωπο. Επίσης, το «Κεφάλαιο» (περίληψη Ντεβίλ), τον «Εξτρεμισμό» και «Γράμματα προς τους Ιταλούς και Αμερικανούς Εργάτες» του Λένιν, την «Οικογένεια και το Κομμουνιστικό Πολίτευμα» της Μ(...) με ένα σωρό άρθρα πολιτικής και προπαγάνδας, Όπως και τις πρώτες ειδήσεις. Η θεωρητική δουλειά συμπληρώνεται με μαθήματα. Ιδιαίτερα πάνω στην «Οικονομική εξέλιξη» για τους αρχάριους, που γράφτηκε από συντρόφους.
Η αντιμιλιταριστική δράση του «Κομμουνισμού» εξακτινώνεται σ’ όλα τα μέτωπα. Τα μέλη που υπηρετούσαν στο στρατό, συγκροτούσαν μυστικούς ομίλους και συνεργάζονταν με τους οπαδούς του ΣΕΚ. Ο «Κομμουνισμός» και οι ειδήσεις του περνώντας παράνομα απ’ τον Πειραιά-Μουδανία-Σμύρνη κυκλοφορούσαν ως τα χαρακώματα. Με τον (...) στήνεται πολύγραφος στο μέτωπο. Μ’ αυτόν τυπώνεται «Η ΦΟΥΝΤΑ» του Νίκολη, που κατόπιν έγινε στενός συνεργάτης του Πουλιόπουλου.
Ο Μ.Γιάννης αφηγείται ότι στα γραφεία, Πειραιώς 40, περνούσαν ακατάπαυστα φαντάροι και ναύτες του μικρασιατικού μετώπου στα 1919. Στα ίδια γραφεία, σαν γραφεία του ΚΚΕ στα 1920, ο Βούλγαρης βεβαιώνει ότι παρήλαυναν όλα τα παλαιά στελέχη του «Κομμουνισμού» και τα νέα του Αρχείου. Εκεί συνδέθηκε ο ίδιος με τους συνεχιστές της Κομμουνιστικής Νεολαίας της Αθήνας. Η αστυνομία λύσσαξε εναντίον τους. Ο κομμουνιστοφάγος Γάσπαρης έστελνε τους χαφιέδες του με στολή και με πολιτικά, για να παρακολουθούν τις διαλέξεις-συγκεντρώσεις. Και τον Απρίλη του 1921 επετέθηκε σε πολυπληθή συγκέντρωση για να εκπορθήσει το φρούριο. Με άγριο ντουφεκίδι, κατέλαβε τα γραφεία, τα κατάστρεψε, έκανε συλλήψεις, φόρτωσε σε κάρο όλα τα έντυπα και τα πήγε στην αστυνομική διεύθυνση.
Ο Λιγδόπουλος, για την έκδοση και κυκλοφορία της μπροσούρας τού Κροπότκιν «Προς τους Νέους» καταδικάστηκε και φυλακίστηκε στο μεσαιωνικό «Ιτζεδίν». Αλλά παρά τις διώξεις, η δράση του «Κομμουνισμού» επεχτείνονταν και γέμιζε με ενθουσιασμό τους νέους, εργάτες, φοιτητές, φαντάρους, ενώ στα γραφεία, της Ευριπίδου 14, την ίδια εποχή (1921) η κίνηση ήταν χαλαρή στον «τύπο» της νόμιμης σοσιαλδημοκρατικής οργάνωσης.

Η «Κομμουνιστικοποίηση» του Σ.Ε.Κ.

Το ΣΕΚ, στο 2ο Συνέδριό του, που έγινε τον Απρίλη 5-12 του 1920, προσχώρησε στην 3η Διεθνή, αφού παραδέχτηκε τους 21 όρους. Και πρόσθεσε σε παρένθεση στον τίτλο του τη λέξη: «Κομμουνιστικό». Η αριστερή τάση Λιγδόπουλου-Τζουλάτη δικαιώθηκε για το θρίαμβο των ιδεών της, υπέρ των άρχων της 3ης Διεθνούς.
Ο Λιγδόπουλος, ο όποιος συμμετείχε στην οργανωτική επιτροπή του ενοποιητικού συνεδρίου και είχε εκλεγεί στη διοίκηση, στέλνεται τώρα σαν αντιπρόσωπος του κόμματος στο 2ο συνέδριο της Κ.Δ. Αλλά επιστρέφοντας, τον Οχτώβρη του 1920, έπεσε θύμα του καθήκοντος. Σκοτώθηκε στη Μαύρη Θάλασσα από Τούρκους ληστοπειρατές. Κι έτσι εξέλειψε μια ιστορική φυσιογνωμία του Ελληνικού Κομμουνισμού.
Η Κομμουνιστική Ένωση μετά την προσχώρηση του ΣΕΚ στην 3η Διεθνή, επανεξετάζει τώρα τη θέση της. Βρίσκεται σε δίλημμα. Στο κόμμα δεν βλέπει μια ουσιαστική μεταβολή. Η διχτατορία του προλεταριάτου μπήκε σε παρένθεση. Η αστική δημοκρατία έμεινε μόνιμο έμβλημα του νέου κόμματος. Δημιουργούνται ωστόσο αυταπάτες και ελπίδες για την κομμουνιστικοποίηση του κόμματος. Οι αμφιταλαντεύσεις στις μεγάλες καμπές του κινήματος δεν λείπουν. Οι επιθυμίες των μαζών, για την ενοποίηση των σοσιαλιστικών δυνάμεων, παίζουν σπουδαίο ρόλο. Η ηγεσία της Κ.Ε. δεν κατέχεται από συμφιλιωτισμό απέναντι στους ψευτο-σοσιαλιστές. Αλλά υπολογίζει στην πάλη των τάξεων, και στην επέμβαση της 3ης Διεθνούς, Δέχεται μάλιστα και πιέσεις. Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες ο «Κομμουνισμός» προσχωρεί στο ΚΚΕ. Δεν μπόρεσε να απορίψει τις προτάσεις που του έγιναν, αφού έγιναν δεκτοί οι 21 όροι, κι έβαλε τέρμα στην έκδοση του.
Στην προσχώρηση του ΣΕΚ στην 3η Διεθνή, «ο Γεωργιάδης έπαιξε ρόλο» βεβαιώνει ο Γραμματέας της Κομμουνιστικής Νεολαίας, Θεοδώρου, Ενώ στην ουσία πρόκειται για μια οπορτουνιστική προσαρμογή, ενός βετεράνου της σοσιαλπροδοσίας, προς το ισχυρό ρεύμα, που ξαπλώθηκε σ’ όλη την Υφήλιο για τη σοβιετική εξουσία. Οι σοσιαλιστές (όπως ο Κασέν, που ενώ μέσα στον πόλεμο υποστήριξε ότι, η Αγγλογαλλική συμμαχία είναι «παράγων ειρήνης» κι όχι μπλοκ για την παγκόσμια κυριαρχία) που πέρασαν στη Διεθνή, παρασύρθηκαν απ’ το ρεύμα υπέρ του νέου εργατικού κράτους.
Αλλά οι ελπίδες για τη διαφοροποίηση του ΚΚΕ διαψεύστηκαν γρήγορα. Το ΚΚΕ δεν έπαψε να εκφράζει τις επιδράσεις της μικροαστικής και αστικής τάξης στο προλεταριάτο. Η πείρα ενός χρόνου απόδειξε ότι, η ηγεσία του διακρίνονταν για την έλλειψη αρχών. Ο Γεωργιάδης περίμενε την επέμβαση της ΕΣΣΔ, για να του δόσει την εξουσία. Αργότερα, με την ετικέτα του σοσιαλιστικού κόμματος, περιέφερε κατάλογο υπουργών στον Ίντεν, για υπουργοποίηση. Κι άλλοι είχαν την ίδια κατολίσθηση.
Αυτές οι διαπιστώσεις οδήγησαν τη μεγάλη πλειοψηφία των στελεχών του «Κομμουνισμού» στην οριστική διάσπαση, και σ’ ένα καινούργιο δρόμο. Η πείρα του μπολσεβικισμού, που απ’ το 1912, έσπασε με τους μενσεβίκους, κι απ’ το 1914, έσπασε με την 2η Διεθνή, που πέθανε, είχε επιδράσει αναμφισβήτητα στην τάση Τζουλάτη και των συντρόφων του.
Το πρόβλημα της ενότητας και της διάσπασης της αριστεράς με τη δεξιά του ΣΕΚ, δεν απησχόλησε τον ιστορικό Κορδάτο, ούτε τον «ιστορικο» παμπλιστή. Πως μπόρεσαν να αγνοήσουν το τόσο καυτερό πρόβλημα της σχέσης της 2ης με την 3η Διεθνή, που ήταν η λυδία λίθος, για τη διάκριση της αληθινής φύσης των κομμάτων; Αυτός ο στρουθοκαμηλισμός είναι απαράδεχτος για τέτοια ζητήματα άρχων. Θα έπρεπε όμως να τεθούν τα ερωτήματα:
Μήπως η παραμονή του «Κομμουνισμού» στο ΣΕΚ, θα μπορούσε να το διαφοροποιήσει με την ενίσχυση της 3ης Διεθνούς; Η παραμονή της φράξιας Τζουλάτη μέχρι το 1924, απέδειξε το αδύνατο αυτής της προοπτικής. Μήπως η παραμονή θα ευνοούσε το ζήτημα της κατάληψης της εξουσίας στα 1923, που η κατάσταση ήταν άμεσα επαναστατική; Η αδυναμία αυτής της προοπτικής αποδείχτηκε από την αδυναμία όλης της αριστερής τάσης. Ποιά θα ήταν η συσχέτιση των δυνάμεων της αριστεράς και της δεξιάς, αν πίσω απ’ τους πρώτους βρίσκονταν η 3η Διεθνής; Ποιά θα ήταν η αντίσταση τέλος, στην μετέπειτα σταλινοποίηση του ΚΚΕ; Σ’ αυτά τα ερωτήματα μπορούσε να εγερθούν αντιρρήσεις, που να κριτικάρουν ιδιαίτερα την οργάνωση του Αρχείου. Αλλά το γεγονός είναι ένα. Παρά τα αναμφισβήτητα λάθη, η τάση του Αρχείου έφτιαξε κόμμα. Το τμήμα της Διεθνούς Αριστερής Αντιπολίτευσης το 1930.
Η 3η Διεθνής δεν μπορούσε να κατακριθεί, γιατί έπαιρνε στους κόλπους της τμήματα συγχυσμένων ή αβέβαιων σοσιαλιστικά, παρά την παραδοχή των 21 όρων. Πάλευε για την κατάκτηση της προλεταριακής βάσης των σοσιαλιστικών κομμάτων. Επεξεργάζονταν ένα σχίσμα με τους ασυμφιλίωτους εχθρούς του κομμουνισμού.
Αυτό έγινε στην περίπτωση του Λαζάρι, της αριστεράς του σοσιαλιστικού κόμματος της Ιταλίας, για να τον σπρώξει στη διάσπαση με το Σερράτι, και άλλων στελεχών και κομμάτων της Δύσης, που επάνδρωσαν την 3η Διεθνή. Αλλά αυτά δεν σήμαιναν ότι, το σχίσμα της αριστεράς με τη δεξιά του ΣΕΚ ήταν απαράδεκτο.

Ο Πρώτος Πυρήνας του Αρχείου

Το Φθινόπωρο του 1921 συγκροτήθηκε, κάτω απ’ την ηγεσία του Τζουλάτη, ο πρώτος πυρήνας του Αρχείου. Ο Τζουλάτης κρατάει τη συνέχεια και την παράδοση του «Κομμουνισμού» και της Κομμουνιστικής Νεολαίας της Αθήνας. Είναι ο κύριος εμπνευστής, μαζί με τον θρυλικό Λιγδόπουλο, της γραμμής των 21 όρων στην πολιτική τους έκφραση. Αλλά δεν υπήρχε πια έδαφος για αυταπάτες. Ο Τζουλάτης και οι σύντροφοι του δεν πίστευαν πια ότι θα μπορούσε να μεταρρυθμιστεί το ΚΚΕ. Η οριστική διάσπαση των κομμάτων της 2ης και της 3ης Διεθνούς, οδήγησαν τους συνεχιστές του «Κομμουνισμού» στο συμπέρασμα ότι «η ενότητα του 1920 ήταν λάθος».
«Διαπιστώθηκε απ’ τα σκεπτόμενα μέλη της Κομμουνιστικής Ένωσης ότι ήταν σφάλμα η ενοποίηση» γράφει στην ιστορία του Αρχειομαρξισμού ο Ποντίκης, που συμμετείχε στον πρώτο πυρήνα του Αρχείου (1921). Αυτή ήταν η άποψη του Τζουλάτης όπως την αναμεταδίδει ο Βούλγαρης, που την άκουσε κατ’ επανάληψη απ’ τον Τζουλάτη το 1923-1924.
Κι έτσι έγινε η στροφή προς τη δημιουργία μιας ανεξάρτητης φράξιας, με σαφείς τάσεις προς τη δημιουργία μιας ανεξάρτητης οργάνωσης, ενώ ο Τζουλάτης παρέμεινε στο Συμβούλιο του ΚΚΕ μέχρι το 1924, απ’ όπου οργάνωσε και καθοδήγησε τη δράση των συναγωνιστών του μέσα κι έξω απ’ το ΚΚΕ. Ενώ το ΚΚΕ με τη ρεφορμιστική του ηγεσία, δεσπόζει απόλυτα στο πολιτικό και συνδικαλιστικό πεδίο του κινήματος, το Αρχείο λειτουργεί κι αναπτύσσεται γοργά απ’ το τέλος του 1921, σαν μια διαμορφωμένη πια τάση-φράξια.
Οι Αρχειομαρξιστές, ξεκινώντας απ’ τη διαπίστωση ότι η εποχή μας ήταν επαναστατική, ότι η κατάληψη της εξουσίας απαιτούσε τη δημιουργία ενός πραγματικά κομμουνιστικού κόμματος, ότι το ΚΚΕ κυριαρχούνταν από έναν απέραντο οπορτουνισμό, ότι η δημιουργία κομμουνιστικού κόμματος προϋπόθετε δημιουργία στελεχών και καλλιέργεια της μαρξιστικής θεωρίας, που ακόμα ήταν υποτυπώδης στην Ελλάδα, ότι η στενή-παράνομη δράση, στο πνεύμα του Ισκροβισμού του Λένιν ήταν η πιο ενδεδειγμένη για την περίοδο αυτή, τόσο απ’ την πείρα του μπολσεβικισμού και των Τέσνιδων, όσο κι απ’ τις αντικειμενικές συνθήκες, που δημιούργησε ο συνεχιζόμενος πόλεμος κι οι διώξεις, προγραμμάτισαν τη δημιουργία εξ επαγγέλματος επαναστατών, την έκδοση των κλασικών μαρξιστικών έργων και τη δημιουργία νέου κόμματος.
Εκθειάζουν το μπολσεβικισμό, που πιστεύουν ακράδαντα, ότι αυτοί, τον εκφράζουν και διαδηλώνουν την αλληλεγγύη τους με τους στενούς-τέσνιδες βουλγάρους σοσιαλιστές.
Μέσα στους Αρχειομαρξιστές, σφυρηλατείται η άποψη ότι το ΚΚΕ παρά την μετονομασία του δεν μπόρεσε να γίνει Κομμουνιστικό. Σάπισε. Πρόδοσε κι αυτό μέσα στον πόλεμο (1922). Η δημιουργία της φράξιας δεν είχε οριστικοποιήσει το σχίσμα με το κόμμα. Έτεινε όμως προς αυτό, απ’ την ίδια την αντίθεση πάνω στις αρχές.
Στον πρώτο πυρήνα του Αρχείου πήραν μέρος οι Τζουλάτης, Γ. και Γρ. Σαρανάκης, Κόρακας, Ποντίκης, Σφύρης, Γκοβόστης κι ο Αποστόλου, που αποστάτησε το 1924 στον σταλινισμό κι έληξε η σταδιοδρομία του, σαν πράχτορας όπως τον κατηγόρησαν οι σταλινικοί.
Έγιναν αλλεπάλληλες συνεδριάσεις του πρώτου πυρήνα. Εκεί ο Τζουλάτης ανέπτυξε τις γενικές αρχές της τάσης. Εισηγήθηκε το ντοκουμέντο, που εγκρίθηκε και κατέληξε:
«Πρέπει να δημιουργήσουμε στελέχη μιας νέας οργάνωσης. Η είσοδος μας στο ΣΕΚ ήταν αποτέλεσμα πιέσεων πολλών παραγόντων, ιδιαίτερα εξωτερικών. Ο “Κομμουνισμός” αδυνάτισε με τη στράτευση πολλών στελεχών του, κι έτσι υποκύψαμε και δεχτήκαμε την ενότητα με το ΣΕΚ, η οποία δεν έπρεπε να γίνει. Ήταν λάθος».
Το ντοκουμέντο που εγκρίθηκε απ’ τον ιδρυτικό πυρήνα δεν ήταν μια εκτεταμένη ανάλυση της κατάστασης και των καθηκόντων, Ήταν λιγόλογο. (Ο εισηγητής Τζουλάτης ήταν πάντα λιγόλογος). Δημοσιεύτηκε στο πρώτο φύλλο του «Δαυλού», θεωρητικού οργάνου του Αρχείου, που βγήκε μετά την αναγνώριση του απ’ την Δ.Α.Α., του Τρότσκι το 1930.
Ο Τζουλάτης ήταν ο αναμφισβήτητος ηγέτης του Αρχείου. Είχε πίστη ακλόνητη στο σοσιαλισμό και τις ιδέες του. Ήταν συγκεντρωμένος στο σκοπό. Ήταν οξυδερκέστατος. Ενέπνεε πίστη και ενθουσιασμό στους συντρόφους του. Συμμετείχε στο κίνημα απ’ το 1910. Στο σοσιαλισμό μυήθηκε απ’ τον ειδυλλιακό σοσιαλιστή Δρακούλη, που ήταν θείος του. Χάρη στον Δρακούλη απέχτησε και τα ιστορικά γραφεία, Πειραιώς 40, κι όταν οι οπορτουνιστές του ΚΚΕ τον διέγραφαν, στα 1924, είχε κιόλας στο ενεργητικό του μια 15χρονη ασταμάτητη κομμουνιστική δράση.
Ο πρώτος πυρήνας ανάπτυξε μια εξαιρετική δραστηριότητα. Κατά το Ι922-Ι923-1924, εξακτινώθηκε σε πολλούς ομόκεντρους κύκλους, που λειτουργούσαν πάνω στο τριαδικό σύστημα.
Ο Τζουλάτης με τον Κόρακα, Κονραρίνη, Γρ. Σαραντίδη κι άλλους, δούλεψε φραξιονιστικά μέσα στο κόμμα με κύριο στόχο τη στρατολόγηση νέων. Είχε τα βλέμματα του προς τα παλιά μέλη του «Κομμουνισμού» προς τους στρατευμένους, επίσης στο μέτωπο διοχετεύοντας υλικό αγκιτάτσιας. Εκεί μια ομάδα νεαρών αξιωματικών με επί κεφαλής το Στρίγκο, ήταν σε άμεση επαφή μαζί του. Παρακολουθούσε τη γενική δραστηριότητα των κύκλων. Μαζί με τον Δεδούση ηγήθηκαν της εκδοτικής εργασίας.
Ο Γ. Σαραντίδης κι ο Ποντίκης οργάνωσαν τον πρώτο κύκλο αρτεργατών, με επικεφαλής τον αξέχαστο προλετάριο Γιωργοπαπαδάτο, το πρώτο θύμα του σταλινισμού. Απ’ αυτό τον κύκλο διακρίθηκαν αγωνιστές, όπως ο Σάκκος, ο Σούλας, μεγάλης ολκής ηγέτες, που βρέθηκαν την επόμενη δεκαετία επί κεφαλής ηρωικών απεργιακών αγώνων των αρτεργατών. Και σε δεύτερο πλάνο ο Παπαλεξάτος, Καβαλιέρος και Ξεΐνης (που εκτελέστηκαν απ’ τους σταλινικούς), Δίπλας, Γαλής, Στεφάτος κ.ά. και λίγο αργότερα ο Χ. Σούλας, που εκτελέστηκε μαζί με τον Η. Μήτση στην Καισαριανή απ’ τους Γερμανούς φασίστες. Επίσης, ο Στεφάνου, που εκτελέστηκε απ’ τους σταλινικούς στα Δεκεμβριανά. Και σε συνέχεια δεκάδες άλλοι αγωνιστές αρτεργάτες, που πάλεψαν με ψηλά τη σημαία του Τροτσκισμού τη δεκαετία του ’30.
Ο Ποντίκης μετατοπίζεται στα 1925 στη Σαλονίκη κι εκεί δημιουργεί μια ολόκληρη οργάνωση μαζί με τον Πολάτο, Γιαννακουρέα, και μια σειρά ντόπιους αγωνιστές, Ο Σφύρης και ο Αποστόλου ανοίγουν δρόμο προς τους Ανάπηρους πολέμου. Ο κύκλος των Αναπήρων με επικεφαλής τον Βερούχη, θρυλικό Γραμματέα της Γενικής Συνομοσπονδίας Αναπήρων και Θυμάτων Πολέμου, τον οποίο κατέσφαξαν οι σταλινικοί αντάρτες στην κατοχή, το Δευτεραίο, Κώνστα, Σταματόπουλο, Αλεξόπουλο, Μάρειο και πάνω από δύο δωδεκάδες στελέχη της παράταξης, κατά τις δεκαετίες του ’20 και του ’30, διεξάγουν μαχητικά διαδηλώσεις ενάντια στον πόλεμο και για τις διεκδικήσεις τους. Την πρώτη δεκαετία κατακτούν το Σωματείο Αττικής. Τη δεύτερη, με υψωμένες τις πατερίτσες και ξεδιπλωμένη τη σημαία του Τροτσκισμού, κατακτούν τους δρόμους. Σ’ όλη τη χώρα στις αναπηρικές οργανώσεις δεν πάτησε σταλινικό πόδι.
Ο Γκοβόστης κι ο Βούλγαρης, βρέθηκαν επικεφαλής της φράξιας Εμποροϋπαλλήλων με τον Β. Τσαγαρίδη (που εκτελέστηκε στη Γερμανία από τους φασίστες), το Γρίβα (που εκτελέστηκε στα Δεκεμβριανά απ’ τους σταλινικούς), τον Ναπολέοντα και πολλούς άλλους, οργάνωσαν ένα πλατύ δίχτυο κύκλων μέσα σ’ όλα τα σώματα στρατού, ξηράς και ναυτικού και μιας πλατιάς πολιτιστικής κίνησης, μέσα απ’ την οποία στρατολόγησαν δεκάδες στελέχη.
Ο Γιακουμάτος μαζί με τον Μ. Γιάννη (Μαστρογιάνη), που ήταν από το 1924 Γραμματέας του συνδικάτου μπετόν και μετά από το 1930, απ’ τα ηγετικά στελέχη της τεταρτοδιεθνιστικής παράταξης, τον Παντελίδη, τον Κλεάνθη, το Σίδερη, το Φλωριά και πολλούς άλλους, δημιουργούν ένα κύκλο με μια σημαντική διακλάδωση στους οικοδόμους.
Ο Γιωτόπουλος, ο κατοπινός (1927) μονοπωλητής της ηγεσίας του Αρχείου και μετά τη σύνδεση με την Δ.Α.Α. Γραμματέας της –(τελικά αποστάτης του Τροτσκισμού)– μαζί με τον Πίνδαρο, το Γυφτόπουλο και άλλους, έδρασαν στους φοιτητές και βοηθούσαν το εκδοτικό έργο.
Ο Χαϊτόπουλος, ο Παπαδόπουλος, ο Χαρίτος, ο Ανδρώνης (που εκτελέστηκε κι αυτός απ’ τους Γερμανούς), ο Λιάπης, ο Λαδάς (το δεύτερο μέχρι στιγμής θύμα του Αρχείου που έπεσε απ’ τα δολοφονικά πλήγματα των σταλινικών) αποτέλεσαν την ηγεσία των Τσαγκαράδων. Κατάχτησαν το συνδικάτο (1929) και επί κεφαλής μιας τριαντάδας αγωνιστών του κατοπινού Τροτσκιστικού κινήματος, ηγήθηκαν, ηρωικών αγώνων και πλήρωσαν με πολύ αίμα τη δράση τους, ενάντια στον καπιταλισμό.
Ο Δεδούσης, με τον Τζουλάτη θεωρήθηκαν ηγέτες της «εχθρικής» οργάνωσης, που διακλαδίστηκε μέσα στο κόμμα, δόθηκε στο εκδοτικό με μια υπερένταση δράσης, που σε λίγο σάλεψε το λογικό του.
Ο Βιτσώρης ο κατοπινός ηγέτης της τεταρτοδιεθνιστικής παράταξης του τμήματος της 4ης Διεθνούς στη χώρα μας (1934) αρχίζει απ’ το 1924 τη σταδιοδρομία του,
Ο Γιαννόπουλος που περνώντας απ’ το σταλινισμό, στο Αρχείο, παρέδοσε τα βιβλία του κόμματος κι έγινε αφορμή ομηρικών συγκρούσεων των ομάδων των δύο τάσεων, με αποτέλεσμα το φόνο του Γιωργοπαπαδάτου και πολλών άλλων.
Αυτοί οι κύκλοι στα 1922, 1923, 1924, πολλαπλασιάστηκαν, ανέπτυξαν μια ηφαιστειώδη δραστηριότητα, στις συνοικίες, στα συνδικάτα, στις φάμπρικες, στο στρατό, και σε λίγο κατέκλυσαν τη χώρα.

Η Διαγραφή της Δεξιάς

Το Φλεβάρη του 1922, η ηγεσία του ΣΕΚ με επικεφαλής τους Γεωργιάδη, Σίδερη, Η. Δημητράτο, Σιδέρη, η οποία παρά την προσχώρηση στην Γ΄ Διεθνή, δεν έπαψε να υποστηρίζει σοσιαλρεφορμιστικές απόψεις και στο τέλος διαπίστωσε την ανάγκη μιας «μακριάς νόμιμης ύπαρξης». Αυτό είχε τη σημασία μιας προσαρμογής της δράσης του ΣΕΚ στα πλαίσια του καθεστώτος. Η σοσιαλρεφορμιστική ηγεσία απολάχτησε την επανάσταση, την επαναστατική πάλη των τάξεων και την παράνομη αντιπολεμική δράση. Δεν ήταν διατεθειμένη να δράσει παρά μόνο για τα περιορισμένα καθήκοντα «οργάνωσης και προπαγάνδας». Η αντίθεση της με την παράνομη δράση, εσήμαινε προδοσία του αντιπολεμικού αγώνα, όταν μετά 4 χρόνια, απ’ τον παγκόσμιο πόλεμο, συνεχίστηκε η μικροασιατική εκστρατεία, για την επιτυχία των μεγαλοϊδεάτικων στόχων του Βενιζέλου και του Γούναρη, κι οδήγησε την αστική τάξη στο χείλος της καταστροφής (1922).
Η δεξιά αυτή τάση, αντανακλώντας τα διεθνή ιδεολογικά ρεύματα έγινε ακόμα δεξιότερη. Αποτίναξε την πειθαρχία της Γ΄ Διεθνούς και διακήρυξε ότι οι αποφάσεις της δεν έχουν παρά μόνο «ιστορικό χαραχτήρα».
Στο συνέδριο του Οχτώβρη του 1922 ήταν έτοιμη να σπάσει, αν δεν πλειοψηφούσε. Αλλά τελικά ανατράπηκε και διαγράφτηκε. Η κρίση του ΣΕΚ έκφραζε την βαθύτερη κρίση του Ελληνικού καπιταλισμού. Το ρεφορμιστικό σύνθημα, για μια «μακριά νόμιμη ύπαρξη», δεν ήταν μόνο η προέκταση της προηγούμενης ρεφορμιστικής πολιτικής, ύστερα από την ψευτοαριστερή μανούβρα γύρω απ’ τη θριαμβευτική Οχτωβριανή Επανάσταση –τότε όλοι, πίστευαν ότι σε 100 βήματα βρίσκεται η εξουσία– αλλά και το άμεσο αποτέλεσμα των διώξεων και της παρανομίας. Ο Πετσόπουλος μπήκε 13 φορές στη φυλακή, για την αντιπολεμική πάλη του «Ρίζου». Αλλά ο Γεωργιάδης, ενώ όταν γύρισε από την Μόσχα, λανσάρισε υπεραριστερά συνθήματα, μέχρι και για την κατάληψη της εξουσίας, μόλις φυλακίστηκε με τον Πετσόπουλο, ανακάλυψε ότι το κόμμα είχε ανάγκη «μακριάς νόμιμης δράσης» κι αργότερα έγινε βουλευτής του αστικού κόμματος του Καφαντάρη.
Ο Σίδερης δε, παλιός σοσιαλδημοκράτης της δεξιάς, πρώην βουλευτής της Φεντερασιόν, στο συνδυασμό του παλαιοκομματικού Γούναρη, κι υστέρα του ΚΚΕ, αντιπροσώπευσε την Ελλάδα με χρήματα του Βενιζέλου, στο Διεθνές Συνέδριο της 2ης Διεθνούς της Στοκχόλμης και κατάληξε να διοριστεί απ’ το «Δημοκράτη» Παπαναστάση, διευθυντής της Αγροτικής Τράπεζας.
Με την ώθηση των εσωτερικών γεγονότων, της κρίσης, της κατάρρευσης του μετώπου, της επέμβασης των επαναστατημένων πολεμιστών και της επίδρασης των εξωτερικών εξελίξεων, γίνεται χωρίς μεγάλη δυσκολία η διαγραφή της συντηρητικής, ρεφορμιστικής, κοινοβουλευτικής, νομιμόφρονης δεξιάς, Ο ρόλος της ξελαμπικαρίστηκε όταν, κατά την κατάρρευση του μετώπου, προσπάθησε να καναλιζάρει την εξέγερση των φαντάρων μακριά απ’ τα «αναρχικά κινήματα». Δεν αρκέστηκε να ρίξει το πατριωτικό δηλητήριο του πατσιφισμού, για να φράξει το δρόμο στην επανάσταση. Πέρασε στην «εθνική άμυνα», στην υπεράσπιση της «ανεξαρτησίας της χώρας», στο σωβινισμό.
Κάλεσε τους φαντάρους να πολεμήσουν στο μέτωπο της Θράκης... για να μην περάσει ο εχθρός!!! Όπως έγινε και με ολόκληρη, σχεδόν, την ηγεσία της Β΄ Διεθνούς, πρόδοσε το σοσιαλισμό. Έτσι το βασικό σύνθημα του Γ΄ Συνεδρίου της Κ.Δ. (Ιούλης 1921), για το ξεκαθάρισμα των κομμάτων απ’ τους οπορτουνιστές, βρήκε μια πρώτη λύση στο χώρο του Ελληνικού κινήματος.
Στην επιφάνεια τώρα πέρασε η νέα ηγεσία Σαργολόγου - Σταυρίδη. Το ίδιο οπορτουνιστική. Ο πρώτος αντιπροσώπευσε το ΚΚΕ στη Διεθνή, σαν γραμματέας του κόμματος. Φωτογραφήθηκε στο πλευρό του Λένιν, αλλά γυρίζοντας έφαγε τα χρήματα που προορίζονταν για το κόμμα κι έστειλε έκθεση στην Κυβέρνηση. Αποδείχτηκε πράχτορας.
Ο δεύτερος, ο Σταυρίδης, παρά τον ψευτοαριστερισμό του, πέρασε ένα φεγγάρι απ’ την ηγεσία του ΚΚΕ και κατάληξε στο φασισμό. Έγινε γραμματέας της φασιστικής οργάνωσης Ε.Ε.Ε.[1].

Ντεφετισμός Χωρίς Επαναστατική Διέξοδο

Με την κατάρρευση του στρατιωτικού μετώπου, οι φαντάροι, πετούν τα όπλα και τρέπονται, σ’ άταχτη φυγή. Η μαζική εξολόθρεψη φαντάρων και πολιτών, οι άγριες σκηνές αντεκδικήσεων των Τούρκων για όσα έπαθαν απ’ τον Ελληνικό στρατό, το βίαιο θαλασσοπνίζιμο φαντάρων και πολιτών που πάσχιζαν να μπαρκάρουν στη Σμύρνη για να σωθούν απ’ τη μαζική σφαγή, κι ο πανικός, έριξαν την επαναστατική ψυχολογία ορισμένων τμημάτων του στρατού. Όσο για τους πρόσφυγες, χρειάστηκαν μερικά χρόνια για να συνέλθουν και να αφυπνισθούν απ’ την νάρκη της καθυστέρησης.
Παρ’ όλα αυτά, η φλόγα που άναψε στο μέτωπο δεν μπορούσε να σβήσει. Αρκετά τμήματα κρατούν τα όπλα. Στους τροτσκιστικούς κύκλους είναι γνωστό ότι ο Μ.Γιάννης κατοπινή φυσιογνωμία εργάτη βετεράνου τροτσκιστή, μαζί με σοσιαλιστές Βολιώτες, έφτασε μέχρι τον Πειραιά με 1.000 ένοπλους πεζοναύτες. Ο Κοκκινογιάννης τροτσκιστής, Μακεδόνας, το ίδιο μέχρι τη Σαλονίκη. Εκεί τους αφόπλισαν. Κι αυτές δεν είναι μεμονωμένες περιπτώσεις. Τί θα μπορούσε να γίνει αν υπήρχε σχέδιο και προοπτική εξουσίας; Πολλοί επαναστάτες έφτιαξαν τη δικιά τους ιστορία ντεφετισμού του αστικού στρατού. Στη Ροδεστό, χιλιάδες οπλισμένοι κι άοπλοι φαντάροι, κάνουν συγκεντρώσεις. Αυτοσχέδιοι ρήτορες μιλάνε για ειρήνη, για σοσιαλισμό, με μίσος ενάντια στους μακελάρηδες.
Στην Ανδριανούπολη γύρω απ’ τον ανθυπολοχαγό Βλάχο λειτουργούσε ένα κέντρο συντονισμού και δράσης. Τέτοια κέντρα με μικρό βεληνεκές δράσης λειτουργούσαν κι άλλου.
Τελικά η μπόρα πέρασε. Στα κέντρα, δεν μπόρεσαν να κάνουν την εμφάνισή τους σώματα όπως το 1ο σύνταγμα πολυβολητών στην Οχτωβριανή περίοδο.
Η κατάρρευση θα μπορούσε να φέρει εμφύλιο πόλεμο. Αλλά δεν υπήρχε κόμμα και στρατηγική για μια σοσιαλιστική διέξοδο απ’ την κρίση. Η ανυπακοή, η απειθαρχία, η στάση δεν έφτασαν στο ύψος μιας εξέγερσης. Φτιάχτηκαν πυρήνες. Αλλά δεν υπήρχε συντονισμός. Ο Πουλιόπουλος με μιαν ακτινοβολία περίλαμπρη, πριν κλειστεί στις φυλακές δεν φαίνεται να είχε σχέσεις με τον κατοπινό του συνεργάτη Νικολή που έβγαζε τη «Φούντα» με τον πολύγραφο του «Κομμουνισμού». Ο Χαϊτόπουλος, κατοπινός ηγέτης του Αρχείου, αν και σε γειτονικό σώμα, δεν είχε επαφή με τον Πουλιόπουλο. Ο Φλωριάς που συνεργάζονταν με τον Πουλιόπουλο, και γυρίζοντας πέρασε στον Αρχειομαρξισμό, δεν ήξερε τίποτα για τις επαφές του Πουλιόπουλου. Φυσικά, ήταν τα εμπόδια. Τα στρατοδικεία. Που δεν επέτρεψαν συντονισμό στο μέτωπο. Γι’ αυτό χρειάζονταν το Κόμμα.
Στο μέτωπο λειτούργησαν πυρήνες. Όχι όμως ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ, όπως στο Ρωσικό στρατό. Ο κατοπινός Τροτσκιστής Στίνας, αφηγείται ότι έφτιαξε μιαν επιτροπή με τον Παπαδατο και το Γιαννουλάτο, στα μετόπισθεν. Επεισοδιακού όμως χαραχτήρα. Αλλά το κόμμα δεν έβαλε πρόβλημα εξουσίας. Μόλο που η αντιπολεμική και αντιμιλιταριστική προπαγάνδα είχε τεράστια απήχηση στο μέτωπο. Όσο το μέτωπο πήγαινε προς τ’ αριστερά, τόσο το ΚΚΕ πήγαινε στα δεξιά.
Στα προλεταριακά κέντρα, η επαναστατική θερμοκρασία των εργατών ήταν ανώτερη απ’ αυτή του ΚΚΕ. Και της βάσης του ΚΚΕ, ανώτερη απ’ της κορυφής. Το ΚΚΕ είχε παραλύσει απ’ τις τασιακές αντιθέσεις. Η ηγεσία του, απ’ τον πατσιφισμό και το ποντάρισμα στην επιστροφή των εφέδρων, πέρασε στο σωβινισμό: «Υπεράσπιση του μετώπου της Θράκης». Με την κατάρρευση, πρώτη πράξη της κεφαλαιοκρατίας ήταν ο αφοπλισμός των στρατιωτών. Η ηγεσία του ΚΚΕ, βοήθησε σ’ αυτό κι έκανε ό,τι μπόρεσε για τη διατήρηση του καθεστώτος.
Η μόνη ηγεσία που αντίκρισε το πρόβλημα της μετατροπής του πολέμου σε επανάσταση ήταν του Αρχείου. Ο Ποντίκης εξιστορεί ότι έγιναν συζητήσεις στην κορυφή της οργάνωσης για τη διαπίστωση της κατάστασης των πνευμάτων των φαντάρων. Αλλά, διαπιστώθηκε ότι οι φαντάροι δεν ήθελαν παρά να πάνε στα σπίτια τους. Πράγμα που δεν μπορούσε να ήταν απόλυτα αληθινό. Είναι ολοφάνερο ότι υποτιμήθηκε η κατάσταση. Οι συνειδήσεις των μαζών ήταν πιο επαναστατικοποιημένες απ’ ό,τι τις φαντάστηκε ακόμα κι η αριστερά του ΚΚΕ.
Αλλά εάν η δεξιά του ΚΚΕ δεν σκέφτηκε τίποτα για την εξουσία, και η αριστερά του Αρχείου περιέπεσε σε δεξιές εκτιμήσεις της κατάστασης, ήταν φανερό ότι η αστική τάξη δεν ήταν εύκολο να κρατήσει.
Η επέμβαση του προλεταριάτου και έστω μερικών τμημάτων στρατού, που στο περισσότερο αποτελούνταν από χωριατόπαιδα, θα μπορούσε να οδηγήσει σ’ ένα πραξικόπημα, όπως αυτό του Σεπτέμβρη του 1870, που έφερε την Κομμούνα του Παρισιού, ή κάτι ανάλογο μ’ αυτό του Γενάρη του 1919 των Σπαρτακιστών στο Βερολίνο. Αλλά με μια προοπτική σίγουρης πτώσης. Γιατί το Κόμμα δεν ήταν προετοιμασμένο και ούτε η συνείδηση των μαζών για ανατροπή του καπιταλισμού. Και η εξέγερση δεν θα μπορούσε να κρατηθεί. Δεν υπήρχαν υποκειμενικές προϋποθέσεις για μια νίκη. Η νέα τάση που ανέβαινε στην ηγεσία, Αποστολίδης, Κορδάτος, Μάξιμος, δεν αντίκρισε καν το θέμα της εξουσίας. Ο Αποστολίδης, αγνός προλετάριος κατέχονταν από ένα συνδικαλιστικό ρεφορμιστικό πνεύμα. Και μέχρι τέλος παρέμεινε σοσιαλιστής. Όχι κομμουνιστής. Ήταν εχτρός για την αστική τάξη η οποία δεν μπορούσε να κάνει παραχωρήσεις.
Στην ασφάλεια του Μεταξά, έφαγε κλωτσιά στο μάτι, που του πέταξε αιμάτωμα σαν καρύδι. Και καταβασανίστηκε στο κελί μαζί με τον Καστρίτη και δυο-τρεις άλλους. Και μετά στάλθηκε εξορία. Αλλά ο καλοήθης ρεφορμισμός του αποτέλεσε άρνηση της εξέγερσης.
Στη Σαλονίκη, βεβαιώνει ο Στίνας, τα κομματικά στελέχη (Οικονόμου, Σφοντύλης, Πυλιώτης, Βιντζηλαίος, Δούμας κ.ά.) παρά την επίδραση των 21 όρων που προπαγάνδιζαν τα στελέχη του «Κομμουνισμού» απ’ το 1921, δεν είχαν συνειδητοποιήσει το πρόβλημα της εξουσίας. Κι αυτό αφορούσε όλες τις τάσεις του κινήματος.
Η ομάδα του Π.Πουλιόπουλου (Μοναστηριώτης, Νίκολης, Χαΐνογλου, Ευαγγελόπουλος, Ματούσης κ.ά.) δεν είχε ακόμα (1923) κυριαρχήσει στο κόμμα. Ο Π.Πουλιόπουλος, μόλις γύρισε στην πατρίδα του Θήβα, οργάνωσε συγκέντρωση 1000 πολεμιστών με αφάνταστη τόλμη για τότε, κάτω από τα αγρία βλέμματα των χωροφυλάκων. Αλλά στην Αθήνα; Ο Αποστολίδης συγκέντρωσε τα στελέχη των παλαιών πολεμιστών. Και τους οργάνωσε στο Κόμμα. Τίποτα περισσότερο. Η ηγεσία του ΚΚΕ έπνιξε όλες τις επαναστατικές πρωτοβουλίες των παλαιών πολεμιστών.

Το Κίνημα Πλαστήρα
Η Διχτατορία και οι Υποστηριχτές της

Απ’ την Μικρασιατική ήττα «πέρασε» η διχτατορία Πλαστήρα. Ο Πλαστήρας, σαν πιστός υπηρέτης της Βενιζελικής φατρίας, έχοντας ζωντανές στη μνήμη του τις παραδόσεις των πραξικοπημάτων του Γουδιού (Ζορμπάς) και του Βενιζελικού της Σαλονίκης του 1916 που είχε για σκοπό την έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό των «συμμάχων» (Δαγκλής, Κουντουριώτης), ανέλαβε το ρόλο του σωτήρα της αστικής και γαιοκτημονικής τάξης. Ρόλο δικτάτορα. Ανέτρεψε άνετα τη μοναρχική κυβέρνηση Γούναρη, η οποία, συνεχίζοντας τη Βενιζελική μικροασιατική εκστρατεία αφ’ ότου πέρασε στην αρχή, το Νοέμβρη του 1920, χρεοκόπησε στη συνείδηση των μαζών. Η κυβέρνηση των παλαιοκομματικών που αντιπροσώπευε τα κατάλοιπα του φεουδαρχισμού, έχασε τη λαϊκή εμπιστοσύνη που είχε καταχτήσει με την απατηλή πολιτική του «φιλειρηνισμού» και της «ουδετερότητας».
Απ’ την άλλη μεριά ο Βενιζελισμός που εκπροσωπούσε τα συνδυασμένα συμφέροντα του ντόπιου και του ξένου (δυτικού) κεφαλαίου, είδε να εξανεμίζεται η επιρροή του στις μάζες. Έτσι πέρασε στο πολιτικό κοινωνικό προσκήνιο η στρατιωτική κλίκα του Πλαστήρα που είχε για βασικό σκοπό ν’ αποτρέψει την επερχόμενη επανάσταση του προλεταριάτου.
Ο Πλαστήρας εγκατέστησε σ’ όλα τα λιμάνια «μηχανισμό» αφοπλισμού των φαντάρων που εξουθενωμένοι γύριζαν άταχτα απ’ το μακελειό, άοπλοι στέλνονταν με το απολυτήριο στο χέρι στα σπίτια τους.
Επί κεφαλής συντηρητικών στρατιωτικών μονάδων, αναδιοργάνωσε το μέτωπο Έβρου. Και καναλιζάρισε την εξέγερση των μαζών ενάντια στην αντιβενιζελική παράταξη, στήνοντας στον τοίχο το Γούναρη και τους συγκυβερνήτες του.
Η σοσιαλρεφορμιστική ηγεσία του ΚΚΕ, που σωστά ονομάστηκε σοβινιστική στο διεθνές κίνημα, βοήθησε άμεσα τους οπαδούς του ΚΚΕ να στηρίξουν το μέτωπο Έβρου, κι αποκοίμισε τους επαναπατριζόμενους να πάνε στα σπίτια τους. Έτσι ο πόλεμος κατά του πολέμου εκτονώθηκε. Κι όταν ο Πλαστήρας θέλησε να οργανώσει συλλαλητήρια για να αφιονίσει τις μάζες, τον υποστήριζαν οι οπορτουνιστές για να στυλώσει το καθεστώς του, και δήλωσαν συμμετοχή σ’ αυτά.
Ο Πλαστήρας αφού σύντριψε τους παλαιοκομματικούς στυλοβάτες των Γλύξμπουργκ, προσπάθησε να βρει στηρίγματα στους εξεγερμένους αγρότες ή τουλάχιστον να τους ουδετεροποιήσει απ’ τους συμμάχους προλετάριους των πόλεων, μ’ ένα σχέδιο αγροτικής μεταρρύθμισης. Βαδίζοντας στα χνάρια της Επαναστατικής Κυβέρνησης Σαλονίκης (1916) που με τα διατάγματα 2466, 67, 69, 70, απαλλοτρίωσης των τσιφλικιών για να δημαγωγήσει και να στρατολογήσει τους αγρότες για τον πόλεμο, επεξέτεινε την απαλλοτρίωση, με υποχρέωση των αχτημόνων ν’ αποζημιώσουν τους τσιφλικάδες με ληστρική αποζημίωση προσαυξημένη απ’ το Κράτος. Ο νόμος αυτός όπως κι οι προηγούμενοι του Βενιζέλου, Καφαντάρη, Γούναρη, ήταν στο βάθος αντιδραστικός και αντιαγροτικός. Βούλιαξε τους πρώην κολίγους στα χρέη. Ενώ παράλληλα η φορολογία της έγγειας ιδιοχτησίας, του καπνού, λαδιού, σταφίδας, κ.τ.ρ. ανέβαινε πάνω απ’ τα 40ο/ο του προϋπολογισμού. Μάταια, όμως, προσπάθησε να κατευνάσει το μίσος των χωρικών ενάντια στους τσιφλικάδες και τους χρηματιστές, που παρά την εξέγερση του Κιλελέρ-Τσουλάρ-Λαρίσης (1910) δεν έπαψαν να τους καταπιέζουν άγρια, να τους καταληστεύουν και να τους κοροϊδεύουν με φευτοαπαλλοτριώσεις. Οι αγρότες πέρασαν με το μέρος των κομμουνιστών και πλάτυναν το παλαιοπολεμιστικό κίνημα του Π.Πουλιόπουλου και των συντρόφων του.
Κι όταν, τον Αύγουστο του 1923, ξέσπασε η Γενική Πανελλαδική Απεργία, ο Πλαστήρας που υποστηρίχτηκε απ’ τους συμφιλιωτές του ΚΚΕ στράφηκε με λύσσα ενάντια στο προλεταριάτο, κι έδειξε την πραγματική του αντεπαναστατική φυσιογνωμία. Χτύπησε δολοφονικά τη συγκέντρωση των απεργών στο Πασσαλιμάνι του Πειραιά, σκότωσε τον ιστορικό Παρασκευαΐδη, λάβωσε πολλούς, κι έκλεισε τα εργατικά συνδικάτα.
Εάν η ηγεσία στεκόταν στο ύψος της, οι επαναπατριζόμενοι φαντάροι θα μπορούσαν να δείξουν περισσότερη αποφασιστικότητα, να προετοιμαστούν για μια γενική επίθεση, να συντονίσουν τη δράση τους με το επερχόμενο ξεσήκωμα του προλεταριάτου και έτσι να πυροδοτηθεί η έκρηξη του «πολέμου των χωρικών» που οι μοριακές του εξελίξεις έγιναν έκδηλες στο αργοπορημένο παλαιοπολεμιστικό κίνημα.

Η Κυκλική Κρίση του 1923
και το Εργατικό Ξεσήκωμα

Η κοινωνική κρίση που προκάλεσε ο πόλεμος και η μικρασιατική καταστροφή, αποκορυφώθηκε με τις επιπτώσεις της μεγαλύτερης μέχρι τότε παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 1920, που συνεκλονησε τον παγκόσμιο καπιταλισμό. Η καμπύλη των απεργιών έσημείωσε μία ορμητική άνοδο το 1921. Επακολούθησε ύφεση. Η νέα άνοδος άρχισε αργότερα, το 1923-24. Η απεργία των σιδηροδρομικών το 1921, μόλο το συντηρητικισμό της ηγεσίας της –Στρατής, Λάσκαρης– και την ήττα της με την επιστράτευση των απεργών, έπαιξε διεγερτικό ρόλο στην ταξική πάλη και έδειχνε τη σταθερή άνοδο του κινήματος.
Η γενική απεργία των εργατών και επαγγελματιών Βόλου, το Φλεβάρη του 1921, έφτασε στο ύψος εξέγερσης, και κατάλυσης των αρχών για δυο μέρες. Κάτω απ’ την ηγεσία του Θ. Αποστολίδη, γραμματέα της Πανεργατικής Βόλου, του Σαργολόγου, του Β. Παπανικολάου, του Θέου, κ.ά., δόθηκε μια μάχη, παρά τον πόλεμο και το στρατιωτικό νόμο, μεγάλης σημασίας. Ο Αποστολίδης έμεινε δυο χρόνια υπόδικος (Ι92Ι-Ι922) μαζί με τους συνεργάτες του. Κι απ’ εκεί αναδείχτηκε μαζί με το Σαργολόγο στην ηγεσία του ΚΚΕ, σαν γραμματέας μέχρι το 1924 όποτε διαγράφτηκε απ’ τη νέα ηγεσία των Χαϊτά, Πουλιόπουλου, Μάξιμου γιατί διαφώνησε στο αυτονομιστικό.
Το ΚΚΕ, απ’ την ίδρυση του εδέσποζε απόλυτα στο εργατικό κίνημα. Επηρέαζε τους αγώνες των μαζών. Συμμετείχε στους κοινοβουλευτικούς αγώνες και συγκέντρωνε πάνω από 100 χιλ. ψήφους. Είχε βαθύτατες ρίζες ιδιαίτερα στη Βόρεια Ελλάδα, στα μεγάλα καπνεργατικά κέντρα. Εκμεταλλεύονταν την αίγλη της Οχτωβριανής Επανάστασης. Και είχε εισχωρήσει πλατιά στα συνδικάτα,
Η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών (ΓΣΕΕ) ήταν κάτω απ’ την άμεση εξάρτηση του ΚΚΕ. Η διοίκησή της, με επί κεφαλής τον Ευαγγέλου, επικρατούσε απόλυτα απέναντι της δεξιάς – Στρατή, Καλομοίρη και Σία. Ανήκε στην Κόκκινη Διεθνή, ενώ τα δεξιά συνδικάτα είχαν προσχωρήσει στην Κίτρινη του Άμστερνταμ. Αλλά δεν ανταποκρίνονταν στις ανάγκες της επαναστατικής περιόδου που περνούσε το κίνημα, Ήταν δεξιότερα απ’ τη γραμμή Λοζόφσκι,, Το παραστατικό πορτραίτο των προεδρείων των συγκεντρώσεων –γραμμή οι κοιλαράδες– μορφοποιούσε το συγκεντρωτισμό της ηγεσίας των «επαναστατών». Τα κατώτερα και νεότερα όμως στελέχη άρχισαν να παίζουν ένα ρόλο όλο και πιο επαναστατικό μέχρις ότου αφιονίστηκαν από τον σταλινισμό.
Επίκεντρο των απεργιών της εποχής 21-23, ήταν οι ηλεκτροτεχνίτες. Έπαιζαν το ρόλο της κινητήριας δύναμης των άλλων κλάδων. Είχαν επί κεφαλής το Σιδέρη, συνδικαλιστικό υπεύθυνο της πρώτης Κεντρικής Επιτροπής.
Τον ονόμαζαν «διαμάντι, του προλεταριάτου». Αλλά αποδείχτηκε αργότερα –κατά τις αποκαλύψεις του Πετσόπουλο– πράχτορας της Εταιρείας Ηλεκτρισμού. Άφηνε το μηχανισμό, κι έσπαζαν οι απεργίες, παρασύροντας στην ήττα όλους τους άλλους κλάδους, των γενικότερων απεργιών. Οι σιδηροδρομικοί, με επί κεφαλής τη ρεφορμιστική δεξιά, μέσα στους οποίους ο Ακριβόπουλος, γραμματέας για λίγο του ΚΚΕ, δεν είχε κατορθώσει να επιβληθεί. Οι σιδηροδρομικοί Αθηνών-Πειραιώς, με επί κεφαλής το Θ. Μάγγο της Κ. Επιτροπής του ΚΚΕ και αντιπρόσωπο μαζί με τον ΙΙουλιόπουλο, Μάξιμο, στο 5ο Συνέδριο της Κ.Δ. Οι εργάτες τύπου με επί κεφαλής τον Αποστολίδη.
Τα καπνεργατικά σωματεία ανέδειξαν δεκάδες αξιόλογους αγωνιστές. Πολλοί απ’ αυτούς αναδείχτηκαν σε Πανελλήνια και διεθνή συνδικαλιστική και πολιτική έκταση. Έφαγαν τη ζωή τους στις φυλακές και στις εξορίες, πλήρωσαν βαρύ τίμημα στις ήττες που έφτιαξε η πολιτική του σταλινισμού. Στα καπνεργοστάσια λειτουργούσαν ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ, σοβιετικού τύπου, και θα μπορούσαμε να πούμε, παρά την εύνουχιστική τιθάσεψή τους απ’ το σταλινισμό. Κυκλοφορούσαν το «Ρίζο» κι έκαναν εράνους για το ΚΚΕ, σχεδόν υποχρεωτικά. Ο σταλινισμός όμως, σε συνδυασμό με την πρωτοφανέρωτη τρομοκρατία αποδιοργάνωσε και σμπαράλιασε το καπνεργατικό κίνημα. Οι Αρχειομαρξιστές δεν μπόρεσαν να ριζώσουν στα καπνεργατικά συνδικάτα. Μόνο στο τέλος της δεκαετίας του ’20, κατέκτησαν τους στοιβαδόρους της Σαλονίκης και του Αγρινίου, και με μια 50ριά στελέχη στην Καβάλα, και σχετικά στις άλλες βόρειες περιοχές, επηρέαζαν το καπνεργατικό κίνημα.
Η ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ του Αυγούστου του 1923, συγκλόνισε τον καπιταλισμό. Η διχτατορία του Πλαστήρα ματοκύλισε τους απεργούς στο Πασσαλιμάνι. Η συγκέντρωση του Πασσαλιμανιού, η δολοφονία του Παρασκευαΐδη, πέρασαν στο θρύλο. Το κίνημα αποκορυφώθηκε. Το 1921 και το 1923 της ηττημένης στον πόλεμο Ελλάδας, ανταποκρίνονταν στις αντίστοιχες χρονολογίες της ηττημένης Γερμανίας. Μάταια η ηγεσία του ΚΚΕ και της Γενικής Συνομοσπονδίας ξεπρόβαλλε το επιχείρημα της απειλής πραξικοπήματος της μοναρχικής δεξιάς, για να κάμψει τη μαχητικότητα των απεργών και να σπάσει την απεργία. Η ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ απλώθηκε και βάθυνε τις κοινωνικές αντιθέσεις. Η ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ ΠΡΟΔΟΘΗΚΕ. Η ήττα της οφείλονταν στη δεξιά, συντηρητική και ρεφορμιστική ταχτική της ηγεσίας της ΓΣΕΕ και του ΚΚΕ. Η ταχτική αυτή περιέκλεινε δύο αντιφατικά στοιχεία: την επαναστατικοποίηση-δραστηριοποίηση των μαζών, και την πολιτική συνεργασία με το «φιλελευθερισμό» της ηγεσίας. Η πολιτική της «μακράς νομίμου υπάρξεως» υπερθεματισμένη με τις κοινοβουλευτικές κατακτήσεις του ΚΚΕ στα 1920 και δώθε (100 χιλ. ψήφοι) μπόλιασε ουσιαστικά και τη διάδοχη του Σίδερη, Γεωργιάδη ηγεσία. Εσήμανε απομάκρυνση απ’ την επαναστατική μεθοδολογία, άρνηση της πάλης για την εξουσία.
Η Ιστορία των κοινοβουλευτικών και μεταρρυθμιστικών κατακτήσεων του γερμανικού σοσιαλισμού τον περασμένο αιώνα και η υπερεκτίμησή τους, παρερμηνεύτηκε απ’ τις διάφορες οπορτουνιστικές τάσεις σαν μοναδική μέθοδος πάλης.
Απ’ εκεί η λατρεία της νομιμότητας, η τάση της «δημοκρατικοποίησης» του κράτους, η προσαρμογή στην αστική «δημοκρατία», η συνεργασία με τους «φιλελεύθερους» και η απάρνηση της βίας-επανάστασης. Η απάρνηση της βίας άφηνε ελεύθερο το έδαφος στη βία της κυρίαρχης τάξης. Αν τηρηθούν οι αναλογίες, είναι η ίδια ιστορία της σύζευξης ρεφορμισμού και «δημοκρατίας» που έδοσε λαβή στην πάλη της Λούξεμπουργκ ενάντια στο Βαντερβέλντε και τους ομοίους του για την Γενική Απεργία εξ αφορμής των απεργιών του Βελγίου (1891-1893). Η μεγάλη τοτεσινή συζήτηση για τη γενική απεργία, έδειξε ότι οι αυταπάτες για την προοδευτικότητα των «δημοκρατών» είχαν πάντα ολέθριες συνέπειες.
Η αστική δημοκρατία στην εποχή της ιμπεριαλιστικής παρακμής δεν μπορούσε να διατηρήσει ούτε ίχνος προοδευτικότητας. Στα 1924 η εγκαθίδρυση της «δημοκρατίας» απ’ τον Παπαναστάση επιβεβαίωσε τη μαρξιστική αυτή άποψη. Η κυβέρνηση του «δημοκράτη» Παπαναστάση, στην Πρωτομαγιάτικη εργατική συγκέντρωση, χτύπησε στο ψαχνό, και σκότωσε τον Πατλάκα. Και την ίδια χρονιά, που η παρατεινόμενη κρίση του Ελληνικού καπιταλισμού προκάλεσε μια νέα ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ –άρχισε ναυτεργατική, που επεκτάθηκε στους καπνεργάτες, σιδηροδρομικούς, ηλεκτροτεχνίτες– ο «δημοκράτης» Παπαναστάσης έπνιξε τη γενική απεργία με μια γενική επιστράτευση, όπως στο 1921 έγινε απ’ τους Μοναρχικούς.
Η ηγεσία του ΚΚΕ, προεχτείνοντας με κάποια αριστεροφάνεια τη ρεφορμιστική ταχτική του Σίδερη, Γεωργιάδη, Σιδέρη, υπονόμευσε τη Γενική απεργία (1923 και 1924). Ενώ η κατάσταση ήταν άμεσα επαναστατική, δεν πρόβαλλε θέμα εξουσίας. Η μεγαλειώδικη συγκέντρωση 100 χιλ. εργατών στις στήλες του Ολυμπίου Διός, το χειμώνα του 1923-24, όπου ο πρώτος ρήτορας Μάγγος δεν μπόρεσε ν’ αρθρώσει λέξη απ’ τη συγκίνηση του, κι έγινε κύριος ομιλητής ο Βιτσώρης, ανάπηρος πολέμου, σε λίγο αρχειομαξιστής και τροτσκιστής κατόπιν, έδειχνε την επαναστατικοποίηση των μαζών και την τεράστια δυσαναλογία υποκειμενικών και αντικειμενικών προϋποθέσεων της επανάστασης. Αν η ηγεσία δεν θέλει μια γενική επίθεση «μια μαζική απεργία είναι ένα χαμένο παιγνίδι απ’ τα πριν» (Λούξεμπουργκ, 1913). Η Γενική απεργία είναι το ανώτερο στάδιο της πάλης των τάξεων και θέτει πρόβλημα εξουσίας απ’ την ίδια τη λογική της.
Η αντιφατική κατάσταση ανάμεσα στην ηγεσία και στη μάζα, οδήγησε το ΚΚΕ σε κρίση. Η προλεταριακή οργάνωση Πειραιά, μ’ επικεφαλής το Β. Παπαναστάση, Αρβανιτάκη, Νομικό, Οικονόμου (του «Κομμουνισμού») κι άλλους, μαζί με αναπηρικά στελέχη, τάση που είχε προέκταση και στην Αθήνα, έσπασε απ’ το Κόμμα. Το σύνθημα της στους ναυτεργάτες «καταλάβατε τα πλοία» έδειχνε τη γραμμή της. Ανταποκρίνονταν στις ιστορικές καταλήψεις των εργοστασίων του Ιταλικού 1920. Αλλά δεν υπήρχε προοπτική κατάληψης της εξουσίας.
Η τάση θεωρήθηκε απ’ όλους «εξτρεμιστική». Ίσως γιατί κρίθηκε από σκοπιά δεξιά. Ο ηγέτης Παπαναστάσης ήταν οπωσδήποτε δεξιός. Αλλά η βάση ήταν επαναστατικοποιημένη. Και οι απεργοί ναυτεργάτες του 1923 και 1924, έφερναν στο Πειραιά τα μηνύματα των λιμανιών της Οντέσσας και του Αμβούργου, κρατώντας τις πρώτες επάλξεις της Απεργίας. Ο Παπαναστάσης, επίσημος ρήτορας του ΚΚΕ, συνάρπαζε τους εργάτες. Η τελευταία συγκέντρωση στο Πειραιά είχε μαζικό ακροατήριο. Δεν ήταν όμως τίποτα παραπάνω από φρασεολόγος, Και γρήγορα απομακρύνθηκε από το κίνημα. Στο τέλος, αύτη η τάση, πιέστηκε απ’ τήν Κομμουνιστική Διεθνή και ξαναμπήκε στο ΚΚΕ. Δεν έγιναν όμως δεκτοί οι 4 ηγέτες της, που διαγράφτηκαν αργότερα, στα 1924.
Η κύρια ευθύνη για την ήττα της Γενικής Απεργίας πέφτει πάνω στην ηγεσία του ΚΚΕ που ήλεγχε τη ΓΣΕΕ και το κίνημα των μαζών.
Η τάση Τζουλάτη δεν είχε δύναμη στο κίνημα των μαζών. Είχε μια μακροπρόθεσμη πολιτική δημιουργίας στελεχών και Κόμματος. Παραγνώρισε όμως ότι σε τέτοιες στιγμές το κόμμα ανδρώνεται όσο ούτε σε δεκάδες χρόνια. Δεν είχε υπεύθυνη θέση ο Τζουλάτης στην Κ Ε. Και δεν είχε άμεση ευθύνη. Υποτιμούσε όμως γενικότερα το συνδικαλιστικό κίνημα. Ο Λένιν στο «Τί να κάνουμε;» χτυπούσε τη θεωρία των οικονομιστών «που έδιναν στην οικονομική πάλη πολιτικό χαραχτήρα» με τάση «υποβίβασης της επαναστατικής πολιτικής στο επίπεδο της συνδικαλιστικής». Αυτές οι απόψεις του Λένιν έγιναν ιδιαίτερα προσφιλείς στους αρχειομαρξιστές ηγέτες. Αλλά παραγνώριζαν τη σωστή σημασία που έδινε ο Λένιν στους οικονομικούς αγώνες, που πάλευε ακόμα και για τις μίνιμουμ διεκδικήσεις. Κάθε συμμετοχή στο συνδικαλιστικό κίνημα ήταν έργο ατομικής πρωτοβουλίας των αγωνιστών. Αυτό το νόημα είχε η δράση του Γεωργοπαπαδάτου στους αρτεργάτες, του Μ.Γιάννη στη διοίκηση των μπετατζήδων, κλπ. Ο Καστρίτης αφηγείται π.χ. ότι μαζί με το Γκοβόστη, 18 χρονών ο πρώτος, 20 ο δεύτερος, έξαλλοι από ενθουσιασμό για τη Γενική Απεργία, με το «Ρίζο» στο χέρι ανήγγειλε επέκταση της, έτρεχαν για το ξεσήκωμα της φράξιας των εμποροϋπαλλήλων στην απεργία. Ανάλογο ρόλο έπαιξαν διάφοροι αγωνιστές συνδικαλισμένοι. Αυτό δεν σημαίνει ότι το Αρχείο δεν έπαιξε ένα γενικότερο έμμεσο ρόλο στην απεργία. Ούτε ότι θα παρέβλεπε σαν αρχή το συνδικαλιστικό κίνημα όταν θα δημιουργούνταν μια στελέχωση του νέου κόμματος.
Η τάση Πουλιόπουλου, διαμορφώθηκε μέσα στο 1923-24. Ανέπτυξε μιαν αφάνταστη δραστηριότητα στο παλαιοπολεμιστικό κίνημα. Δεν είχε ακόμα κυριαρχήσει στο Κόμμα. Επεβλήθη στο έκτακτο συνέδριο το Δεκέμβρη του 1924. Δεν ήταν δυνατόν να μην είχε ανάμιξη στο συνδικαλιστικό απεργιακό κίνημα του 1925 με στελέχη που επηρέαζε όπως π.χ. το Νικολινάκο στον Πειραιά. Και σίγουρα συνέβαλε στον απεργιακό αγώνα έμμεσα. Δεν μπορούσε όμως να έχει ευθύνη για την ήττα της Γενικής Απεργίας.
Η τάση Χαϊτά προηγήθηκε στη διαμόρφωση της απ’ αυτήν της Κωνσταντινούπολης του Μάξιμου και της παλαιοπολεμιστικής του Πουλιόπουλου. Ο Χαϊτάς κρατούσε το μοχλό της τοπικής οργάνωσης Αθηνών το 1923. Ήταν αριστερότερος απ’ τους Σαργολόγο - Αποστολίδη. Ήταν ο επικεφαλής του πρώτου σταλινικού συγκροτήματος που σε λίγο διαμορφώθηκε με τους Χαϊτά, Ευτυχιάδη, Ζαχαριάδη, Σακαρέλο. Ο Χαϊτάς ήταν συνυπεύθυνος της πολιτικής της ψήφισης της αστικής «δημοκρατίας» στο δημοψήφισμα του 1924, και υπέρμαχος της «πραγματικής δημοκρατίας» στη Παγκαλική διχτατορία το 1926. Η υπεράσπιση του Πλαστήρα το 1923 και του Πάγκαλου το 1926 είχαν το βαθύτερο νόημα της υποδομής της φιλοδημοκρατικής πολιτικής του Σταλινισμού. Ουραγός σταθερός της αστικής δημοκρατίας έμπασε στο Ελληνικό κίνημα μενσεβίκικες απόψεις για τον πρωτοπόρο ρόλο της δημοκρατικής τάξης ή καλύτερα την σταλινική επανέκδοση του μενσεβικισμού για το ρόλο της δημοκρατικής μπουρζουαζίας. (Κατά ορισμένες φήμες ήταν μενσεβίκος στη Ρωσία). Κατά συνέπεια είχε αμεσότατη ευθύνη για τη νίκη του Πλαστήρα, στη Γενική Απεργία.

Η Διαγραφή της Τάσης Τζουλάτη
Και η Οριστική Διάσπαση Αρχείου-Κόμματος

Η ορμητική άνοδος του Αρχείου μετά την έκδοση των περιοδικών, συνοδεύτηκε από μία ένταση των σχέσεων του με το ΚΚΕ, που έφτασε κατά το 1924 στο ανοιχτό σχίσμα. Στο βάθος του σχίσματος βρίσκονταν οι διαφορές άρχων ανάμεσα στην επαναστατική τάση και στους πολύχρωμους συμφιλιωτές της ηγεσίας του ΚΚΕ. Η αφορμή ξεκίνησε με την διαγραφή απ’ την ηγεσία του Αρχείου ενός από τα στελέχη του, του Αποστόλου, ο οποίος αποστάτησε προς τη γραμμή του ΚΚΕ και το σταλινισμό, που διαμορφωνόταν τότε στο ΚΚΕ (1924). Τότε αποκαλύφτηκε και η φράξια Τζουλάτη που δρούσε μέσα στο κόμμα.
Ο Αποστόλου διαγράφτηκε γιατί «έδειξε αριβιστικές τάσεις» στη δράση του μέσα στους ανάπηρους, που κείνη την περίοδο είχαν όλοι συγκεντρωθεί κάτω απ’ το Αρχείο σύμφωνα με την εισήγηση εξεταστικής επιτροπής (Ποντίκης-Σφύρης). Ο Αποστόλου απολογήθηκε και για λίγο διάστημα υποτάχτηκε. Αλλά, δεν άργησε να μεταπηδήσει στο ΚΚΕ. Όχι για λόγους άρχων. Στα ζητήματα άρχων ήταν αδύνατο να καταπολεμηθεί το Αρχείο. Ο εξοπλισμός του με τη θεωρία των μαρξιστικών έργων που αναδημοσίευε, ήταν άριστος για την εποχή εκείνη. Μέσα σε μια ατμόσφαιρα περιφρόνησης κι άγνοιας της θεωρίας, από το κίνημα, η θεμελίωση του Αρχείου πάνω στις αρχές του διαλεχτικού υλισμού, του «Κεφαλαίου», της διχτατορίας του προλεταριάτου, των λενινιστικών απόψεων για τον πόλεμο, της σοσιαλιστικής σοβιετικής δημοκρατίας κ.τ.ρ. ήταν στέρεα. Η πάλη για τη θεωρία δεν ήταν μόνο με την επίμονη αυτομόρφωση, αλλά και με πληθωριστικά μαθήματα. Τα μαθήματα άρχιζαν από το «Αλφάβητο», την «Οικονομική εξέλιξη», τον «Ιστορικό Υλισμό», το «Κράτος και Επανάσταση» και μέχρι το «Κεφάλαιο». Ο Σαραντίδης είχε επεξεργαστεί κι οργάνωσε μαθήματα για τα προεπαναστατικά, επαναστατικά και μετεπαναστατικά προβλήματα του Κομμουνισμού. Οι Αρχειομαρξιστές απέχτησαν τη φήμη των «μαρξιστικά μορφωμένων». Όλα τα στελέχη του ΚΚΕ αναγνώριζαν την υπεροχή στα ζητήματα της θεωρίας. Κρατούσαν για τον εαυτό τους την υπεροχή της «δράσης». Αργότερα οι ηγέτες του ΚΚΕ αντέδρασαν με μια σειρά μαθημάτων που έκανε ο Χαϊτάς πάνω στο λόφο του Φιλοπάππου και πολύ αργότερα στις φυλακές και τις εξορίες άρχισαν να κατασκευάζουν το «Λενινισμό» του Στάλιν. Δηλαδή μαθήματα σκοταδισμού και οπορτουνισμού. Ο υπέροχος διανοητής Πουλιόπουλος και μερικοί συναγωνιστές του της αριστερής τάσης πνίγονταν μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον –όπως φάνηκε με το «Νέο Ξεκίνημα» με τη θεωρία της «Ελίτ»– περιβάλλον που άρχισε να γαλουχείται με τις ολέθριες θεωρίες που απέρρεαν απ’ την αντιδραστική άποψη του «Σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα». Πολλά στελέχη του ΚΚΕ διάβαζαν «κρυφά» το «εχθρικό» «Αρχείο του Μαρξισμού».
Στα ζητήματα όμως ταχτικής και στρατηγικής το Αρχείο είχε αναμφισβήτητα τρωτά. Η αποστασία του Αποστόλου έφερε στην επιφάνεια το βασικό πρόβλημα του Αρχειομαρξισμού που ο Αποστόλου του έβαλε την ετικέτα «πρώτα μόρφωση και ύστερα δράση». Αυτή η κριτική, στο βαθμό που το Αρχείο δρούσε σαν φράξια του ΚΚΕ, δεν είχε νόημα. Οι Αρχειομαρξιστές έπαιρναν μέρος σ’ όλους τους τομείς που δρούσε το ΚΚΕ. Ο ίδιος ο Αποστόλου, π.χ., έπαιρνε μέρος στη φράξια εμποροϋπαλλήλων του ΚΚΕ, τη μεγαλύτερη του κόμματος (30-35 μέλη), που παρακολουθούνταν απ’ την ΚΕ του ΚΚΕ (Δαμίγος) κι ελέγχονταν απ’ τους αρχειομαρξιστές (Γραμματέας Ποντίκης και υστέρα ο Καστρίτης).
Αλλά όταν έγινε ανεξάρτητη οργάνωση το Αρχείο, η υποτίμηση και σε κάποιο βαθμό η αγνοία του συνδικαλισμού, και η απουσία ανοιχτής πολιτικής αποτέλεσε παρέκκλιση απ’ το Μαρξισμό, σύμφωνα με τον οποίο, η πάλη για τη θεωρία και τη στελέχωση του κόμματος πρέπει να είναι αναπόσπαστα δεμένη με τη συμμετοχή στην πάλη των τάξεων σ’ όλους τους τομείς. Ο Αποστόλου, πριν και κατά τη διαγραφή του, δεν διαφώνησε σ’ αύτή την ταχτική. Και προσχώρησε καριερίστικα στο ΚΚΕ. Πραγματικά, ο καριερισμός τραβούσε προς το ΚΚΕ, που το έβλεπαν να επηρεάζει τις μάζες, να σκορπίζει στα συνδικάτα και στο κοινοβούλιο, να στέλνει για εκπαίδευση στη Μόσχα τους «Κούτβηδες» και να μονοπωλεί την αίγλη της Οχτωβριανής Επανάστασης.
Ο Αποστόλου συνθηκολόγησε με τον σταλινισμό που εκκολάπτονταν (1924). Αρθρογράφησε σαν ένα είδος «δήλωσης» στο «Ρίζο» ενάντια στο Αρχείο. Κατάδοσε το Τζουλάτη και τους οπαδούς του που δούλευαν μέσα στο κόμμα, σαν φράξια. Κατονόμασε ανοιχτά κι αποκάλυψε το ρόλο του Καστρίτη. Έτσι άρχισε το πογκρόμ διαγραφών της τάσης Τζουλάτη. Η ΚΕ του ΚΚΕ ανακοίνωσε ότι ανακαλύφτηκε «δίχτυ εχθρικών προς το κόμμα οργανώσεων» που ξαπλώθηκε παντού μέσα σ’ αυτό. Κατάγγειλε ότι επικεφαλής ήταν ο Τζουλάτης κι ο Δεδούσης. Και διάγραψε το Τζουλάτης από το Συμβούλιο του ΚΚΕ για... αδράνεια. Η μέθοδος ήταν σταλινική. Δεν προβλήθηκαν πολιτικές διαφορές σε ζητήματα άρχων. Ήταν η ίδια με τη μέθοδο διαβουλών και συκοφάντησης που έγινε διαβόητη στις σκηνοθετημένες δίκες και διαγραφές στη Μόσχα. Ο Τζουλάτης τους πέταξε στα μούτρα, ότι «δεν μπορεί αυτοί να μιλάνε για αδράνεια για έναν που 15 χρόνια δεν έμεινε ούτε στιγμή χωρίς δράση». Αποκάλυψε όμως ακόμα και ποιος ήταν ο δράστης των διαγραφών. Ο Χαϊτάς. Γιατί με την πρόφαση –την ίδια πρόφαση– για «αδράνεια» και «ατομική περισυλλογή» διέγραψε αργότερα τον Πουλιόπουλο. Μ’ αυτή τη διαγραφή των οπαδών του «Κομμουνισμού» και του «Αρχείου» άνοιξε την καριέρα του ο υπ’ αριθ. 1 σταλινικός ηγέτης της χώρας μας. Ο άνθρωπος που διορίστηκε γραμματέας του ΚΚΕ απ’ το σταλινισμό, και την μεθεπόμενη δεκαετία πλήρωσε τα σπασμένα του σταλινισμού με δυσμένεια και κάποιο οικτρό τέλος, κάπου στη Σιβηρία, θύμα των εκκαθαρίσεων των ΚΚ απ’ τη Γκεπεού.
Έτσι ολοκληρώθηκε το σχίσμα του Αρχείου και του ΚΚΕ.

Ο Φετιχισμός στο Κόμμα
Οργανική Αρώστια του Παμπλισμού

Ο Παμπλιστής μας, στα «Βασικά Ζητήματα του Εργατικού Κινήματος» προσπάθησε να παρουσιάσει το «Αρχείο» σαν ολότελα άσχετο απ’ τον «Κομμουνισμό». Τα επιχειρήματα του μυρίζουν καθαρό φιλισταϊσμό.
«Το περιοδικό “Κομμουνισμός” –γράφει– και η Ένωση του Κομμουνισμού είχανε ανοιχτή πολιτική φυσιογνωμία και άμεση συμμετοχή στους ταξικούς αγώνες». «Ενώ το “Αρχείο” δεν ήταν περιοδικό κριτικής και μελέτης της πολιτικής και κοινωνικής κατάστασης της χώρας». Δεν επιχειρεί καμιά ανάλυση της εσωτερικής λογικής των γεγονότων. Παραγνωρίζει την ιστορία της συνέχισης της πάλης του «Κομμουνισμού», και στην νέα φάση του «Αρχείου», για τη δημιουργία πραγματικού κομμουνιστικού κόμματος, για τη διχτατορία του προλεταριάτου, για τη σοβιετική εξουσία, για τη μετατροπή του πολέμου σ’ εμφύλιο, και γενικά για τους 21 όρους, δηλαδή για τις αρχές της 3ης Διεθνούς, ενώ το ΚΚΕ, κατά τύπους τριτοδιεθνιστικό, παρέμεινε οπορτουνιστικό. Αύτη η συνέχιση της πάλης για το κόμμα, για τη θεωρία, για την επαναστατική δράση είναι αμελητέος παράγοντας. Και κρίνει, το Αρχείο με σαφείς τάσεις υποτίμησης. Με κριτήρια υποκειμενικά, σχολαστικά. Δεν έκανε τον κόπο να σκεφτεί γιατί ορισμένες συνθήκες επέβαλλαν μια ρήξη με τους ψευτοσοσιαλιστές. Γιατί ιστορικοί λόγοι αρχών έσπρωξαν την τάση Τζουλάτη για τη δημιουργία νέου κόμματος. Και γιατί λόγοι ταχτικής έκαναν αναγκαία μια πάλη κατά του Λεγκαλισμού και μια στροφή απ’ τη φαρδιά στη στενή δράση. Ο φιλισταίος μας δεν αντικρίζει το καυτό πρόβλημα: Η ΠΡΟΔΟΣΙΑ ΤΩΝ ΣΟΣΙΑΛΠΑΤΡΙΩΤΩΝ μέσα στις συνθήκες του πολέμου και μιας επαναστατικής κατάστασης επέβαλλε τη ρήξη με τον οπορτουνισμό, ναι ή όχι;
Το να παρακάμπτει κανείς αυτό το δίλημμα σημαίνει ότι καλύπτει τους οπορτουνιστές και την προδοσία τους. Οι εισηγητές της «μακράς νομίμου υπάρξεως» ήταν κάτι ανάλογο με τους λεγκαλιστές, λικβινταριστές, του παράνομου Κόμματος της Ρωσίας. Ενάντια στους οποίους ο Λένιν άνοιξε ανελέητο πόλεμο, κι έριξε όλα τα γεφύρια που τους ένωναν μαζί του. Ενώ ο παμπλιστής μας είδε τη στροφή του «Αρχείου» ενάντια στους οπορτουνιστές έλλειψη συνέχειας απ’ τον «Κομμουνισμό». Σαν να ήταν άλλοι οι Τζουλάτη κι οι σύντροφοι του τού «Κομμουνισμού» κι άλλοι του «Αρχείου». Παραγνώρισε το γεγονός ότι στα 1921, το Αρχείο άρχισε ένα θεωρητικό και εκδοτικό μεταφραστικό έργο ιστορικής μεταφύτευσης του Μαρξισμού στη χώρα μας. Και δημιούργησε ένα κίνημα πιστών και αφοσιωμένων αγωνιστών-στελεχών του μετέπειτα Τροτσκιστικού κόμματος, μέσα σε μια πολύχρονη σύγκρουση με τον οπορτουνισμό και το σταλινισμό.
Ο Πουλιόπουλος, όταν βρέθηκε αντιμέτωπος με την εξαχρειωμένη φράξια των Χαϊτά-Ευτυχιάδη-Ζαχαριάδη, διεκύρηξε στο «ΝΕΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ»: «Δεν παύω να πιστεύω ότι το Αρχείο, με τη μορφωτική δουλιά που κάνει προετοιμάζει στελέχη για την κατοπινή εξέλιξη του κινήματος».
Πρόρρηση πέρα για πέρα επαληθευμένη απ’ το γεγονός ότι ο κύριος Όγκος των Τροτσκιστών μαζί με τον παμπλιστή μας και τον Πάμπλο (Μιχάλη Ράπτη), προήλθε απ’ το Αρχείο. Ενώ ο παμπλιστής μας δεν βρήκε να πει τίποτα «καλύτερο» για τα μνημειώδη έργα του Μαρξισμού, και για την επίδραση τους, παρά μόνο ότι «οι μεταφράσεις ήταν άθλιες». Αν λοιπόν μια «ολοφάνερη κομμουνιστική ομάδα» όπως χαραχτηρίζει την ομάδα Κομμουνισμού έσπασε με τους δεξιούς, έκανε μια πράξη σωστή, ή όχι; Η διάσπαση των τριτοδιεθνιστών απ’ τους δευτεροδιεθνιστές δικαιώθηκε ή όχι απ’ την ιστορία και παρά τα λάθη τους; Ή μήπως ήταν «τρικυμία σ’ ένα ποτήρι νερό» όπως εκφράστηκε ο Στάλιν για τη διάσπαση μπολσεβίκων-μενσεβίκων;
Ο παμπλιστής μας εκδηλώνει την επιδοκιμασία του για τα «κομματικά» μέλη του Κομμουνισμού που έμειναν το 1921 στο κόμμα παρά τη διάσπαση της τάσης Τζουλάτης. Κατ’ αυτό τον τρόπο εκδηλώνει φετιχισμό στο ΚΚΕ και αλληλεγγύη στην ενότητα με τους, σοσιαλπροδότες. Γιατί; Μήπως γιατί το ΚΚΕ ήταν τμήμα της Κ.Δ. τυπικά. Ξεχνάει, ότι σε λίγο αποσκίρτησε απ’ την Κ.Δ., κι αποτίναξε την πειθαρχία της με το δικαιολογητικό ότι οι αποφάσεις της ήταν μόνο «ιστορικά ντοκουμέντα»; Ξεχνάει ότι όλα τα τμήματα της Κ.Δ. τότε ήταν βουτηγμένα στον οπορτουνισμό, εκτός απ’ το Ρωσικό;
Ο Παμπλιστής μας χρησιμοποιεί το επιχείρημα ότι η πλειοψηφία του Κομμουνισμού έμεινε στο ΚΚΕ, για να αποδείξει ότι το Αρχείο δεν αποτελεί συνέχεια του «Κομμουνισμού». Το ατύχημα είναι ότι δεν γνωρίζει αυτή την πλαστή «πλειοψηφία» και δεν αναφέρει άλλον απ’ τον Πυλιώτη. Εδώ ο φιλισταϊσμός ζευγαρώνεται με την πλαστογραφία. Ο Τζουλάτης και οι σύντροφοι του αποτελούσαν τον άξονα και στις δύο συνεχόμενες οργανώσεις. Και από άποψη άρχων και από άποψη οργανωτικών δυνάμεων.
Το Αρχείο δεν έκανε πολιτική στο ξεκίνημα του. Έχτιζε τα θεμέλια του νέου κόμματος, φτιάχνοντας μαρξιστές. Ακολούθησε έναν σφαλερό δρόμο. Ανορθόδοξο, Απολίτικο. Αλλά η δημιουργία κόμματος άρχων ήταν ένας βασικά αναγκαίος και σωστός σκοπός. Από άποψη ταχτικής ο δρόμος της δημιουργίας κόμματος ήταν περισσότερο πολύπλοκος απ’ ότι τον φαντάζονται οι επικριτές: «Η πείρα της Κομμουνιστής Ένωσης –γράφει ο ΙΙοντίκης αποδίδοντας τις απόψεις του πρώην πυρήνα– είχε διδάξει ότι δεν ήταν εύκολη η διατήρηση μιας ανεξάρτητης οργάνωσης έξω από το ΚΚΕ, χωρίς την προηγούμενη ύπαρξη ενός ομοιογενούς πυρήνα. Αυτό ήταν ακόμα πιο δύσκολο γιατί τυπικά το ΚΚΕ εκπροσωπούσε το κύρος που προέρχονταν από την Κ.Δ. και τη Ρωσική Επανάσταση. Οι αριστεροποιούμενες μάζες δεν θα πήγαιναν παρά σ’ αυτό το κόμμα». Αυτές τις απόψεις πίστευαν οι πρώτοι Αρχειομαρξιστές ανεξάρτητα αν δεν ήταν πειστική για την απουσία μιας πολιτικής τοποθέτησης του περιοδικού «Αρχείου». Έτσι εξηγείται γιατί απ’ το 1921 μέχρι το 1924 οπότε αποκλείστηκαν οι Αρχειομαρξιστές απ’ το ΚΚΕ, δρούσαν σαν φράξια του ΚΚΕ. Και το Αρχείο δεν ήταν παρά μια εξωτερική προέκταση του εσωτερικού φραξιονισμού. Και μόνον όταν όλες οι δυνάμεις του αρχειομαρξισμού βρέθηκαν έξω απ’ το κόμμα ολοκληρώθηκε η πορεία προς την δημιουργία ανεξάρτητης οργάνωσης.
Το πρόβλημα της πολιτικής εκδήλωσης της ανεξάρτητης οργάνωσης έγινε πιο πολύπλοκο μετά το θάνατο του Λένιν και την εκφυλιστική πορεία της σταλινικής ηγεσίας. Χρειάστηκε η μεγαλοφυΐα του Τρότσκι για ν’ αναλύσει τις νέες συνθήκες γραφειοκρατικού εκφυλισμού του Εργατικού Κράτους και τον εκφυλισμό ολόκληρης της Κ.Δ., και να λύσει όλα τα προβλήματα γραμμής της Δ.Α.Α. απέναντι στη σταλινική θερμιδοριανή γραφειοκρατία. Η τάση του «Κομμουνισμού-Αρχείου» θα μπορούσε να αποταθεί στην Κ.Δ. για να βρει εκεί τα στηρίγματα και αντιπροσώπευση για το νέο ξεκίνημα. Αλλά η πείρα απ’ τους σταλμένους αντιπροσώπους της Κ.Δ. ήταν αποκαρδιωτική. Το ΚΚΕ βρίσκονταν άμεσα εξαρτημένο απ’ την Διοίκηση της Βαλκανικής Ομοσπονδίας, η οποία απ’ τά 1922 έδειξε με τη θέση της στο ζήτημα «Ανεξάρτητης Μακεδονίας και Θράκης» ένα απόλυτο ξεστράτισμα προς τον οπορτουνισμό και ικανότητα καταστροφής του ΚΚΕ. Ο Λένιν-Τρότσκι-Ρακόφσκι, δεν έφταναν στα προβλήματα του Κομμουνιστικού κινήματος στην Ελλάδα. Οπωσδήποτε το απολίτικο του Αρχείου ήταν αποτέλεσμα ανωριμότητας, ανεπάρκειας και ακόμα σεχταριστικών τάσεων.
Ο Παμπλιστής μας, εύκολα καταδίκασε αυτό το απολίτικο. Αλλά δεν προσπάθησε να εξηγήσει: Πώς το Αρχείο, παρά τα λάθη του, έγινε κόμμα; Πώς συνδέθηκε με τον Τροτσκισμό; Πώς έγινε το επίσημο τμήμα της Δ.Α.Α.; Πώς ανάλαβε τη γραμματεία της Δ.Α.Α.;
Ο παμπλιστής έδειξε έναν φετιχισμό προς το ΚΚΕ. Ο φετιχισμός προς το ΚΟΜΜΑ-ΜΗΧΑΝΙΣΜΟ, έγινε οργανική αρώστια του Παμπλισμού. Απ’ εκεί ξεκίνησε ο εισοδισμός στο κίνημα αντίστασης το οπορτουνιστικό νόημα της «πάλης κατά του καταχτητή», ο σούϊ γκένερις εισοδισμός, η «πίεση» των σταλινικών κομμάτων για δραστηριοποίηση, η αυτοδημοκρατικοποίηση των ΚΚ, η σκιαγράφηση επαναστάσεων απ’ τα ΚΚ, οι αιώνες γραφειοκρατικών κρατών, η άρνηση της πολιτικής επανάστασης, η δυνατότητα διεξαγωγής επαναστατικού πολέμου απ’ το σταλινισμό, η οπορτουνιστική ερμηνεία του συνθήματος «Πάρτε την κυβέρνηση» προς τα ΚΚ, κ.τ.ρ., κ.τ.ρ., κ.τ.ρ.

Η Επαναστατική Τάση του Π. Πουλιόπουλου

Κάτω από την επίδραση των αποφάσεων των 4 πρώτων Συνεδρίων της Κ.Δ., των επαναστατικών γεγονότων του μεταπολέμου και των διαφοροποιήσεων που προκάλεσαν στα κόμματα της 3ης Διεθνούς οι ιδέες της Οχτωβριανής Επανάστασης, σχηματίστηκε κι ανέβηκε ραγδαία η επαναστατική τάση του Π.Πουλιόπουλου. Η τάση των Π.Πουλιόπουλου, Μοναστηριώτη, Νίκολη, Ευαγγελόπουλο, Ματούση και μιας δεκάδας αγωνιστών πρώτου μεγέθους του επαναστατικού μαρξισμού, που γύρισαν απ’ το μέτωπο, γεμάτοι φλόγα για δράση, με σταθερό προσανατολισμό στην 3η Διεθνή του Λένιν και του Τρότσκι, ανέβηκε στις πρώτες επάλξεις του κινήματος και του Κ.Κ.Ε.
Ο Π.Πουλιόπουλος, καταπληκτικά μορφωμένος γενικά και μαρξιστικά, ήταν απ’ τους λίγους που πάλευαν πάνω στη γραμμή του Λένιν της μετατροπής του πολέμου σ’ εμφύλιο. Σήκωσε ψηλά τη σημαία του προλεταριακού διεθνισμού στα πεδία των μαχών. Ανάπτυξε μιαν απαράμιλλη αντιμιλιταριστική δραστηριότητα. Οργάνωσε πυρήνες επαναστατικού ντεφετισμού. Με τη φλογερή προπαγάνδα, προκηρύξεις και φυλλάδια, κατήγγειλε τον ιμπεριαλιστικό χαραχτήρα του πολέμου. Για την επαναστατική δράση του τον αλυσόδεσαν χέρι και πόδι στις φυλακές της Μπατζώβας. Και θα πέρναγε απ’ το στρατοδικείο αν δεν μεσολαβούσε η κατάρρευση, κι αν δεν τον απελευθέρωνε ο ίδιος ο δεσμοφύλακας του, ο Νικολινάκος, που θαμπώθηκε μέχρι το τέλος της ζωής του απ’ το επαναστατικό μεγαλείο του Π.Πουλιόπουλου.
Το μεγάλο επαναστατικό ντεμπουτάρισμα στο μέτωπο, τον ανέβασε επί κεφαλής της παλαιοπολεμιστικής τάσης, ψηλότερα από κάθε άλλον. Η ευρύτατη γλωσσομάθεια του –δέκα γλώσσες– του επέτρεψε να γίνει ο κύριος εμπνευστής της εφημερίδας του ΚΚΕ και της «Επιθεώρησης» οπού περνούσαν συχνά μεταφράσεις και άρθρα του, Έτσι επεβλήθηκε σαν η επαναστατική αριστερά του ΚΚΕ.
Το Φλεβάρη του 1924, στο έκτακτο συμβούλιο του ΚΚΕ, χάρις και στην επίδραση των γεγονότων του 1923 που ευνόησαν την αριστερά στο συσχετισμό των δυνάμεων ανάμεσα στις τάσεις, ο Π.Πουλιόπουλος περνάει στην Κ.Ε. και γίνεται η κυριότερη μορφή του ΚΚΕ στην πάλη για την υπεράσπιση της Μαρξιστικής θεωρίας και δράσης.
Στον εσωκομματικό στίβο, παλεύει ακούραστα όλα τα κατάλοιπα της δεξιάς. Υπερφαλαγγίζει την αριστερίστικη πτέρυγα του ρεφορμιστικού συνδικαλισμού που εκπροσωπεί ο Αποστολίδης. Υπερφαλαγγίζει επίσης την «τάση της Κωνσταντινούπολης» του Μάξιμου, χάρις στην αίγλη που απέχτησε με το θαυμάσιο σύμπλεγμα θεωρητικής γνώσης και επαναστατικής δράσης.
Αλλά παράλληλα ανεβαίνει και η τάση Χαϊτά, που είναι προσανατολισμένη προς τη νέα κυρίαρχη τάση, την τάση της σταλινικής θερμιδοριανής γραφειοκρατίας.
Μέσα στην πάλη, η τάση Π. Πουλιόπουλου συνδέεται στενά με την τάση του Σ. Μάξιμου (Κρητικός, Τσατσάκος, Σκλάβος, Νικολαϊδης, Ζαχαριάδης κ.ά.) που προήλθε απ’ την Πόλη. Στην Κων/πολη, το κίνημα ήταν σε νηπιακή κατάσταση. Αλλά η τάση αύτη ήταν αρκετά ανεβασμένη χάρις στους δεσμούς που διατηρούσε με το Ρωσικό κίνημα. Έτσι κατέλαβε σημαντική θέση μέσα στο ΚΚΕ. Διατήρησε την αυτοτέλεια της. Ο Μάξιμος βρέθηκε πιο γρήγορα απ’ τον Π. Πουλιόπουλο στην Κ.Ε. Αλλά δεν συγκρίνονταν από άποψη άρχων με τον Πουλιόπουλο. Ήταν θαυμάσιος ρήτορας-δημεγέρτης, Έγραψε αρκετά. Κι ανάμεσα σ’ άλλα τη μπροσούρα για τη «Βασιλεία, Δημοκρατία και Κομμουνισμό». Στη σταδιοδρομία του παρουσίασε ισχυρές κεντριστηκές αμφιταλαντεύσεις. Στη σύγκρουση του Π. Πουλιόπουλου με το σταλινισμό, ενώ αυτός δέχτηκε τα κύρια πυρά, ο Μάξιμος καιροσκόπησε. Και προσχώρησε στο «Νέο Ξεκίνημα» μαζί με το Γιατσόπουλο και τον Σκλάβο με το «Γιατί Παραιτηθήκαμε» όταν η θέση του μέσα στο κόμμα είχε υπονομευτεί απόλυτα απ’ τους σταλινικούς (Χαϊτάς, Ευτυχιάδης, Ζαχαριάδης). Έτσι πέρασε στον τροτσκισμό. Σαν ηγέτης πίσω και κοντά απ’ τον Πουλιόπουλο, της ομάδας «Σπάρτακος». Εκεί δεν δυσκολεύτηκε να υπερασπίσει την πλατφόρμα του Σκλάβου όπου με τη θεωρία «των δύο σκελών» έμπασε δεξιές σοσιαλδημοκρατικές ιδέες μέσα στις γραμμές του «Σπάρτακου».
Και τελικά συνθηκολόγησε στο σταλινισμό όταν αυτός κυριάρχησε και σύντριψε τους μεγαλύτερους οπαδούς του Τρότσκι με εξευτελιστικές δηλώσεις. Το περίφημο άρθρο του Πουλιόπουλου «Δρΰες και Λυγαριές» που έγραψε συγκρίνοντας τη συνθηκολόγηση του μεγάλου Ρακόφσκι μ’ αύτη του Μάξιμου, προκάλεσε βαθύτατη συγκίνηση σ’ όλους τους Τροτσκιστές, που πάλευαν αλύγιστα στις επάλξεις της Διεθνούς Αριστερής Αντιπολίτευσης, την περίοδο της ηρωικής μάχης του Τρότσκι κατά των συνθηκολόγων. Αυτή η περίοδος υπογράμμισε όλο το μεγαλείο των ηρωικών τροτσκιστών που συνέχιζαν τις παραδόσεις του μπολσεβικισμού, ενώ δίπλα τους «λιγαριάζονταν» οι λιπόψυχοι μπροστά στο μεγαλύτερο τύραννο του κόσμου, τον Στάλιν και την γραφειοκρατία που υπηρετούσε.

Παλαιοπολεμιστικό και Αναπηρικό Κίνημα

Στο στίβο της πάλης των τάξεων ο Π. Πουλιόπουλος εμπνέει και καθοδηγεί το παλαιοπολεμιστικό κίνημα. Απ’ την πρώτη συγκέντρωση των 1.000 παλαιών πολεμιστών που οργάνωσε στη Θήβα, άρχισε μια χειμαρώδικη δράση κινητοποίησης με δεκάδες χιλιάδες παλιούς πολεμιστές. Ο επαναστατικός σίφουνας που ξέσπασε ανέβασε στην πυραμίδα του Ελληνικού κινήματος την τάση Πουλιόπουλου. Ο Π.Πουλιόπουλος έδοσε σ’ αυτό το κίνημα μεγαλύτερο επαναστατικό πλάτος και βάθος απ’ το αντίστοιχο κίνημα της Ευρώπης που είχε επί κεφαλής τον Μπαρμπίς. Το κίνημα του Μπαρμπίς ήταν στην ουσία μια αντίστοιχη του Ελληνικού. Δίχως τον επαναστατικό δυναμισμό του όμως. Το Ελληνικό παλαιοπολεμιστικό κίνημα συνδύασε ορθότατα την πάλη κατά του πολέμου με την διεκδίκηση των τραγικών προβλημάτων που δημιούργησε ο πόλεμος. Μαζί με τα ειδικά προβλήματα των παλαιών πολεμιστών μπήκαν γενικότερα προβλήματα, αντιμετώπισης του βιοτικού επιπέδου των μαζών, και ευρύτερων αγροτικών μεταρρυθμίσεων. Αυτό επέτρεψε να πάρει τη μεγαλύτερη δυνατή επέκταση στην ύπαιθρο και να δημιουργηθούν οργανώσεις μέχρι το τελευταίο χωριό. Ένα χαραχτηριστικό της ευρύτητας είναι μια συγκέντρωση στην εκκλησία 50 χωρικών, στο πιο καθυστερημένο χωριό της Παρνασσίδος κι όλης της Ελλάδας, τη Συγδίτσα, όπου μίλησε και μοίρασε επαναστατική φιλολογία ο Καστρίτης, νεολαίος κομμουνιστής επαναστάτης.
Η μπροσούρα του Π. Πουλιόπουλου «Πόλεμος κατά του Πολέμου» εφλόγιζε τις μάζες της πόλης και του κάμπου κι ιδιαίτερα τη νεολαία. Το βδομαδιάτικο Όργανο που άμεσα συντάσσει και εμπνέει ο Π.Πουλιόπουλος «Ο Παλαιός Πολεμιστής» έγινε το πιστεύω όχι μόνο των χτεσινών φαντάρων, αλλά κι όλων των καταπιεζομένων, κι έφτανε μέχρι το τελευταίο χωριό της Ελλάδας.
Το κίνημα αποκορυφώθηκε κι ολοκληρώθηκε μέσα στο Πανελλήνιο Συνέδριο των Παλαιών Πολεμιστών που έγινε το Μάη του 1924.
Το παλαιοπολεμιστικό κίνημα συνεκλόνησε το πανελλήνιο. Και προκάλεσε δέος στην αστική τάξη. Αλλά κάτω απ’ τις επιδράσεις του σταλινισμού που στραγγάλισε το κόμμα και δεν βοήθησε τη συνέχιση του κινήματος σε συνδυασμό με την επίθεση που έγινε απ’ την Παγκαλική διχτατορία, το παλαιοπολεμιστικό κίνημα δεν μπόρεσε να επιζήσει από μόνο του. Στην Παγκαλική διχτατορία διαλύθηκαν τα πάντα μέσα και γύρω απ’ το ΚΚΕ.
Την ιδία εποχή ο πόλεμος και η επανάσταση δημιούργησε στην Ελλάδα ένα άλλο μεγάλο κίνημα, των «Αναπήρων και Θυμάτων Πολέμου». Αυτό βρέθηκε απ’ την αρχή κάτω απ’ την απόλυτη εξάρτηση της αρχειομαρξιστικής πτέρυγας και του κατοπινού τροτσκισμού.
Ο Σταματόπουλος απ’ τα 1918, κι ο Μάρκου λίγο μετά, ο πρώτος με κομμένο χέρι στον καρπό, ο δεύτερος στον αγκώνα, ήσαν οι πρώτοι επαναστάτες ανάπηροι. Ενσάρκωναν το μίσος για το μακελάρισμα που ρήμαξε τη γενιά των νέων του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου. Σ’ αυτούς προστέθηκαν οι Δευτεραίος, Βερούχης, Αλεξόπουλος, Κώνστας, Ζόμπολης, Βιδάλης, Χριστοδούλου και πολλοί άλλοι. Σχημάτισαν στα 1924 κύκλους μαθημάτων και δράσης με πάνω από 10 μέλη. Ο ένας με καθοδηγητές το Σφύρη και τον Αποστόλου, ο άλλος τον Τσαούση. Δόσανε σκληρή μάχη με δυο κλίκες αντιδραστικών που ξεπουλούσαν συστηματικά στην αστική τάξη τα θύματα πολέμου.
Και το 1924 κατέκτησαν το αναπηρικό σωματείο Αττικής. Κάτω απ’ την άμεση διεύθυνση της επαναστατικής αριστεράς έβγαζαν την εφημερίδα «Φωνή των Θυμάτων» που κυκλοφορούσε μέχρι τα πέρατα της Ελλάδας. Κι έγινε με την κατάκτηση στο τέλος της δεκαετίας του 1920 της Γενικής Συνομοσπονδίας Αναπήρων, η επίσημη εφημερίδα της. Η «Φωνή των Θυμάτων» ήταν πεντακάθαρα τροτσκιστική.
Στη συγκέντρωση των 100 χιλιάδων στις στήλες του Ολυμπίου Διός, ο Μάρκου που τότε ήταν στην εσωτερική φράξια του ΚΚΕ των οπαδών του Τζουλάτη, μίλησε για ανταρτοπόλεμο κι επανάσταση προβάλλοντας με το γερό του χέρι την κόκκινη σημαία, που ηλέκτριζε τους προλετάριους. Από τότε, και μέχρι το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η ηρωική παράταξη των Τροτσκιστών αναπήρων, με επικεφαλής το γραμματέα της Γενική Συνομοσπονδία Αναπήρων, το θρυλικό Βερούχη, που τον δολοφόνησαν και τον έριξαν στα σκυλιά οι σταλινικοί κατά την κατοχή, έγιναν τόσες συγκεντρώσεις στην Αθήνα, Πειραιά, Θεσσαλονίκη και παντού, έγιναν τόσες μαχητικές διαδηλώσεις, τόσες συγκρούσεις με τις ορδές της αστικής τάξης, και τόσες δίκες και καταδίκες, και κατατρεγμοί, που ποτέ και πουθενά, σ’ όλη την υφήλιο δεν έγιναν απ’ τις αντίστοιχες αναπηρικές οργανώσεις. Ποτέ άλλοτε, οι πατερίτσες των αναπήρων, δεν υψώθηκαν τόσο απειλητικά ενάντια στο ανάπηρο καπιταλιστικό σύστημα. Αυτή η ηρωική ηγεσία των αναπήρων ήταν τόσο πιστοί στον τροτσκισμό, που απ’ την εποχή της αποστασίας του Αποστόλου μέχρι τέλους ούτε ένας δεν κατέθεσε τα όπλα ενάντια στο σταλινικό συρφετό.

Η Σταλινοποίηση του Κ.Κ.Ε.

Απ’ το 1924, το ΚΚΕ μπαίνει στο στάδιο της σταλινοποίησης. Ο Γραμματέας της τοπικής επιτροπής Αθηνών απ’ το 1923, γίνεται τώρα φερέφωνο της σταλινικής γραφειοκρατίας, και λυσσασμένος εχθρός της αριστερής τάσης Τζουλάτη. Η βελτίωση της παγκόσμιας οικονομικής κατάστασης, η υποχώρηση του κινήματος υστέρα απ’ την ήττα της Γερμανικής Επανάστασης, η επικράτηση του φασισμού στην Ιταλία, η κάμψη της επαναστατικής διάθεσης των μαζών, η κόπωση του ρωσικού προλεταριάτου κ.τ.ρ., οδήγησαν στην νίκη της θερμιδοριανής γραφειοκρατίας ενάντια στην τροτσκιστική τάση, τόσο μέσα στην ΕΣΣΔ όσο και σ’ όλες τις χώρες, και στην Ελλάδα.
Οι εξελίξεις που σημειώνονται μέσα στο ΚΚΕ ανταποκρίνονται, από άποψη πολιτική και οργανωτική προς τη γενική σταλινοποίηση και γραφειοκρατικοποίηση της Κομιντέρνας μετά το θάνατο του Λένιν και την θανάσιμη δίωξη του Τρότσκι.
Ο Πουλιόπουλος, ο Μάξιμος κι ο Μάγγος αντιπροσώπευσαν το ΚΚΕ το καλοκαίρι του 1924 στο 5ο Συνέδριο της Κ.Δ. Στο επίκεντρο του Συνεδρίου ήταν η γερμανική κρίση του 1923. Τότε, η ηγεσία Ζινόβιεφ, Κάμενεφ, πίσω απ’ τους οποίους βρισκόταν ο Στάλιν, με άμεσο υπεύθυνο τον ηγέτη του ΚΚ Γερμανίας Μπράντλερ, παρά την άμεσα επαναστατική κατάσταση που ξανοίχτηκε μετά την κατάληψη του Ρουρ απ’ τη Γαλλία, παρά τους μεγάλους αγώνες του Φθινοπώρου του 1923 και την περιπέτεια της εισόδου των κομμουνιστών στην κυβέρνηση της Σαξονίας, συνθηκολόγησε δίχως μάχη κι έφραξε το δρόμο της επανάστασης. Για τον Ζινόβιεφ, η έκρηξη του 1923 δεν ήταν παρά ένα «επεισόδιο». Για τον Στάλιν ο οποίος για πρώτη φορά μπήκε στα προβλήματα της Κομιντέρνας, το καθήκον ήταν «να κρατηθούν οι Γερμανοί, κι όχι να τους κεντρίσουμε». Με το γράμμα του (Αύγουστος 1923) προφήτεψε πεσσιμιστικότατα ότι: «αν τολμούσαν οι κομμουνιστές, θα τους σύντριβαν οι καπιταλιστές» ενώ οι καπιταλιστές πίστεψαν ότι έφτασε το τέλος τους. Έτσι, το ΚΚΓ, «είχε το κλειδί της επανάστασης στο χέρι του και το χρησιμοποίησε για ν’ ανοίξει την πόρτα της κεφαλαιοκρατίας» (Τρότσκι: «Η Τρίτη Διεθνής μετά τον Λένιν»). Αλλά όταν οι μπολσεβίκοι ξεσηκώθηκαν και ζητούσαν ευθύνες για την καταστροφή της γερμανικής επανάστασης, η «Τρόικα» έκανε αποδιοπομπαίο τράγο τον Μπράντλερ. Κι όλα τα κόμματα κλήθηκαν να πάρουν –και πήραν– καταδικαστικές αποφάσεις ενάντια στον Μπράντλερ, για μια προδοσία που βασικά ήταν υπεύθυνη η Τρόικα.
Ποιά στάση κράτησαν οι αντιπρόσωποι του ΚΚΕ στο 5ο Συνέδριο και η Κ.Ε. ολόκληρη, για την προδοσία της Γερμανικής Επανάστασης;
Στο 5ο Συνέδριο έγινε μια επίθεση ενάντια στον Τρότσκι. Χτύπησαν τη «μικροαστική» και «πραξικοπηματική-μπλανκιστική» αντιπολίτευση του. Ποιά φωνή διαμαρτυρίας ακούστηκε μέσα στο ΚΚΕ για την αντιτροτσκιστική αύτη εκστρατεία;
Ο παμπλιστής μας μπορεί να εξωραΐζει το ΚΚΕ. Και να ωρύεται για την «επαναστατικοποίηση» του ΚΚΕ. Αποδίδοντας μεταφυσικές ιδιότητες στη συμμετοχή του Π.Πουλιόπουλου μέσα στην ηγεσία του.
Το γεγονός είναι ότι όλα τα κόμματα υποτάχτηκαν στη σταλινισμένη Κ.Δ. Κι αύτη στο Τριομβιράτουμ. Μέσα στα κόμματα πνίγηκε κάθε πρωτοβουλία. Τα κόμματα στραγγαλίστηκαν κι αντικαταστάθηκαν απ’ το μηχανισμό. Όλες οι διοικήσεις τους μέχρι το 6ο Συνέδριο είχαν κιόλας αντικατασταθεί. Στη θέση τους τοποθετήθηκαν πειθήνια Όργανα. Υποταχτικά στη ρεβιζιονιστική γραμμή του Σταλινισμού. Κυριάρχησε απ’ άκρη σ’ άκρη ο αριβισμός και η δουλικότης. Ο Τρότσκι στάλθηκε στον Καύκασο για «θεραπεία» ενώ συνωμοτούσαν να τον πιάσουνε για «προδοσία» επειδή χτύπησε το γραφειοκρατισμό ανοιχτά. Κι έθαψαν τη διαθήκη του Λένιν που μόλις πριν λίγο έκλεισε για πάντα τα μάτια του.
Το 5ο Συνέδριο δεν είχε καταλάβει ακόμα ότι η επαναστατική κρίση είχε περάσει και το κίνημα έπρεπε να τραπεί σε αμυντικούς αγώνες και να ριζώσει στις μάζες. Κατά το Ζινόβιεφ: «Η Ευρώπη έμπαινε σε φάση αποφασιστικών αγώνων». «Και η Γερμανία πήγαινε προς ένα οξύ εμφύλιο πόλεμο» («Πράβδα» 2-2-1924). Η Κ.Δ. διέγραφε τώρα μια υπεραριστερή τυχοδιωκτική γραμμή που οδήγησε στα ολέθρια πραξικοπήματα στην Εσθονία και στη Βουλγαρία. Αλλά η αντιπροσωπία του ΚΚΕ δεν φάνηκε πουθενά ότι αντέδρασε σ’ αυτή την επονείδιστη γραμμή των σταλινικών. Ενώ η τάση Χαϊτά αντιγράφει κατά γράμμα την γραμμή της Κομιντέρνας και γίνεται όλο και πιο ευνοούμενη της γραφειοκρατίας του Κρεμλίνου.
Το εθνικό Συμβούλιο του ΚΚΕ, το Φλεβάρη του 1924, παραμέρισε τη ρεφορμιστική ηγεσία, κι έκανε μέλος της ΚΕ, κι αργότερα γραμματέα της τον Παντελή Πουλιόπουλο. Αλλ’ αυτό δεν σήμαινε ότι το κόμμα «επαναστατικοποιήθηκε». Ο συσχετισμός των τάσεων που πάλευαν μέσα στο κόμμα τροποποιήθηκε υπέρ της επαναστατικής τάσης του Πουλιόπουλου στη δοσμένη στιγμή. Αλλά ταυτόχρονα ανδρώνονταν κι η σταλινική τάση. Ο ρεφορμισμός που διώχτηκε απ’ την πόρτα, τώρα πέρασε σαν ρεφορμισμός σταλινικού τύπου, απ’ όλες τις ρωγμές του ΚΚΕ. Κι επίσημα διοχετεύονταν απ’ τις ντιρεχτίβες της Κ.Δ. του Στάλιν.
Η σταλινισμένη Κομιντέρνα άρπαξε απ’ το λαιμό όλα τα κόμματα. Επέβαλε πειθαρχία γραφειοκρατική. Και πάνω απ’ όλα την αντιδραστική στρατηγική του σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα, που σήμαινε υποταγή της παγκόσμιας επανάστασης στα γραφειοκρατικά συμφέροντα του Κρεμλίνου.
Με το δημοψηφιστικό καθεστώς που εγκαινιάστηκε μέσα στα ΚΚ με αφορμή τον εξοστρακισμό του Μπράντλερ, εισήχθηκε κι ο περίφημος «μονολιθισμός».
Στα 1924, διώχτηκε σαν «εχθρική» η τάση του «Κομμουνισμού» απ’ το κόμμα. Ποιά ήταν η σημασία αυτής της διαγραφής για την ιστορία του τροτσκιστικού κινήματος; Και ποιά για την ιστορία της σταλινοποίησης του ΚΚΕ;
Διαγράφτηκε η ηγεσία της τάσης της Κομμουνιστικής Ένωσης, Παπαναστάσης, Αρβανιτάκης, Παπαχρήστου και Νομικός.
Διαγράφτηκε επίσης η τάση του παλιού κομμουνιστή Σεϊτανίδη που είχε μια τοπική επιρροή στους συνοικισμούς κι έβγαζε το «Προς τις Μάζες».
Το 1924 άνοιξε και η πάλη ενάντια στον Τρότσκι απ’ τον τύπο. Στο «Ρίζο» δημοσιεύτηκε ένα άρθρο για τη «μπολσεβικοποίηση» του Κόμματος. Η μπολσεβικοποίηση έγινε με την εισαγωγή του οργανωτικού συστήματος των πυρήνων που θ’ αντικαταστούσε το σοσιαλδημοκρατικό σύστημα των συνελεύσεων κατά τόπους. Στηρίζονταν στις περίφημες «Θέσεις και Αποφάσεις για τη Σύνθεση κι Οργάνωση των Κομμάτων» γραμμένες απ’ τον Λένιν. Αλλά αυτές οι θέσεις μεταφράστηκαν απ’ το σταλινισμό σ’ ένα καθεστώς υπερτροφίας του συγκεντρωτισμού, κατάργησης του έλεγχου απ’ τη βάση, κατάργησης της κολεχτιβιστικής επεξεργασίας της γραμμής, κ.τ.ρ.
Ότι τότε ονομάστηκε «μπολσεβικοποίηση» δεν ήταν παρά η πλέρια σταλινοποίηση του κάθε κόμματος της Κ.Δ.

Το Εθνικό Ζήτημα

Το εθνικό ζήτημα για τα Βαλκάνια μπήκε στην ημερήσια διάταξη απ’ το 1922, απ’ τη διοίκηση της Βαλκανικής Ομοσπονδίας. Ο Κολάροφ, ηγέτης του Βουλγάρικου κόμματος και της «Βαλκανικής Ομοσπονδίας» έβαλε για πρώτη φορά το ζήτημα «Ενιαία και Ανεξάρτητη Μακεδονία και Θράκη». Εξηγούσε στις άλλες βαλκανικές αντιπροσωπίες ότι το σύνθημα αυτό «θα δημιουργούσε ελπίδες στους Βουλγάρους πρόσφυγες να γυρίσουν στη Βουλγαρία, θα τους έφερνε προς το ΚΚΕ, και θα τους εμπόδιζε να πάνε προς τους κομιτατζήδες». Μέσα στα πλαίσια της μπακλαβαδοποιημένης Βαλκανικής, το εθνικό ζήτημα είχε τεράστια σημασία. Και τεράστια έκταση. Περιλάμβανε το πρόβλημα της Κροατίας, Σλοβενίας, Μαυροβουνίου, Κόσοβας, Σλαβομακεδονίας, Βορείου Ηπείρου, Ντομπρουτσάς και των εθνοτήτων που ζούσαν σαν μειονότητες στις μεθοριακές γραμμές Βουλγαρίας-Ελλάδας (Πομάκοι), Ελλάδας-Τουρκίας (Μωαμεθανοί και Έλληνες), Ρουμανίας-Ουγγαρίας, Κύπρου, Δωδεκανήσου κ.τ.λ.
Η εισήγηση Κολάροφ, άφηνε σε δεύτερη μοίρα όλα τα αλλά προβλήματα κι υπογράμμιζε το σύνθημα: «Ενιαία κι Ανεξάρτητη Μακεδονία και Θράκη».
Ο Πετσόπουλος που αντιπροσώπευσε στα 1922 το ΚΚΕ, ήξερε ότι το σύνθημα αυτό ρίχτηκε κατ’ επανάληψη απ’ τη βουλγάρικη αστική τάξη, με σκοπό μια μεταγενέστερη προσάρτηση της Μακεδονίας-Θράκης, για μια διέξοδο προς το Αιγαίο πέλαγος. Ο Πετσόπουλος αντιμετώπισε το ζήτημα οπορτουνιστικά. Πίστευε ότι η πολιτική της ανεξαρτοποίησης της Μακεδονίας-Θράκης θα αποθηρίωνε την ελληνική αστική τάξη για την απόσπαση απ’ την «επικράτεια της» αυτής της λείας των βαλκανικών πολέμων. Και τορπίλισε το σύνθημα με μια πρόταση αναβολής, «για να έφερνε το ζήτημα στην ΚΕ του ΚΚΕ». Η Σέρβικη και Ρουμάνικη αντιπροσωπία συμφώνησαν με τον Πετσόπουλο.
Στα 1924, η σταλινισμένη ηγεσία της Κομιντέρνας, επανέφερε το ίδιο σύνθημα στην ημερήσια διάταξη. Ο πολύς Μανουίλσκι, ο Κολάροφ κι ο Δημητρόφ, πέτυχαν την έγκριση του 5ου Συνεδρίου.
Για τους μαρξιστές, η άποψη της αυτοδιάθεσης των εθνοτήτων μέχρι αποχωρισμού, είναι ένα δημοκρατικό καθήκον που είναι σε στενή συνάρτηση με το καθήκον της αγροτικής μεταρρύθμισης. Τοποθετείται μέσα σε συγκεκριμένα ιστορικά πλαίσια. Στην ιμπεριαλιστική εποχή η αστική τάξη δεν είναι σε θέση να λύσει τα άλυτα προβλήματα της εθνικής καταπίεσης. Μόνο η προλεταριακή επανάσταση που αντιγράφει στη σημαία της το εθνικοαπελευθεμωτικό και αγροτικό πρόβλημα, μπορεί στο διάβα της προς το σοσιαλισμό να λύσει και τα αστικοδημοκρατικά αυτά προβλήματα. Το πρόβλημα των καταπιεζομένων εθνοτήτων της Βαλκανικής έπρεπε να γίνει υπόθεση όλων των ΚΚ της Βαλκανικής Ομοσπονδίας και να συσχετιστεί με το καθήκον των ΕΝΩΜΕΝΩΝ ΣΟΣΙΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΣΟΒΙΕΤΙΚΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΩΝ ΤΗΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗΣ.
Τα ΚΚ δεν θα ήταν τέτοια αν δεν έμπαιναν αλληλέγγυα με τη μάζα των μαχόμενων για την απελευθέρωση τους εθνοτήτων. Οι κομμουνιστές δεν δημιουργούν από μόνοι τους το εθνικό κίνημα. Αλλά το βοηθάνε όταν αυτό προβάλλεται, με τα μέσα της πάλης των τάξεων. Αυτό σημαίνει ότι αγωνίζονται ενάντια στη ντόπια αστική και γαιοχτημονική τάξη, για την ανατροπή του καπιταλισμού. Αυτό είναι το νόημα της απόφασης για το εθνικό της Κ.Δ., που γράφτηκε απ’ τον Λένιν. Και της διαρκούς επανάστασης του Τρότσκι.
Αλλά ο Μανουίλσκι και ο Κολάροφ, «ξέχασαν» αυτές τις θέσεις. Η Ελληνική αντιπροσωπία, Πουλιόπουλος, Μάξιμος, Μάγγος, προσπάθησαν ν’ αντιταχθούν στην εισήγηση Μανουίλσκι-Κολάροφ. Ο Μάξιμος ήταν αντεισηγητής σ’ αυτό το θέμα. Ανέπτυξε –σύμφωνα με την αφήγηση μιας Τροτσκίστριας που αναδίφησε πρόσφατα τα πραχτικά της Κομιντέρνας– ότι η σύνθεση του πληθυσμού σ’ αυτές τις περιοχές, ιδιαίτερα υστέρα απ’ την εισροή προσφύγων, ήταν απόλυτα Ελληνική. Κατά συνέπεια δεν υπήρχε θέμα αυτοδιάθεσης της Μακεδονίας και της Θράκης. Το σύνθημα της αυτονόμησης τους ήταν απόλυτα ανεδαφικό.
Πραγματικά, σύμφωνα με τις Ελληνικές στατιστικές, το ποσοστό των Ελλήνων στη Μακεδονία ήταν 89 % και στη Θράκη 81 %. Παρ’ όλη την επιφύλαξη για τις στατιστικές, είναι γεγονός ότι η εγκατάσταση 1.500.000 προσφύγων στη Μακεδονία, και 71.293 στη Θράκη, άλλάξε την εθνολογική κατάσταση των περιοχών αυτών.
Η εισήγηση Μάξιμου, δεν έθεσε ζήτημα αυτοδιάθεσης της Σλαυομακεδονικής εθνότητας που κατοικούσε στα γειτονικά εδάφη της Ελλάδας, Βουλγαρίας, Γιουγκοσλαβίας. Δικαιολόγησε την αντίθεση μ’ αυτή των Μανουίλσκι-Κολάροφ, με το οπορτουνιστικό επιχείρημα ότι το ΚΚΕ θα συντρίβονταν απ’ την Εθνική Ελληνική αστική τάξη, όταν θα έπεφτε το σύνθημα της Ανεξαρτησίας της Μακεδονίας και Θράκης, όπως κι έγινε. Κι οι δυο πλευρές δεν έβαζαν σωστά το ζήτημα της αυτοδιάθεσης.
Ο σταλινικότατος Μανουίλσκι ξεφούλκησε. Κατηγόρησε τους Έλληνες αντιπροσώπους σαν οπορτουνιστές. Και το αποτέλεσμα αυτής της αναμέτρησης είναι ότι οι αντιπρόσωποι του ΚΚΕ, δεν φαίνεται να πειθάρχησαν απλώς, αλλά υποτάχτηκαν. Και το σύνθημα της αυτονόμησης της Μακεδονίας-Θράκης πέρασε σαν το κυριότερο καθήκον του ΚΚΕ, και είχε ολέθρια αποτελέσματα.
Τα πραχτικά της Κομιντέρνας αναφέρουν ότι ο Πουλιόπουλος δεν έκανε παρά μόνο ερωτήσεις στους σταλινικούς εισηγητές, που είχαν το σαφές νόημα αλληλεγγύης με τις απόψεις του Μάξιμου. Ήταν ολοφάνερο ότι ο Π.Πουλιόπουλος δεν κατείχε το θέμα. Η ίδια έλλειψη κατανόησης του εθνικού ζητήματος υπήρχε γενικότερα. Και στην άλλη πλευρά της επαναστατικής αριστεράς, στους Αρχειομαρξιστές Οι Αρχειομαρξιστές πολέμησαν έντονα την γραμμή της «Ανεξαρτησίας της Μακεδονίας και Θράκης» του Μανουίλσκι, πάνω στη βάση της ανεδαφικότητας. Αλλά και δεν αντιπαραθέσανε ένα θετικό πρόγραμμα υπεράσπισης των καταπιεζομένων εθνοτήτων της Βαλκανικής και ιδιαίτερα της Σλαυομακεδονικής εθνότητας.

Το Μακεδονικό

Το ζήτημα της Εθνικής Απελευθέρωσης είχε μια εξαιρετική σπουδαιότητα για τα 3 εκατομμύρια Σλαβομακεδόνων που κατοικούσαν την περιοχή που συνδέει τη Βουλγαρία, Γιουγκοσλαβία και Ελλάδα. Το Μακεδονικό δεν ήταν απλώς ένα ζήτημα εθνικού και πολιτιστικού χαραχτήρα, όπως θα το έβλεπε η Αυστριακή σχολή του Ότο Μπάουερ. Οι Σλαβομακεδόνες δεν πάλευαν μόνο για τη λύση των πολιτιστικών τους προβλημάτων (γλωσσική ελευθερία, Σχολείο, Θρησκεία κ.τ.ρ.). Ποθούσαν την αυτοδιάθεση τους μέχρι και την ανεξαρτησία τους. Το εθνικό ζήτημα δεν είναι ανεξάρτητο απ’ το έδαφος, την οικονομία και τις ταξικές σχέσεις. Έπρεπε ν’ αντιμετωπιστεί στις συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες. Στη συγκεκριμένη εδαφική περιοχή υπήρχε θέμα διαβαλκανικό Σλαβομακεδόνων. Όχι μόνο Ελλήνων Μακεδόνων. Στην Ελληνική Μακεδονία. Έξω απ’ τους Σλαβομακεδόνες της Φλώρινας, Καστοριάς, Κοζάνης, υπήρχαν σκορπισμένοι σ’ όλες τις περιοχές της Μακεδονίας ελαχιστότατοι. Αλλά δεν υπήρχε καμιά «Μακεδονική» Εθνότητα. Όπως και στη Θράκη δεν υπήρχε καμιά Θρακική εθνότητα. Η Λενινιστική άποψη ήταν βασικά διάφορη απ’ την άποψη των σταλινικών Βουλγάρων και των Μανουΐλσκηδων, που έβλεπαν το Μακεδονικό σαν πρόβλημα εδαφικό κι όχι σαν ένα εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα μιας εθνότητας, που παλεύει για την αυτοδιάθεση της. Όταν ο Λένιν έγραφε στα 1914 «ότι οι καλύτεροι όροι για την ανάπτυξη του καπιταλισμού στα Βαλκάνια δημιουργούνται στο βαθμό που δημιουργούνται ανεξάρτητα εθνικά κράτη», δεν διανοήθηκε ότι οι επίγονοι θα θέλανε ένα νέο κράτος Μακεδονοθρακικό, δημιούργημα της επεκτατικής πολιτικής της Βουλγαρίας και των Πανσλαβιστικών βλέψεων της Ρωσικής διπλωματίας, παραγνωρίζοντας την πραγματική πάλη για αυτοδιάθεση των Σλαβομακεδόνων. Η Βουλγαρία ανέκαθεν είχε βλέψεις πάνω στους Σλαβομακεδόνες που τους θεωρούσε καθαρούς Βουλγάρους. Ανάμεσα στη Βουλγαρία, Γιουγκοσλαβία και Ελλάδα έγινε αγρία πάλη για την κατάκτηση των Σλαυομακεδονικών εδαφών. Επιδρομές, διώξεις, ξυλοδαρμοί, φυλακίσεις, δολοφονίες, εξανδραποδισμοί κ.τ.ρ. Κτηνώδης καταπίεση εξελληνισμού απ’ την εποχή των «Μακεδονομάχων» του στρατηγού Μελά. Θηριώδεις επιδρομές του κομιτάτου του Αλεξαντρόφ και Προτογέροφ, για την ενσωμάτωση τους στη «μητέρα πατρίδα» στη Βουλγάρικη Μακεδονία του Πιρίν, που περιλάμβανε πιο συμπαγείς και ογκώδεις μάζες Σλαβομακεδόνων. Ακούραστη προσπάθεια των Σέρβων για την προσάρτηση στη Νοτιοσλαβία. Ακόμα και μετά το πέρασμα στην εξουσία των σταλινικών Κ.Κ., έγινε μια αδυσώπητη πάλη ανάμεσα στους Γιουγκοσλάβους και Βουλγάρους, για την προσάρτηση και αφομοίωση των Σλαβομακεδόνων.
Αλλά οι Σλαβομακεδόνες είχαν τη δική τους γλώσσα, διάφορη απ’ τη Βουλγαρική, δικά τους ήθη και έθιμα, δικιά τους κουλτούρα και ιστορία. Με την πίστη του ακλόνητη στην ιδιαίτερη ιστορία τους, με τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα που αποκορυφώθηκε στην εξέγερση του Ίλεντεν τον Αύγουστο του 1905, απόδειξαν ότι μπορεί και πρέπει ν’ αποχτήσουν την εθνική τους απελευθέρωση. Αυτή όμως, μέσα στη σημερινή ταξική διάρθρωση είναι αλληλένδετα συνδεμένη με την πάλη για τη Βαλκανική Σοσιαλιστική Σοβιετική Ομοσπονδία.
Πού οφείλεται η οπορτουνιστική πολιτική της «Ανεξάρτητης Μακεδονίας και Θράκης»; Οι Αρχειομαρξιστές την απέδοσαν στις επιδράσεις των κομιτατζήδων Βουλγάρων πάνω στο Βουλγάρικο Κ.Κ. Αλλά οι αιτίες ήταν βαθύτερες. Βρίσκονταν στην εκφυλιστική πορεία της Κομιντέρνας του Στάλιν. Η απόφαση του 5ου Συνεδρίου της Κ.Δ., της 7ης Συνδιάσκεψης της Βουλγαρικής Ομοσπονδίας, και του Έκτακτου Συνεδρίου του ΚΚΕ, για το αυτονομιστικό, είχε τις ρίζες της, στην απώλεια της πίστης του σταλινισμού προς το προλεταριάτο και τον ιστορικό του προορισμό, ύστερα από την Γερμανική ήττα του 1923 και τις καταστροφικές πραξικοπηματικές απόπειρες στην Εσθονία και στη Βουλγαρία. Οι σταλινικοί, γράφει, ο Τρότσκι, «Άρχισαν ν’ αναζητούν έξω απ’ το προλεταριάτο ολοέτοιμες δυνάμεις, απ’ όπου η ιδεαλιστικοποίηση των ψευτοαγροτικών κομμάτων, το φλερτ με το Ράντιτς και τον Λαφολέτ, η υπερεκτίμηση της “Διεθνούς των χωρικών”, σε βάρος της διεθνούς των Κόκκινων Συνδικάτων, το ποντάρισμα στην ηγεσία των τρέιντ-γιούνιον, η φιλία με τον Τσιαγκ Κάϊ-σεκ κ.τ.ρ.». Αυτό το νόημα είχε το ποντάρισμα στους κομιτατζήδες με το σύνθημα «Ανεξάρτητη Μακεδονία και Θράκη». Όλη αύτη η στρατηγική απέρρευσε απ’ την αντιδραστική θεωρία «του σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα» και μπήκε στην υπηρεσία της σε βάρος της παγκόσμιας επανάστασης.
Ο Π.Πουλιόπουλος επικεφαλής του ΚΚΕ σε μια περίοδο γοργής σταλινοποίησής του. Και παρά την τεράστια μαρξιστική του μόρφωση ήταν απροπαράσκευος για ν’ αντιμετωπίσει τα νέα προβλήματα του γραφειοκρατικού εκφυλισμού του Εργατικού Κράτους και της Κομιντέρνας. Μόλο που ήταν αγωνιστής αυτοδύναμος δεν μπόρεσε να αποφύγει τις σταλινικές επιδράσεις και την εμπλοκή του στις σταλινικές αναθεωρήσεις. Παρά την επαναστατική του τάση και τον διαλεχτικό οπλισμό του, που τον έκανε να υπερέχει από οποιονδήποτε άλλον Έλληνα κομμουνιστή, και τον ανέβασε σε ένα παγκόσμιας προβολής ηγέτη του τροτσκισμού, που τον έφερε σ’ αντίθεση με τον σταλινισμό, δεν ήταν αλάθητος. Στην «Κομμουνιστική Επιθεώρηση» της εποχής εκείνης έγραψε άρθρο μαζί με το Χαϊτά, σύμφωνα με το οποίο, το αυτονομιστικό ήταν κριτήριο της «μπολσεβικοποίησης» του ΚΚΕ, ενώ δεν ήταν (παρά Θ.Θ.) ουσιώδες κριτήριο της σταλινοποίησης του ΚΚΕ. Όσοι, μαζί με τον παμπλιστή μας, εκθειάζουν τον Πουλιόπουλο με μια εξεζητημένη μεταφυσική, ξεχνούν ότι ο Π.Πουλιόπουλος δεν βγήκε όπως η Αθηνά, πάνοπλη από το κεφάλι του Δία. Δεν είναι τυχαίο που καλοπροαίρετα παραλείπουν την ιστορική ανάλυση αυτής της κρίσιμης περιόδου του ΚΚΕ. Το πραγματικό μεγαλείο του Π.Πουλιόπουλου είναι ότι δεν βρέθηκε στον κλοιό των σταλινικών τίγρεων, έσπασε με δύναμη τα σίδερα και πέρασε με βήματα τολμηρά στον τροτσκισμό. Πέρασε πρώτα απ’ όλους στη σωστή άποψη για το εθνικό ζήτημα. Κι όταν άρχισαν οι λυσσασμένες διώξεις για τον αυτονομισμό, στάλθηκε στο στρατοδικείο της ΙΙαγκαλικής διχτατορίας το Φλεβάρη του 1926. Και με τη θαυμάσια απολογία του υποστήριξε τη σωστή αρχή της αυτοδιάθεσης με τέτοια τόλμη που τον ανέβασε στον θρύλο.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
——————
[1]. Αν και το κείμενο συνεχίζεται κανονικά, η αρίθμηση δείχνει εδώ ότι λείπουν σελίδες (πηδάει από τη σελίδα 12 στη σελίδα 20). Δεν βρέθηκε επίσης το Δεύτερο Μέρος του άρθρου –Θ.Θ.).

Β΄ Μ Ε Ρ Ο Σ

Η ΑΦΥΠΝΙΣΗ
ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ
ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΤΟΥ

Οργανωτική Διάρθρωση του Αρχείου

Η οριστική διάσπαση του Αρχείου απ’ το ΚΚΕ το 1924, άνοιξε μια νέα περίοδο. Τώρα δεν υπήρχαν παρά μόνο εξωκομματικές απ’ το ΚΚΕ δυνάμεις του Αρχείου. Οι γραμμές του πύκνωσαν. Έτσι ανέκυψε το πρόβλημα αναδιάρθρωσης. Δημιουργήθηκαν νέοι κύκλοι. Αναπτύσσονταν. Ακολουθούσε μια διχοτόμηση κατά το σύστημα των πυρήνων. Οι νέοι σχηματισμοί ανεξαρτοποιούνταν. Σύμφωνα με τους κανόνες της παρανομίας. Γιατί στην Ελλάδα τα πραξικοπήματα κι οι διχτατορίες ήταν αλυσιδωτά. Αυτό το σύστημα έμοιαζε με το οργανωτικό καθεστώς του «Τί να κάνουμε;». Αλλά δίχως μια διοίκηση, και προ παντός δίχως μια Λενινιστική ολοκληρωμένη στρατηγική. «Η επέκταση των πυρήνων επρόβαλλε την ανάγκη μιας Διοικητικής Επιτροπής» –γράφει ο Ποντίκης– ο όποιος υπεραπολογείται για όλα, σωστά ή σφαλερά που έγιναν. Αλλά αυτή η επιτροπή δεν έγινε παρά επεισοδιακά. Το καθεστώς είναι προσωποπαγές. Το σύστημα συγκεντρωτικό. Δεν υπήρχε δημοκρατία και δημοκρατικός συγκεντρωτισμός. Όταν έγιναν γνωστές οι «Θέσεις για τη Σύνθεση κι Οργάνωση των Κομμουνιστικών Κομμάτων» του Λένιν, οι Αρχειομαρξιστές πίστεψαν ότι επιβραβεύονταν οι οργανωτικές τους θέσεις. Αυτό ήταν σωστό σε σχέση με το σοσιαλδημοκρατικό τρόπο οργάνωσης, μέχρι το 1924, του ΚΚΕ (Σύστημα γενικών συνελεύσεων, πλαδαρή επιλογή και πειθαρχία, κ.τ.ρ.). Αντανακλούσε τη σοσιαλδημοκρατική πολιτική του. Αλλά στο Αρχείο δεν υπήρχε δημοκρατικός συγκεντρωτισμός. Και η έλλειψη δημοκρατίας αντικατόπτριζε αδυναμίες προγραμματισμού.
Ο Τζουλάτη ήταν δημοκρατικός, όπως κι ο καλύτερος συνεργάτης του ο Σαραντίδης απ’ την εποχή του «Κομμουνισμού». Αλλά η ηγετική του φυσιογνωμία περιόριζε το διάλογο. Ήταν υπέρ του συγκεντρωτικού συστήματος. «Η ιδέα του συγκεντρωτισμού καθόριζε κατ’ αρχήν τον τρόπο για τη λύση όλων των τμηματικών και λεπτομερειακών οργανωτικών ζητημάτων» (Λένιν: «Ένα Βήμα Μπρος – δύο Βήματα Πίσω»). Αυτή η άποψη ενέπνεε τους Αρχειομαρξιστές, Και αναμεταδίδονταν για μια ολάκερη δεκαετία. Βέβαια, τα 3 πρώτα χρόνια της λειτουργίας του Αρχείου σαν φράξιας του ΚΚΕ, δικαιολογούνταν η συγκεντρωτικότητα και συνωμοτικότητα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έπρεπε να λειτουργεί η δημοκρατία, απ’ την περίοδο της ανεξαρτοποίησής του.
Τον Μάρτη του 1924, αντί μιας Συνδιάσκεψης προγραμματισμού, έγινε μια διάσκεψη οργανωτικού μάλλον χαραχτήρα. Στο σπίτι του Τζουλάτη, πάνω από 30 μέλη, στριμώχτηκαν σ’ ένα δωμάτιο, σε μια ατμόσφαιρα ενθουσιασμού αλλά και σοβαρότητας απέναντι στις ιστορικές ευθύνες που αναλάμβαναν. Κάθε σχηματισμός αντιπροσωπεύτηκε από 2 μέλη. Αλλά με επιλογή. Δίχως λειτουργία εκλογικού συστήματος. Καμιά αμφισβήτηση δεν εγέρθηκε για το ότι. εκεί συγκεντρώθηκε ό,τι καλύτερο υπήρχε μέχρι, τότε. Ήταν όλοι οι αγωνιστές που αναδείχτηκαν απ’ τη δράση τους.

Βασιλεία – Δημοκρατία – Σοσιαλισμός

Στη Διάσκεψη αύτη, ο Τζουλάτη εισηγήθηκε τη θέση για το δημοψήφισμα της 13 Απριλίου 1924. Ο πολεμικός σίφουνας κι η εξέγερση των μαζών, είχε καταστρέψει τα θεμέλια της δυναστείας των Γλίξμπουργκ, Μετά το κίνημα Μεταξά, Γαργαλίδη, Ζήρα, οι «Δημοκρατικοί» του Παπαναστάση κι ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος που είχε επικεφαλής τον Οθωναίο, προγραμμάτισαν την εκθρόνιση του Γεωργίου του Β΄ που διαδέχτηκε το βασιλιά Κωνσταντίνο. Το Νοέμβρη-Δεκέμβρη του 1923, οι «Δημοκρατικοί» κι οι βασιλικοί συγκρούστηκαν κι είχαν 8 νεκρούς και 26 τραυματίες. Η εσωαστική αυτή αντίθεση υπογράμμιζε την βαθύτερη κρίση του αστικού καθεστώτος. Η διχτατορία του Πλαστήρα υπονομεύτηκε απ’ το επαναστατικό ξεσήκωμα του 1923. Το Πασσαλιμάνι αποτέλεσε ΙΙύρρεια νίκη για τον Πλαστήρα. Η αστική τάξη αναγκάστηκε να τον παραμερίσει. Έγιναν εκλογές. Γύρισε ο Βενιζέλος (11-1-24). Ο Παπαναστάσης πέρασε στην κυβέρνηση. Αφού ανάγκασε την κυβέρνηση Βενιζέλου κι υστέρα του Καφαντάρη να παραιτηθούν. Και προκήρυξε με απόφαση της εθνοσυνέλευσης τη «Δημοκρατία» παρά τις συμβιβαστικές διαθέσεις του Βενιζέλου προς τη δυναστεία. Οι κεφαλαιοκράτες έκαναν μιαν υποχώρηση απέναντι των μαζών που εξεγέρθηκαν με τη Γενική Απεργία το 1923. Σκοπός τους ήταν να μπάσουν το προλεταριάτο στο δρόμο του Κοινοβουλευτισμού, και να το ξεστρατίσουν απ’ το δρόμο της Επανάστασης. Έτσι κι έγινε το δημοψήφισμα για τη νομιμοποίηση του εκθρονισμού. Οι μάζες κλήθηκαν να ψηφίσουν ΝΑΙ υπέρ της αστικής δημοκρατίας κι ΟΧΙ υπέρ της Βασιλείας. Δεν τέθηκε το δίλημμα της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας. Έπρεπε να το θέσουν οι κομμουνιστές γιατί μόνο το Σοσιαλιστικό καθεστώς ανταποκρινόταν στις ανάγκες της εποχής του ιμπεριαλισμού.
Μοναδικός φορέας των δημοκρατικών θεσμών. Αυτό το νόημα είχε η εισήγηση Τζουλάτη υπέρ της Σοσιαλιστικής Σοβιετικής Δημοκρατίας. Συζήτηση πάνω στην εισήγηση δεν έγινε. Αυτό δεν σημαίνει ότι υπήρξαν αντιθέσεις. Όλα, όλα, τα στελέχη της τάσης Τζουλάτη, με βάση τις αρχές του Λένιν για τη δημοκρατία απ’ τον «Αποστάτη Κάουτσκι» που αναδημοσιεύτηκε στο «Αρχείο», πάλεψαν με πείσμα την οπορτουνιστική γραμμή. Μέσα στο ΚΚΕ, η σταλινική τάση φλερτάριζε από τότε με την αστική δημοκρατία. Άρχισε να κάνει διάκριση ανάμεσα στους αστούς «δημοκράτες» και τους δεξιούς. Να ξεχωρίζει τους «προοδευτικούς» απ’ τους αντιδραστικούς. Σε μια εποχή που η παγκόσμια θέση της αστικής τάξης ήταν αποδειγμένα αντιδραστική, απ’ την ίδια τη φύση της. Πάνω σ’ αυτή τη βάση σκαρώθηκαν ένα σωρό συμβιβασμοί. Η σταλινική παράταξη των Χαϊτά-Ευτυχιάδη-Ζαχαριάδη, έγινε σε λίγο ανοιχτά υποστηριχτής της «καθαρής» «αριστερής» «συνεπούς» άλλα οπωσδήποτε κεφαλαιοκρατικής «δημοκρατίας».
Και με το μεγάλο ΝΑΙ του «Ρίζου» στις 31 Απριλίου, εκάλυπτε το νέο προσανατολισμό του Κρεμλίνου υπέρ της αστικής «δημοκρατίας» των διαφόρων Τσιαγκ Κάϊ-σεκ.
Απ’ την άλλη μεριά, η τάση της Κομμουνιστικής Ένωσης Πειραιά, είχε προτείνει αποχή απ’ το δημοψήφισμα. Γιατί ήταν «επικυρωτικό κι όχι κατοχυρωτικό» της δημοκρατίας. Και πρόσθετε: «αν κινδυνέψει η δημοκρατία θα την υπερασπίσουμε με τα όπλα». Πάνω σ’ αυτή τη θέση πρότειναν συνεργασία με τους Αρχειομαρξιστές. Αλλά το Αρχείο απέρριψε την πρόταση. Έβλεπε ότι η γραμμή των σταλινικών και της Κομμουνιστικής Ένωσης έσπερνε αυταπάτες για την αστική «δημοκρατία».
Η τάση του Πουλιόπουλου ανέπτυξε την περίφημη φόρμουλα : «Παλεύουμε υπέρ της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας. Αναγράφουμε στο πρόγραμμα μας τις δημοκρατικές διεκδικήσεις των μαζών, σε συνδυασμό με τις σοσιαλιστικές. Παλεύουμε κατά των βασιλιάδων και του Θρόνου. Ψηφίζουμε ΝΑΙ, με το νόημα της υπεράσπισης όχι της αστικής, αλλά της σοσιαλιστικής Δημοκρατίας, για τις δημοκρατικές διεκδικήσεις των μαζών κι ενάντια στο θρόνο».
Την ίδια εποχή ο Σκλάβος της ομάδας Μάξιμου, κι αργότερα του Σπάρτακου, συνεπής με τον σοσιαλρεφορμιστικό εαυτό του, πρότεινε συνεργασία με το «Δημοκράτη» Παπαναστάση.
Το δημοψήφισμα με ψήφους 758.472 έναντι 325.322, έδοσε την νίκη στην αστική «δημοκρατία». Αλλά, τη «δημοκρατία» των «κοινωνιολόγων» του Παπαναστάση. Κατά τη συγκέντρωση του Δημοτικού Θεάτρου την Πρωτομαγιά, δολοφόνησε τον Παζλάκα, ματοκύλισε 12 εργάτες, απαγόρεψε τις απεργίες κι έδοσε ένα μάθημα σ’ αυτούς που είχαν αυταπάτες.
Με τη Διάσκεψη του Μάρτη, η ηγεσία του Αρχείου τράβαγε προς ένα νέο στάδιο. Δημιουργία ολοκληρωμένου κόμματος. Και ίσως λειτουργίας του δημοκρατικού συγκεντρωτισμού. Πίστευε ότι, η εξακτίνωση της οργάνωσης στελεχών στα βασικά κέντρα της χώρας, ήταν απαραίτητη για τη δημιουργία πολιτικού κόμματος. Ακραία θέση που δεν λογάριαζε σωστά ένα συσχετισμό ανάπτυξης οργανωτικής και πολιτικής εκδήλωσης.
Βασικό θέμα της Διάσκεψης ήταν ο απολογισμός της ανάπτυξης της οργάνωσης και ο προγραμματισμός για την παραπέρα δράση. Αποφασίστηκε σαν άμεσο καθήκον η επέκταση στον Πειραιά και στη Σαλονίκη. Στον Πειραιά έπρεπε να κατεβαίνουν όλα τα στελέχη. Η κατευθυντήρια γραμμή ΝΕΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ ήταν πια αυτονόητη. Αλλά δεν έγινε κανένα χρονοδιάγραμμα για την πολιτική εκδήλωση.
Την εποχή αυτή ο Πουλιόπουλος και ο Τζουλάτη πραγματοποίησαν κάποιες επαφές. Η πρωτοβουλία άνηκε ίσως στο Τζουλάτη. Στο αγωνιώδες πρόβλημα της συγκέντρωσης όλων των δυνάμεων της πραγματικής κομμουνιστικής αριστεράς, δόθηκε από τον Τζουλάτη αυτή η απάντηση: «Δυστυχώς δεν μας καταλαβαίνει ο Πουλιόπουλος». Πραγματικά, αυτοί οι δύο ηγέτες βάδιζαν σε δυο διαφορετικούς δρόμους.
Ο Πουλιόπουλος ήταν αγωνιστής ικανός να πιάσει τα ιστορικά χνάρια της εξέλιξης του κινήματος. Ο Τζουλάτη δεν μπόρεσε να βρει λύση στα καινούργια προβλήματα που έβαζε ο θερμιδοριανός εκφυλισμός της ΕΣΣΔ. Ο Π.Πουλιόπουλος, πίστευε ότι το ΚΚΕ μπορούσε να γίνει επαναστατικό. Να μεταρρυθμιστεί, σε μια περίοδο που σταλινίζουνταν όλα τα Κομμουνιστικά Κόμματα.
Ο Τζουλάτη ήταν προσανατολισμένος προς τη δημιουργία ΝΕΟΥ ΚΟΜΜΑΤΟΣ. Ο Π.Πουλιόπουλος ήταν αγωνιστής της ανοιχτής-φαρδιάς δράσης κι ακτινοβολίας στις μάζες. Ο Τζουλάτη έδινε προτεραιότητα στη στενή δράση.
Ο Π.Πουλιόπουλος αποδείχτηκε ικανός για μια μακρόπνοη δράση που δεν μπορούσε ωστόσο να είναι απαλλαγμένη από λάθη και παρεκκλίσεις.
Ο Τζουλάτη μπλέχτηκε τελικά σ’ αδιέξοδο με το σύστημα των λαθών του. Κι έπεσε χωρίς να ζήσει το θρίαμβο των ιδεών του για τη στελέχωση του νέου τροτσκιστικού κόμματος, που αναφαίνονταν στον ορίζοντα.
Και φυσικά δεν καταλάβαινε ο ένας τον άλλον. Έτσι, η Γενική Απεργία του 1923 που σήμαινε ότι η εργατική τάξη ανέβαινε στο κεφαλόσκαλο της εξουσίας, δεν συνένωσε τους πραγματικούς κομμουνιστές.

Η Δεύτερη Διάσκεψη του Αρχείου
και η Προοπτική Κρίσης

Η δεύτερη Διάσκεψη του Αρχείου έγινε το Σεπτέμβρη του 1924. Στο σπίτι του Τζουλάτη. Με το ίδιο σύστημα επιλογής και αντιπροσώπευσης. Κύριο θέμα με εισηγητή το Δεδούση ήταν ο οικονομικός και γενικός απολογισμός του «Αρχείου». Το περιοδικό αντιμετώπιζε φοβερές δυσκολίες οικονομικές. Αποφασίστηκε να γίνει ένας πλατύς έρανος. Κι εγκρίθηκε ο απολογισμός. Η πίστη κι η αφοσίωση έκανε θαύματα. Το περιοδικό συγκέντρωσε από εράνους ότι χρειάζονταν για να ζήσει. Στο ενεργητικό του είχε πλουσιότατη κιόλας θεωρητική απόδοση των κλασικών του Μαρξισμού. Ενώ το ΚΚΕ, στον τομέα της θεωρίας, βραδυπορούσε. Και μόλις είχε αρχίσει την έκδοση της «Κομμουνιστικής Επιθεώρησης» κι είχε εκδόσει το «Αλφάβητο του Κομμουνισμού».
Ύστερα μίλησε ο Τζουλάτη. Σύντομα και εμπεριστατωμένα. Για την πρόοδο της οργάνωσης. Για το ΝΕΟ ΚΟΜΜΑ. Η επιδοκιμασία κι ο ενθουσιασμός ήταν γενικός.
Αλλά ξαφνικά ζήτησε και πήρε το λόγο ο Γκοβόστης. Στέλεχος του πρώτου πυρήνα. Ο Κ. Γκοβόστης διαδήλωσε την πίστη του στους σκοπούς και στο μέλλον της οργάνωσης. Και διακήρυξε ότι έπρεπε τώρα να διαπιστωθεί ότι ωρίμασαν οι συνθήκες για μια πολιτική εκδήλωση. Εξέφραζε το αγωνιώδες πρόβλημα που ξεπηδούσε απ’ τις ανάγκες του κινήματος και την ίδια την εξέλιξη του Αρχείου.
Ο Γκοβόστης, που μαζί με τον Καστρίτη αντιπροσώπευαν το σχηματισμό τους, πίστευε ότι οι δυνάμεις της οργάνωσης ήταν αρκετά ισχυρές και ώριμες για μια πολιτική εκδήλωση. Κι έκρινε απ’ τον ίδιο το σχηματισμό του. Στο συνδικαλιστικό, ο Γκοβόστης μαζί με τον Καστρίτη, τον Β. Τσιγαρίδη (αδελφό του «Ποντίκη»), τον Ναπολί, τον Γρίβα, δρούσε μ’ επιτυχία στους εμποροϋπαλλήλους. Στο πολιτιστικό οι ίδιοι κρατούσαν κάτω απ’ την επιρροή τους ένα μεγάλο σύλλογο πολύπλευρων πολιτιστικών εκδηλώσεων. Με τα μέλη Δημόπουλο και Κόκκινο εξαρτούσαν σχηματισμούς σ’ όλα τα ναυτικά πόστα. Ο Καστρίτης με το Γ. Πρίφτη (αδελφό του Στίνα), το Μεταλλινό, το Μίχα, το Στιακιά, είχε σχηματισμούς σ’ όλα τα σώματα στρατού.
Αλλά το Αρχείο ήταν άοπλο από πλευράς πλατφόρμας και αρκετά αδύνατο από άποψη συνδικαλιστικής πείρας και επιρροής. Παρά την καλλιέργεια της θεωρίας, δεν είχε κατορθώσει να βρει λύση στα σύγχρονα προβλήματα της Ρωσικής Επανάστασης, στα προβλήματα κρίσης ηγεσίας μέσα στην Κομιντέρνα και την ΕΣΣΔ, και στα προβλήματα του Θερμιδοριανού εκφυλισμού του πρώτου εργατικού κράτους, παρά στο προσανατολισμό του Τρότσκι γιατί: «μόνο αυτός θα μπορούσε να καταλάβει την ταχτική μας», όπως πίστευε ο Τζουλάτη, δεν ήταν σε θέση να σκιαγραφήσει μια πλατφόρμα που μόνο η μεγαλοφυΐα του Τρότσκι μπόρεσε να δημιουργήσει. Δεν είχε κανένα διεθνιστικό δεσμό.
Το «Που βαδίζει η Αγγλία» και το «Που βαδίζει η Ρωσία» του Τρότσκι, που μεταφράστηκαν και δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό «Αρχείο του Μαρξισμού» ήταν εκδηλωτικότατα της συμπάθειας προς την Τροτσκιστική Αριστερή Αντιπολίτευση, βοήθησαν τον προσανατολισμό προς τη Δ.Α.Α., αλλά δεν ήταν αρκετά για να μπάσουν το Αρχείο στην ολοκληρωμένη πλατφόρμα του Τρότσκι. Δεν υπήρχε καμιά σύνδεση όλη αυτή την περίοδο με την Δ.Α.Α. Ο Τζουλάτη είχε επίγνωση αυτών των τεράστιων δυσκολιών για το ΝΕΟ ΚΟΜΜΑ που δημιουργούνταν. Η πάλη κατά της σοσιαλδημοκρατίας ήταν ένδοξη. Αλλά η πάλη κατά του σταλινισμού και της γραφειοκρατίας της ΕΣΣΔ και της Κομιντέρνας, προϋπόθετε λύση πολλών προβλημάτων. Η πολιτική εκδήλωση δεν ήταν εύκολη. Αν και ήταν απόλυτα αναγκαία. Ο Γκοβόστης δεν εστερείτο διορατικότητας όταν επρότεινε την εκδήλωση.
Ο Τζουλάτη αντίκρουσε τη θέση-πρόταση του Γκοβόστη. Με μιαν εντονότατη επίθεση. Κι επεβλήθη απόλυτα. Κανείς άλλος δεν τον αντίκοψε. Ούτε κι ο ίδιος ο Γκοβόστης, ο οποίος δεν βγήκε λιγότερο ενθουσιασμένος απ’ τους άλλους απ’ αυτή τη Διάσκεψη. Αλλά το δίλημμα που τέθηκε δεν ήταν έξω απ’ τις πραγματικές ανάγκες του κινήματος. Και δεν λύθηκε. Η πολυπλοκότητα των προβλημάτων που έμπαιναν στην ημερήσια διάταξη του κινήματος, σε συνάρτηση με την επιτακτική ανάγκη προβολής ενός πολιτικού προγράμματος, δημιούργησε ένα αδιέξοδο για την ηγεσία του Αρχείου.
Η εργατική τάξη είχε ανάγκη από ένα καινούργιο κόμμα. Και μια καινούργια ηγεσία. Ο Γκοβόστης αντιμετωπίστηκε. Και ξαναρίχτηκε στη δράση. Αλλά η κρίση έγινε αναπόφευκτη. Και δεν άργησε να ξεσπάσει. Ο Τζουλάτη περιπλέχτηκε μέσα στην αδυναμία του να μπει στις νέες ιστορικές συνθήκες, Ο Γκοβόστης ύστερα από δυο χρόνια βρέθηκε επικεφαλής της ανταρσίας των φραξιονιστικών ομάδων της ονομαζόμενης «Τρίτης Κατάστασης».

Το Έκτακτο Συνέδριο του ΚΚΕ

Το Δεκέμβρη του 1924 έγινε το έκτακτο συνέδριο του ΚΚΕ. Γνώρισμα ενός κομμουνιστικού συνεδρίου είναι το διαλεχτικό αντίκρισμα των γεγονότων που πέρασαν, ο απολογισμός της δράσης του κόμματος, η εκτίμηση της τρέχουσας κατάστασης, οι προοπτικές και τα νέα καθήκοντα. Στα πλαίσια των διεθνικών εξελίξεων.
Αλλά το συνέδριο αυτό δεν έκανε τον αναγκαίο απολογισμό που προέκυψε απ’ τις αποφάσεις του 5ου Συνεδρίου της Κ.Δ., απ’ την ιστορική ρήξη τροτσκισμού και σταλινισμού κι απ’ τα γεγονότα του 1923-24. Εκεί κυριάρχησαν δύο τάσεις. Των παλαιών πολεμιστών του Πουλιόπουλου και των σταλινικών του Χαϊτά. Οι τάσεις αυτές δεν διαχωρίζονταν παρά μόνο με την έννοια της εσωτερικής λογικής των απόψεων που έτειναν ν’ αποκρυσταλλωθούν σ’ αντιμαχόμενα ρεύματα. Κεντρικές φυσιογνωμίες του Συνεδρίου ήταν ο Πουλιόπουλος κι ο Χαϊτάς. Η ομάδα της Κωνσταντινούπολης, των Μάξιμου, Σκλάβου, Κρητικού, Τσατσάκου, Ζαχαριάδη κ.τ.ρ., συγχρονίστηκαν με τις δύο άλλες τάσεις. Απ’ τις δεξιές ρεφορμιστικές τάσεις καμιά δεν επέζησε στο συνέδριο. Διαγράφτηκαν.
Η τάση Τζουλάτη διαγράφτηκε. Δεν είναι τυχαίο ότι η τάση που πάλεψε για τις αρχές της 3ης Διεθνούς, για την κομμουνιστικοποίηση του ΚΚΕ, και για τη συντριβή των σοσιαλπροδοτών, συνέπεσε ν’ αποκλειστεί απ’ το ΚΚΕ, την περίοδο της βασικής στροφής απ’ τη γραμμή των 4 πρώτων συνεδρίων της Κ.Δ., και προς το 5ο Συνέδριο των Ζινόβιεφ, Κάμενεφ και Στάλιν.
Η τάση της «Κομμουνιστικής Ένωσης» του Πειραιά, διαγράφτηκε, όταν διαγράφτηκαν όλοι οι ηγέτες της. Ήταν μια τάση προλεταριακή με έντονο αυθορμητισμό και αρκετά επαναστατικοποιημένη.
Η τάση Σεϊτανίδη, «Προς τις Μάζες» διαγράφτηκε επίσης το 1924. Ήταν μια τάση προλεταριακή στη βάση της, κεντριστική στην γραμμή της, που παρά τον τίτλο της δεν μπόρεσε να ριζώσει στις μάζες και αντιτίθενταν τόσο στο σταλινισμό, όσο και στον τροτσκισμό, μέσα σ’ ένα κομφούζιο ιδεών. (Ο Σεϊτανίδης με το Θωΐδη, Καστανιά, Κοσκινά, Τζουρτζούλη και Μπερκέτη, όντας στις φυλακές της Ακροναυπλίας απ’ το Μεταξά εκτελέστηκαν απ’ τους Ιταλούς, σύμφωνα με τον κατάλογο που έδοσε η διοίκηση της σταλινικής κολεχτίβας στο διοικητή φυλακών, γιατί ήταν διαφωνούντα στελέχη, έκτος του γέρο-Μπερκέτη).
Διαγράφτηκε επίσης ο πρώην γραμματέας Αποστολίδης. Γιατί διαφώνησε στο εθνικό ζήτημα. Η διαγραφή του αποδόθηκε στον Πουλιόπουλο και στο Μάξιμο. Ίσως γιατί αυτοί έφεραν την πειθαρχία στη γραμμή Μανουίλσκι-Κολάροφ, πάνω στο Εθνικό.
Αλλά, η ευθύνη όλων αυτών των διαγραφών πρέπει ν’ αποδοθεί στις φαρδιές εκκαθαρίσεις που άρχισε το σταλινικό καθεστώς. Αυτό εσήμαινε «η μπολσεβικοποίηση». «Μονολιθισμός». Εξόντωση κάθε αντιπολιτευόμενου μέσα στο Κόμμα. Οι εκκαθαρίσεις μέσα στην Κ.Δ. στρέφονταν συχνά ενάντια σε αναφομοίωτα στελέχη. Αλλά τώρα διαγράφονταν όλοι όσοι δεν ήταν πιόνια του γραφειοκρατικού μηχανισμού του Κρεμλίνου.
Απ’ το έκτακτο συνέδριο του 1924, το ΚΚΕ δέθηκε με τη σταλινική θερμιδοριανή γραφειοκρατία, διαμέσου της τάσης Χαϊτά, Ευτυχιάδη, Σακαρέλου, Ζαχαριάδη.
Απ’ το 5ο Συνέδριο άλλαξε η γραμμή της Κ.Δ. ριζικά. «Η θεωρία έπαψε να είναι εργαλείο γνώσης και πρόβλεψης, έγινε εργαλείο τεχνικής της διοίκησης» (Τρότσκι), Τώρα η Κ.Δ. δεν διεύθυνε επαναστατικά τα Κόμματα, αλλά καθιέρωσε διοικητικά μέσα εξάρτησης τους. Κι άρχισε η βίαια προσπάθεια υποταγής στον αντιτροτσκισμό.
Το ΚΚΕ, απ’ το έκτακτο συνέδριο εξαρτήθηκε πολιτικά και οργανωτικά απ’ τη σταλινική θερμιδοριανή γραφειοκρατία. Δεν αποτέλεσε εξαίρεση.
Ο Ρουμάνος αντιπρόσωπος της Κ.Δ. δεν έβαλε θέμα ανοιχτά τροτσκισμού. Δεν εξέφρασε δυσπιστία των Κολαροβιστών προς τον Πουλιόπουλο για την αντίθεση στο Εθνικό. Δεν τόλμησε. Γιατί ο Πουλιόπουλος είχε πλατιά επίδραση μέσα στις μάζες, σαν ο κορυφαίος του αντιπολέμου και της επερχόμενης επανάστασης. Οι ίντριγκες όμως δεν μπορεί να λείψανε. Πίσω απ’ όλες τις εκκαθαρίσεις της αριστεράς βρισκόταν ο Χαϊτάς.
Η Κ.Ε. που βγήκε απ’ το συνέδριο αποτελέστηκε απ’ τους: Π.Πουλιόπουλο Γραμματέα, Χαϊτά, Μάξιμο, Σκλάβο, Χαΐνογλου, Ευαγγελόπουλο και Ματούση. Αντιπροσώπευαν όλα τα πολιτικά χρώματα της ίριδας. Απ’ το μαρξιστή επαναστάτη Πουλιόπουλο, το σταλινικό κεντριστή Χαϊτά, τον κεντριστή της αριστεράς Μάξιμο μέχρι το δεξιό «σοσιαλιστικού» τύπου Σκλάβο. Βασική απόφαση του συνεδρίου στάθηκε η γραμμή της «Ανεξαρτησίας Μακεδονίας και Θράκης». Έτσι η μπολσεβικοποίηση είχε ένα χαραχτήρα νόθο. «Στηρίζονταν στο να στρέψουν το ρεβόλβερ ενάντια στο κρανίο των ηγετών των Κ.Κ., και ν’ απαιτούν δίχως πληροφορίες και συζητήσεις να πάρουν άμεσα κι οριστικά θέση στις διαφορές που υπήρχαν στην ΕΣΣΔ, με απειλή διαγραφής» (Τρότσκι).

Η Διχτατορία του Πάγκαλου

Μετά το 1923, έτος αιχμής του κινήματος, η παγκόσμια οικονομία παρουσίαζε δείγματα ανάρρωσης. Το εργατικό κίνημα άρχισε να υποχωρεί.
Η καμπύλη των απεργιών ήταν χαραχτηριστική: Στην Αμερική το 1924 είχε 654, το 1925 426 και το 1926 329 χιλιάδες απεργούς. Στη Γερμανία, τ’ αντίστοιχα χρόνια είχε 1.633, 777, 104. Στη Γαλλία, 279, 249, 249. Στην Αυστρία 1.633, 777, 104. Στο Βέλγιο 84, 82, 77. Και μόνο στην Αγγλία από 613 χιλ. το 1924 ανέβηκαν το 1926 στους 2.734 κατά την εποχή της Γενικής Απεργίας των Τρέιντ-Γιούνιονς. (Στατιστική της Κοινωνίας των Εθνών).
Το 5ο Συνέδριο της Κ.Δ., αντι για μια στροφή της συγκυρίας, την οποία μόνο ο Τρότσκι επισήμανε, να περάσει σ’ αμυντικούς αγώνες, η σταλινική ηγεσία προσανατολίστηκε προς μία υπεραριστερή εξόρμηση.
Πρόβλεψε ένταση της κρίσης. Και το αποτέλεσμα ήταν η ήττα του Εσθονικού πραξικοπήματος και η επικράτηση του Τσαγκόφ στη Βουλγαρία, ο όποιος με τη βοήθεια των κομιτατζήδων έπνιξε στο αίμα το πραξικόπημα των βουλγάρων κομμουνιστών.
Στην Ελλάδα το κίνημα είχε υποστεί ήττες. Αλλά όχι καταστρεπτικές. Το Μάρτη του 1925 ξέσπασε ένα νέο κύμα απεργιών. Κατέβηκαν στον αγώνα οι σιδηροδρομικοί, τροχιοδρομικοί, ηλεκτροτεχνίτες, εργάτες φωταερίου και εργάτες τύπου.
Η όξυνση των εσωαστικών αντιθέσεων, η πολιτική αστάθεια, σε συνδυασμό με την ένταση της πάλης των τάξεων έδειχνε ότι η κατάσταση παρέμεινε κρίσιμη. Η «δημοκρατία» κατακτήθηκε αλλά οι κοινωνικές αναταραχές υπόσκαπταν την σταθερότητα της. Η κυβέρνηση Παπαναστάση κράτησε μόνο 5 μήνες. Αντιπροσώπευε τα κατώτερα στρώματα της αστικής τάξης και την ιντελλιγκέντσια με επικεφαλής την ομάδα των «κοινωνιολόγων». Τον Ιούλη του 1924 ανέλαβε η κυβέρνηση Σοφούλη. Ενάντια της ξέσπασε το κίνημα του ναυτικού (Κολιαλέξης). Έπεσε. Τον Οχτώβρη ανέλαβε η κυβέρνηση Μιχαλακόπουλου. Το μεγάλο κεφάλαιο εστερέωνε τη θέση του. Η κατάσταση πήγαινε στο αντιδραστικότερο. Ενώ οι αντιβενιζελικοί γίνονταν πάλι απειλητικοί.
Η διχτατορία Πάγκαλου ξέσπασε για ν’ ανακόψει την άνοδο της αντίστασης των μαζών. Και να ξεπεραστεί η κρίση σε βάρος τους. Στηρίχτηκε στο στόλο, σε μερικούς σωματάρχες και στην «Δημοκρατική Φρουρά».
Όλη αυτή την περίοδο, οι αξιωματικοί κρατάνε σταθερά τα νήματα των εξελίξεων. Οι καρριερίστες δραστηριοποιήθηκαν. Κινήματα κι αντικινήματα είναι στην ημερήσια διάταξη. Ο Πλαστήρας με τον Καρακούφα και τον Μπακιρτζή, (που αργότερα έγινε ο χαϊδεμένος «κόκκινος συνταγματάρχης» των σταλινικών), μάταια προσπάθησε ν’ ανατρέψει τον Πάγκαλο.
Το ΚΚΕ χαιρέτισε με χαρά τον «κομμουνιστή ρήτορα της Καβάλας» («Ρίζος»). «Τώρα πια είναι ο Πάγκαλος στην εξουσία», θριαμβολογούσαν. Αλλά όταν ο δικτάτορας στερεώθηκε στην εξουσία, εξαπέλυσε μια λυσσασμένη επίθεση κατά των κομμουνιστών. Όλα τα στελέχη-μέλη του ΚΚΕ, 100 περίπου, στάλθηκαν στην εξορία. Το ΚΚΕ διαλύθηκε. Η πανωλεθρία οφειλόταν στην έλλειψη σωστής εκτίμησης της κατάστασης και προοπτικών για το ρόλο του στρατιωτικού παράγοντα. Σφάλματα που είχαν τις ρίζες τους στο σταλινικό Κρεμλίνο.
Στις προεδρικές εκλογές που προκήρυξε ο Πάγκαλος, ο Χαϊτάς, όντας εξόριστος, εισηγήθηκε την υποστήριξη της υποψηφιότητας του δικτάτορα, ενάντια στον κοινό υποψήφιο όλων των αστικών κομμάτων, Δεμερτζή. Απ’ την άλλη μεριά, ο Ζαχαριάδης, έκανε διαπραγματεύσεις με στρατοκράτες για τη συγκρότηση Ενιαίου Μετώπου ΚΚΕ και Πάγκαλου.
Στο μεταξύ, στο «Ρίζο», αρθρογραφούσε συνέχεια ο «κόκκινος ταγματάρχης» ποντάροντας στους αξιωματικούς του «Συνδέσμου». Και σαν ένα είδος επιστέγασμα, εμφανίστηκε στο «Ρίζο» το βαρυσήμαντο άρθρο : «Στρατηγέ μου, ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα». Το άρθρο αυτό σκόρπιζε θανάσιμες αυταπάτες. Αντί ν’ αποκαλύπτει το ρόλο της διχτατορίας, καλούσε το δικτάτορα να πραγματοποιήσει τις διακηρύξεις-υποσχέσεις του. Για δημοκρατικοποίηση, εκλογές, οπλισμό των εργατών κ.τ.ρ. Το άρθρο αυτό αποδίδονταν στον Π.Πουλιόπουλο και κατ’ άλλη εκδοχή στο Μάξιμο. Οπωσδήποτε την ευθύνη την έφερνε ο γραμματέας του ΚΚΕ.
Δεν είναι τυχαίο που την ίδια εποχή ο ηγέτης του Πολωνικού Κ.Κ., Σβάρσκι, υποδέχτηκε το δικτάτορα Πιλσούδσκι με τον ίδιο τρόπο όπως στην Ελλάδα τον Πάγκαλο. Τα υπεραριστερά ζικ-ζακ του 1925-27 (Μπλοκ με τους Μακντόναλντ, Πάρσελ, στην Αγγλία, τους Τσιαγκ Κάϊ-σεκ, Βαν Τιν-βέι στην Κίνα κ.τ.ρ.).
Η διχτατορία χτύπησε επίσης και το Αρχείο. Η ασφάλεια επέδραμε και κατάσχεσε τα πάντα στο τυπογραφείο της οργάνωσης. Συνέλαβε όσους βρήκε μέσα. Κι έκλεισε το περιοδικό. Πιάστηκε επίσης κι ο κατοπινός ηγέτης του Αρχείου, Γιωτόπουλος. Στην εξορία δεν έστειλαν παρά μόνο δύο. Το Γ. Πρίφτη, αδελφό του Σ. Πρίφτη (Στίνα), και το Φάντη. Ο Γ. Πρίφτης ήταν ένας σκεπτόμενος και αφοσιωμένος αγωνιστής. Πολύ δραστήριος. Βοήθησε την ανάπτυξη της δράσης στο στρατό, δίπλα στο Καστρίτη, όσο κανείς άλλος. Κανένας κορυφαίος δεν έμεινε αστρατολόγητος στο σώμα του. Ο Στίνας, όντας συνεξόριστός (του), αφηγείται ότι στο όργανο της κολεχτίβας (ο Γ. Πρίφτης) έγραψε ένα άρθρο όπου ανέλυε γιατί όλοι οι σταλινικοί ήταν διεφθαρμένοι. Και οι σταλινικοί, κατά τη μεθοδολογία τους, βάλανε το Στίνα (τον αδελφό του) να του απαντήσει. Ύστερα από ένα χρόνο ήλθε ο λίβελος του Πουλιόπουλου για την αποσύνθεση που υπήρχε μέσα στο ΚΚΕ (Νέο Ξεκίνημα), επιβεβαίωνε αύτη την «αρχειομαρξιστική» πολεμική.
Η διχτατορία χτύπησε με λύσσα τους «αυτονομιστές». Η αστική τάξη μαίνονταν για την απόσπαση εδαφών απ’ την κυριαρχία της. Ο Π.Π. στάλθηκε στο στρατοδικείο για «εσχάτη προδοσία». Μαζί κατηγορήθηκαν και οι Μάξιμος, Ντούβας, Φίτσος, Παπανικολάου και Ζαχαριάδης. Η ατμόσφαιρα ήταν πνιγερή. Όλοι πίστεψαν ότι θα τους επιβάλλονταν η εσχάτη των ποινών. Αλλά γλίτωσαν το θάνατο. Θα τους βάζανε 200 χρόνια φυλακή συνολικά, αν την τελευταία στιγμή δεν αναβάλλονταν η δίκη. Κι όταν ανατράπηκε ο Πάγκαλος, η υπόθεση αμνηστεύτηκε όπως κι όλες οι άλλες υποθέσεις στα 1928.
Ο Πουλιόπουλος κράτησε ψηλά τη σημαία του κομμουνισμού. Έσωσε την τιμή του σοσιαλισμού με τη σωστή υπεράσπιση του συνθήματος για αυτοδιάθεση των εθνοτήτων.
Και η τύχη του Κολαροβικού συνθήματος: «Το σύνθημα του εκτάκτου συνεδρίου έσβησε απ’ τη δράση του κόμματος», γράφει ο Π.Πουλιόπουλος, το 1927. Κάτω απ’ την αποδοκιμασία όλων των τάσεων εκτός των σταλινικών. Αλλά κι αυτοί βουβάθηκαν όταν τους προκαλούσαν οι αστοί απ’ τη Σαλονίκη. Έδειξαν τη μεγαλύτερη πολιτική ανανδρία.
Ο επίλογος του Εθνικού ήταν επαίσχυντος για τους σταλινικούς. Το Εθνικό ήταν πάντα η λυδία λίθος του οπορτουνισμού. Ο Χαϊτάς, αφού μάταια προσπάθησε να ρίξει λάσπη ενάντια στον Π.Π. για τον «Λουξεμπουργκισμό του» και τον «καθαρό ρεφορμισμό του», σύμφωνα με τη «φωνή του Κυρίου του» Μανουίλσκι, άρχισε υστέρα να μιλάει για απλή «προστασία των μειονοτήτων» στο οπορτουνιστικό πνεύμα της Αυστριακής Σχολής του Ότο Μπάουερ που καταξευτέλισε ο Λένιν στην Οσβομπουτζίνιε για την απάρνηση των άρχων της αυτοδιάθεσης μέχρι ανεξαρτησίας.
Ο Πουλιόπουλος κάνοντας στα 1934 τον απολογισμό της πολιτικής του ΚΚΕ κατά την Παγκαλική διχτατορία, κι ένα είδος αυτοκριτικής δεν δίστασε ν’ αναγνωρίσει «ανωριμότητα» και «πίστη δίχως κρίση» των κομματικών στελεχών «για την ορθότητα του στρατηγικού προσανατολισμού της 7ης Βαλκανικής Συνδιάσκεψης και του 5ου Συνεδρίου της Κ.Δ.». «Αυτό οδήγησε αρχικά στη σφαλερή ιδέα ότι θα κερδίζαμε εύκολα πολλούς “αριστερούς” δημοκρατικούς αξιωματικούς, αν ξεσκεπάζαμε τη ψευτοαριστερή δημαγωγία του Πάγκαλου, προτείνοντας πραγματικά ριζοσπαστικές διεκδικήσεις –εξοπλισμό των εργατών, συμμαχία με την ΕΣΣΔ, ελευθερίες στο προλεταριάτο κ.τ.ρ.», (Π.Π.: «Αστικοδημοκρατική ή Σοσιαλιστική Επανάσταση στην Ελλάδα;».).
Ποιά ήταν τα στελέχη που φλερτάριζαν τους αξιωματικούς; Οι σταλινικοί φυσικά. «Ανωριμότητα» υπήρχε σε γενική κλίμακα. Στο κόμμα όπως και στο Αρχείο. Η μεστή πείρα του μπολσεβικισμού δεν είχε ακόμα συνειδητοποιηθεί σ’ όλη της την έκταση. Δεν ήταν γνωστή. Κι ο φετιχισμός στη Κ.Δ. δεν ήταν δύσκολο να οδηγήσει σε μια «δίχως κρίση» παραδοχή των αποφάσεων του 5ου Συνεδρίου. Αλλά οι σταλινικοί ακολουθούσαν με δουλοπρέπεια «τη γραμμή» του Στάλιν. Έγιναν σαρξ εκ της σαρκός της γραφειοκρατίας. Λοιπόν, οι ρίζες της οπορτουνιστικής υπεράσπισης του Πάγκαλου απ’ τους Κούτβηδες[1] βρίσκονταν στο Κρεμλίνο.
Στο Κρεμλίνο, οι επίγονοι, έπαψαν να πιστεύουν στο προλεταριάτο. Στηρίζονταν στη «συμμαχία» των Μακντόναλντ, Πάρσελ, του Πιλσούδσκι, των Κομιτατζήδων, του Ράντιτς, του Λαφολέτ, και του Τσιαγκ Κάι-Σεκ. Και δεν ήταν τυχαίο που ο Στάλιν συμβούλευε τον «φίλο του» Τσιαγκ Κάι-σεκ, να δόσει τα φέουδα που απαλλοτρίωσε απ’ τους γαιοχτήμονες, στους αξιωματικούς του που σε λίγο έγιναν οι δήμιοι των επαναστατών της Καντόνας.
Ο Π.Π. στο «Νέο Ξεκίνημα» είδε ότι, απ’ τη νοθεία του Λενινικού συνθήματος «δημοκρατική διχτατορία εργατών-χωρικών» προέκυψε η «αληθινή» σταλινική δημοκρατία του Ζαχαριάδη. Απ’ την παραποίηση αυτού του συνθήματος του Λένιν, που οι σταλινικοί πιπίλιζαν τότε σαν καραμέλα, προέκυψε η πλέρια απάρνηση της διχτατορίας του προλεταριάτου και το πέρασμα στην υπεράσπιση της «αστικής δημοκρατίας». Αλλά αυτό έγινε στα 1927 κι όχι στα 1924. Στο μεταξύ, οι σταλινικοί φλερτάριζαν με τους διάφορους αξιωματικούς του Συνδέσμου Αξιωματικών και υποστήριζαν τον Πλαστήρα και τον Πάγκαλο. Ενώ υποτιμούσαν την πάλη των τάξεων, το προλεταριάτο, και τους φαντάρους.
Ο Π.Π. στο «Νέο Ξεκίνημα» (1927) έγραψε για την ομάδα Χαϊτά ότι αποτελούνταν από «χυδαίους οπορτουνιστές». Γιατί ήταν «υπέρ του Πάγκαλου» και «υπέρ της αριστερής δημοκρατίας». Πολύ σωστά. Αλλά, απ’ το 1924 μέχρι το 1926 δεν είχε καταλάβει το μέγεθος του χάσματος που τον χώριζε απ’ την σταλινική τάση Χαϊτά. Διατήρησε ένα φετιχισμό στο ΚΚΕ και την Κ.Δ. Βάδισε χέρι με χέρι με τον Χαϊτά για τη «μπολσεβικοποίηση». Η μεταμόσχευση στη χώρα μας του μπολσεβίκικου οργανωτικού που βασίζονταν στον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό και στο οργανωτικό σύστημα των πυρήνων, δεν μπορούσε να δόσει από μόνο του μια πραγματική μπολσεβικοποίηση δίχως την επικράτηση μιας σωστής γραμμής. Το οργανωτικό καθεστώς που εκθείαζε ο Λένιν στο «Τί να κάνουμε;», ήταν σωστό την εποχή του πριμιτιβισμού και των φοβερών διώξεων στην τσαρική Ρωσία. Αλλά ανεπαρκές για να φράξει το δρόμο στον οπορτουνισμό και ακόμα στο χαφιεδισμό, όπως παρατηρούσε με διορατικότητα η Λούξεμπουργκ. Δίχως σωστή γραμμή το οργανωτικό σύστημα δεν μπορεί να αποδόσει. Οι οργανωτικές φόρμες της «μπολσεβικοποίησης» δίχως μπολσεβικισμό ήταν ένας τύπος άδειος από επαναστατικό περιεχόμενο. Έτσι, «πέρασε» στην Ελλάδα η «γραμμή» της «μπολσεβικοποίησης-σταλινοποίησης».
Το άρθρο «Ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα» ήταν ένα ολίσθημα για τον Π.Π., που έφερε την ευθύνη του σαν γραμματέας του ΚΚΕ. Η γραμμή του «Ιδού η Ρόδος» ήταν βασικά διαφορετική σε σχέση με την ανοιχτή συνεργασία με τον Πάγκαλο, που ήθελαν ο Χαϊτάς με τον Ζαχαριάδη. Η πρώτη δημιουργούσε αυταπάτες. Η δεύτερη ήταν συμφιλίωση των τάξεων. Ωστόσο, το να ζητάς από ένα αστό διχτάτορα εξοπλισμό των μαζών και διάφορες δημοκρατικές διεκδικήσεις αντί να ξεσκεπάσεις τις δημαγωγίες του, και την αντεπαναστατική φυσιογνωμία του είναι ένας ασυνείδητος οπορτουνισμός.
Οι αρχειομαρξιστές, με το δίκιο τους έκαναν μετά δίχως προηγούμενο επίθεση ενάντια σ’ αύτη τη γραμμή του «Ιδού η Ρόδος» όσο κι αυτή της υποστήριξης του Πάγκαλου των σταλινικών. Και οι θριαμβευτικές τους καταχτήσεις μελών του κόμματος και εξωκομματικών στελεχών δεν οφείλονταν στο ότι ποντάρισαν στη φοβία των μικροαστικών στοιχείων προς τη διχτατορία. Η ηρωική τους στάση στην παραπέρα πορεία τους, οι υπέροχες απολογίες στα δικαστήρια και το γέμισμα των φυλακών απέδειξαν άδικο τον ισχυρισμό της φοβίας. Ίσα-ίσα κέντρισαν τις επαναστατικές τάσεις των εργατών που από ένστιχτο στάθηκαν εχθροί απέναντι στη διχτατορία.
Ο Π.Π., κι όταν ακόμα άρχισε το λίβελο ενάντια στους Χαϊτά-Εύτυχιάδη-Ζαχαριάδη το Ι927 είχε ακόμα αυταπάτες προς τη Διοίκηση της Κ.Δ.
Στο «Νέο Ξεκίνημα» ζητούσε ένα προγραμματισμό του ΚΚΕ πάνω στη βάση του σχεδίου προγράμματος του 5ου Συνεδρίου της Κ.Δ. Και δεν διέκρινε ότι από κει ξεπήδησε ο συμφιλιωτισμός και η κτηνώδικη αντεπαναστατική αναθεώρηση του Μαρξισμού. Η αντιδραστική θεωρία του σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα.
Ο Π.Π. δεν ξεχώρισε την τάση του καθαρά απ’ τους σταλινικούς. Ακόμα και στα 1927 έγραφε: «Η συζήτηση για ξεκαθαρισμένη “δεξιά” και “αριστερά” πτέρυγα μέσα στο κόμμα, είναι καθαρή δημαγωγία», («Νέο Ξεκίνημα»). Ενώ έπρεπε να μη δεχτεί και να ανατρέψει τους χαραχτηρισμούς των Σμέραλ και Ρέμελε προς τους σταλινικούς. Οι τάσεις ήταν αντικειμενικό γεγονός.
Ο Π.Π. δικαιολογημένα θεωρεί άτιμη συκοφαντία ότι το ΚΚΕ κάλεσε τον Πάγκαλο ν’ ανατρέψει τη διχτατορία όπως είπαν οι αρχειομαρξιστές και αργότερα οι Ζαχαριαδικοί. Οι αρχειομαρξιστές μπορούσε κι έπρεπε να κάνουν μιαν αυστηρή διάκριση μεταξύ του Π.Π. και της σταλινικής γραμμής. Είναι ολέθριο να βάζει κανείς όλες τις τάσεις στο ίδιο σακί. Βέβαια οι σταλινικοί μπορούσε να πάνε πολύ μακριά. Και πήγαν. Στην Κίνα. Στην Ισπανία, κ.τ.ρ. Οι παμπλιστές επίσης αργότερα έφτασαν μέχρι της πίστης ότι οι «Γιακομπίνικες» ηγεσίες θα έφτιαχναν στον «τρίτο κόσμο» τη σοσιαλιστική επανάσταση. Οπωσδήποτε η ανελέητη κριτική στις αυταπάτες και στους συμφιλιωτισμούς με τη διχτατορία πραγματοποίησαν μια νέα αλματώδικη άνοδο.

Πτώση της Διχτατορίας και
Συνδιάσκεψη «Παραγόντων»

Στις 26-9-26 έπεσε η διχτατορία. Ύστερα από αιματηρές μάχες στην Αθήνα. Από ένα άλλο στρατιωτικό κίνημα. Του Κονδύλη. Ο Πάγκαλος φυλακίστηκε στο Ιτζεδίν. Το καθεστώς των καταχρήσεων (σε βάρος του προϋπολογισμού) των σκανδάλων (προμήθειες για το στάρι του Βογόπουλου) των λαθρεμπορίων (μεταξωτά της κ. Παγκάλου), της διασπάθισης των προσφυγικών δανείων, της διχοτόμησης σε βάρος της ζωής των δραχμοδίαιτων, της φορολογίας και πάνω απ’ όλα της άγριας εκστρατείας εξόντωσης του κινήματος, έδειξε ότι το «Ιδού η Ρόδος» έπεσε στο κενό. Και το χειρότερο αύτη η έμπνευση που πήγαζε απ’ το Κρεμλίνο προκάλεσε μιαν ήττα του εργατικού κινήματος. Το κίνημα ηττήθηκε χωρίς μάχη. Δεν συντρίφτηκε. Αλλά υποχώρησε. Κι έτσι το προλεταριάτο (δεν Θ.Θ.) μπόρεσε αυτό ν’ ανατρέψει τη διχτατορία με τα μέσα της πάλης των τάξεων.
Πάνω από 100 στελέχη γύρισαν απ’ την εξορία. Κι ευθύς σκαρώθηκε η στενή Συνδιάσκεψη Παραγόντων. Δεν είναι δύσκολο να φανταστούμε τους σκοτεινούς εμπνευστές της. Κανονικά, η αναδιοργάνωση του διαλυμένου ΚΚΕ έπρεπε ν’ αρχίσει με την παλιά Κ.Ε. και να προχωρήσει για ένα κανονικό συνέδριο δημοκρατικό όπου θα γίνονταν λογοδοσία, απολογισμός, και κριτική της ήττας. Η λαθρεμπορική Συνδιάσκεψη «παραγόντων» κατάφερε το ανεξέλεγκτο. Και ήταν μια περίπτωση γραφειοκρατισμού. Ο Πουλιόπουλος έπρεπε να είναι ο στυλοβάτης της αναδιοργάνωσης σαν νόμιμος γραμματέας της Κ.Ε.
Η Ελληνική τρόικα, Χαϊτάς, Ευτυχιάδης, Ζαχαριάδης, ήξερε πολύ καλά ότι έπρεπε να χτυπήσει τους πιθανούς αυριανούς τροτσκιστές. Στην εξορία, είχε μαθευτεί ο εξοστρακισμός των Ζινόβιεφ και Κάμενεφ απ’ τον Στάλιν. Κι είχε προκαλέσει δραματικές ανησυχίες. Τί συμβαίνει στη Ρωσία;
Στην Ελλάδα, μέσα στο ΚΚΕ, η ρήξη του Τρότσκι με τον Στάλιν πέρασε πιο άνετα. Με μεγάλη δολιότητα. Με σατανική μαεστρία, του «Γραμματέα» της τοπικής Αθηνών που ήταν ζηλωτής του ρόλου του «Γραμματέα» του ΚΚΡ της Μόσχας –του Στάλιν.
Ενώ ο Χαϊτάς κρατούσε «πισινή». Ήταν ο πιο μπασμένος στα παρασκήνια του αντιτροτσκισμού. Φιγουράρισε για «Λενινιστής» όταν ο «μη μπολσεβικισμός» του Τρότσκι είχε γίνει αντικείμενο ανέντιμης καπηλείας απ’ τους «παλιούς μπολσεβίκους». Και του δόθηκε απ’ τον Σμέραλ και τον Ρέμελε ο τίτλος του «Λενινιστή» σαν ένα παράσημο για το πογκρόμ ενάντια στους τροτσκιστές.
Αλλά το ΚΚΕ, με την εκκαθάριση των Ζινόβιεφ και Κάμενεφ, εντυπωσιάστηκε, Ο ίδιος ο Πουλιόπουλος επηρεάστηκε απ’ αυτό το γεγονός. Ο Ζινόβιεφ ήταν ο ηγέτης του 5ου Συνεδρίου και στενός συνεργάτης του Λένιν. Κι άρχισε να εξετάζει βαθύτερα τα προβλήματα της κρίσης που ξέσπασε μέσα στην ΕΣΣΔ και στην Κ.Δ. με τη διάσταση Τρότσκι-Στάλιν.
Σε μια σύσκεψη των 60 περίπου εξόριστων της Ανάφης, μπήκε το αγωνιώδες ερώτημα : «Τί γίνεται στην ΕΣΣΔ;». Και μόνο το ερώτημα αυτό, έδειχνε ότι η κρίση είχε κιόλας ξεσπάσει κραυγαλέα. Στην ψυχολογία των εξόριστων, τέτοια μεγάλα γεγονότα αναστατώνουν, και τους πιο βετεράνους του κινήματος. Όσοι έτυχε να είναι στην Ακροναυπλία όταν ο διοικητής ανήγγειλε το σύμφωνο Στάλιν-Χίτλερ, κι αργότερα όταν μαθεύτηκε στο Νιόκαστρο (Πύλος) η γραμμή του Ζαχαριάδη: ότι θα πρέπει να πολεμήσει το ΚΚΕ κάτω κι απ’ την ηγεσία του Μεταξά, μπορεί να κρίνουν τους κεραυνούς που ξέσπασαν στα κεφάλια των εξόριστων.
Ο Χαϊτάς, ήταν προετοιμασμένος. Και ξεσπάθωσε: «Μη ξεχνάτε ότι οι Ζινόβιεφ και Κάμενεφ “ήταν αντίθετοι το 1917 στην εξέγερση”». Και μ’ αυτό σχεδίαζε νέες προγραφές των πιθανών αντισταλινικών.
Στη «Συνδιάσκεψη Παραγόντων» δεν έγινε καμιά ανάλυση της συρροής των γεγονότων που οδήγησαν στη νίκη της διχτατορίας και στη διάλυση του ΚΚΕ. Ο μόνος που έθεσε απολογιστικά θέματα ήταν ο Πουλιόπουλος.
«Είναι –γράφει στο «Νέο Ξεκίνημα»– καθαρή δημαγωγία να χρησιμοποιούν τη ρετσινιά του “δεξιού” ενάντια στους υποφαινόμενους στη συνδιάσκεψη των παραγόντων, (Σεπτέμβρης 1926) και χαρακτηρίσαμε το σύνθημα εκείνο (Ανεξαρτησία της Μακεδονίας και Θράκης) ανόητο και οπορτουνιστικό, και βλακώδη μεταφορά των συνθημάτων του 1905, κι αυτό σε μια στιγμή που όλοι έχασκαν μπροστά στο λενινικό ύψος της “αριστερής δημοκρατίας” απ’ τους Κούτβηδες».
Είχε πια καταλάβει στα 1926, την οπορτουνιστική σημασία που είχε η «βόμβα» του Εθνικού, με την οποία το 5ο Συνέδριο της Κ.Δ. νόμιζε ότι θα τίναζε στον αέρα τα θεμέλια της αστικής Βαλκανικής. Κι έπιασε το νόημα της κριτικής του Τρότσκι για την παραμόρφωση του συνθήματος του Λένιν: «Δημοκρατική Διχτατορία Εργατών-Χωρικών» που τώρα ταύτισαν με την αστική Δημοκρατία.
Από κει κι υστέρα, η θέση του Π.Πουλιόπουλου μέσα στο κόμμα κρίθηκε. Η Κ.Ε. που εκλέχτηκε απ’ την παρασυναγωγή των «παραγόντων» για να οργανώσει το 3ο συνέδριο ήταν οι: Πουλιόπουλος, Γιατσόπουλος, Χαϊτάς, Ευτυχιάδης, Τσατσάκος.

Η Διαγραφή του Π.Πουλιόπουλου

Οι ιδεολογικές ανατροπές που προκάλεσε ο σταλινισμός μέσα στη Κ.Δ. και στην ΕΣΣΔ, συνοδεύτηκαν με πραξικοπήματα μέσα στις οργανώσεις. Οι από τα πάνω μεταβολές μέσα στα Κ.Κ. έγιναν πια καθεστώς. Ο Ζινόβιεφ έπεσε θύμα αυτών των μεταβολών που ο ίδιος μαζί με τον Στάλιν εγκαινίασε απ’ το 5ο Συνέδριο. Η φράξια που διεύθυνε αυτό το συνέδριο δεν επιβίωσε σε κανένα απ’ τα κόμματα της Κ.Δ.
Ο Ζινόβιεφ με τον Κάμενεφ πέρασαν στην Αριστερή Αντιπολίτευση του Τρότσκι. Τον Ιούλη του 1926, δήλωσε ότι «το σφάλμα του 1917 κι αυτό που έγινε απέναντι στην Αριστερή Αντιπολίτευση του 1923», «ήταν τα μεγαλύτερα σφάλματα της ζωής του».
Ο Π.Πουλιόπουλος αρχίζει να κάνει το νέο του προσανατολισμό. Η μαρξιστική του κατάρτιση κι η ιδεολογική του υπόσταση είναι αδύνατο να μην τον έφερναν σ’ αντίθεση με το σταλινισμό. Εν τω μεταξύ δέχτηκε κιόλας τα ύπουλα πυρά του.
Τον Οχτώβρη-Νοέμβρη πήγε στην πατρίδα του. Εκεί έκατσε δυο μήνες. Ξεκούραση; Ανάπαυλα; Οικογενειακή θαλπωρή; Μελέτη ντοκουμέντων; Κρίση; Οπωσδήποτε οι σταλινικοί άρχισαν μια εκστρατεία υπονομευτική εναντίον του. Τους έδοσε λαβή το γράμμα του Π.Π. στην Κ.Ε. στο οποίο τους έλεγε ότι κάνει «ατομική περισυλλογή» Οι σταλινικοί άρπαξαν την ευκαιρία. Οι μεταβολές στην ηγεσία των κομμάτων της Κ.Δ. σπάνια τώρα εμφανίζονταν με τα πραγματικά τους αίτια. Τα ελατήρια είναι βαθύτερα. Πηγάζουν απ’ τα αναθεωρητικά, αντιταξικά και αντιμαρξιστικά παραστρατήματα. Εκτρέφονται στα παρασκήνια. «Η δολιότητα στην περιοχή των ιδεών –γράφει ο Τρότσκι– είναι αναπόφευκτη συνέπεια της γραφειοκρατικοποίησης του καθεστώτος». Ο Π.Π. διαγράφτηκε. Όχι για τις ιδέες του. Διαγράφτηκε για «αδράνεια», για «λιποταξία»!!![2].
Ο Χαϊτάς έγραψε ένα άρθρο στο «Ρίζο». Και με σαρκασμό και δολιότητα τον κατηγόρησε ότι πήγε «για ατομική περισυλλογή», με το νόημα ότι πήγε σπίτι του!!!
Ο Χαϊτάς δρούσε σαν ένα όργανο υποταχτικό στην κλίκα του Κρεμλίνου. Τα βέλη του ενάντια στον Π.Π. τα έπαιρνε απ’ τη φαρέτρα του σταλινισμού που σε λίγα χρόνια –στις δίκες της Μόσχας– έκανε ολάκερη την ανθρωπότητα να μένει άναυδη μπροστά στα πρωτοφανή συκοφαντικά αμαλγάματα, για την τερατωδία τους. Έφτασε μαζί μ’ ένα ανήκουστο υβρεολόγιο να αποδίδουν στο Π.Π. ακόμα και τη ρετσινιά του χαφιέ, που την πιπίλιζαν από καιρό σαν καραμέλα ενάντια στους αρχειομαρξιστές. Πιο πρόστυχη αντιμετώπιση δεν είχε γίνει ποτέ μέχρι τότε. Μόλο που οι διαγραφές του Τζουλάτη κι όλες οι διαγραφές του 1924 ήταν σταλινικότατες.
Αλλά η κακοπιστία και η αδιαντροπιά ήταν συνδυασμένες με μια κατάφορη παραβίαση των καταστατικών αρχών του Κομμουνισμού. Οι Κεντρικοί Επίτροποι που εκλέγονται απ’ το συνέδριο, δεν διαγράφονται παρά μόνο από το συνέδριο. Η ίδια αντιδημοκρατική μεθοδολογία εφαρμόστηκε και κατά του Τζουλάτη, που ήταν μέλος του Συμβουλίου του κόμματος. Η περίπτωση όμως του Π.Π. ήταν χειρότερη γιατί τότε το κόμμα βρισκόταν στις παραμονές του 3ου Συνεδρίου, που θα γινόταν το Μάρτη του 1927. Στα συνέδρια η Κ.Ε. λογοδοτεί και κρίνεται. Το συνέδριο είναι ο ανώτατος κριτής για όλα και για όλους. Κι ακόμα ο Π.Π. δεν ήταν άτομο. Ήταν μια τάση. Κι ο αποκεφαλισμός μιας τάσης πριν απ’ το συνέδριο είναι μια πράξη διασπαστική, αντιδημοκρατική και εγκληματική.
Κι όλ’ αυτά γιατί οι ένοχοι για τον εκφυλισμό και την πλέρια διάλυση του κόμματος δεν μπορούσε να μην φοβούνται την ετυμηγορία των μελών. Η παρέκκλιση απ’ το Δημοκρατικό Συγκεντρωτισμό ήταν συνάρτηση της παρέκκλισης αρχών.
Όταν στο 3ο Συνέδριο ήλθε ο Ρέμελε κι ο Σμέραλ, ζήτησαν την ακύρωση της διαγραφής του Π.Π. Κι αυτό όχι για λόγους ευσυνειδησίας, ευθυκρισίας, δημοκρατικότητας. Ο σκοπός τους ήταν σταλινικότατος. Μανουβράρισαν για να τον περιπλέξουν στα δίχτυα του σταλινισμού. Να τον δαμάσουν. Κι ύστερα, κατά τη μεθοδολογία του Στάλιν να τον υποτάξουν στη γραμμή «μετανοίας» για τα «δεξιά» σφάλματα του στο Εθνικό. Και να του υπαγορεύσουν το δίλημμα: Με μας ή με την Αριστερή Αντιπολίτευση;
Οι Κούτβηδες, πριν απ’ το 3ο συνέδριο είχαν θέσει την υποψηφιότητα του Π.Π. στην κορυφή των συνδυασμών Αθηνών και Θεσσαλονίκης για τις επερχόμενες εκλογές. Είχαν ανάγκη της πλατιάς επιρροής του, στους Παλαιούς Πολεμιστές, μόλο που αυτή η κίνηση κατέρρευσε κάτω απ’ τις συνθήκες γενικής διαλύσεως του ΚΚΕ, αλλά και στις πλατύτερες μάζες. Ταυτόχρονα ζήτησαν «αυτοκριτική» για την στάση του γενικά. Αλλά ο Π.Π. είχε εξαγριωθεί εναντίον τους. Απέρριψε με αγανάχτηση όλες τις προτάσεις τους για την κομματική του αποκατάσταση. Ζήτησε απ’ το Πρωτοδικείο την ακύρωση της υποψηφιότητας του. Πράγμα που ίσως πρέπει να θεωρηθεί λάθος του, γιατί πηγαίνοντας στη Βουλή μαζί με τους άλλους θα είχε ένα βήμα για ένα ευρύτερο «Νέο Ξεκίνημα», στην Αριστερή Αντιπολίτευση. Δεν δέχτηκε όμως να γίνει όργανο μιας αχρείας κλίκας και μιας ολέθριας πολιτικής. Κι εδώ φάνηκε όλο το μεγαλείο του. Ανέβηκε πιο ψηλά κι απ’ τον Ζινόβιεφ και Σία που σε λίγο λιποψύχησαν και συνθηκολόγησαν. Κι αυτό του επέτρεψε να περάσει στο Πάνθεο των μεγάλων νεκρών μας με το θρύλο, όταν εκτελέστηκε στο Κούρνοβο. Ο Π.Π. βρήκε πια το δρόμο του.
Με την ακύρωση της διαγραφής του απ’ τους αντιπροσώπους της Κ.Δ. πήγε στο συνέδριο. Και μίλησε πλατιά. Τρεις ώρες.
Ο Στίνας, ο όποιος μαζί με το Φουλτσάκο, Νικολινάκο και Θεοδώρου αντιπροσώπευσαν στο συνέδριο τον Πειραιά, ισχυρίζεται ότι ο Π.Π. δεν βρήκε απήχηση. Κρίση υποκειμενική. Ο Π.Π. πρέπει να είχε μια πλατιά απήχηση όπως φάνηκε απ’ το σχίσμα που άρχισε να εκδηλώνεται μετά το 3ο Συνέδρίο. Παρ’ όλ’ αυτά δεν πρέπει να παραγνωριστεί η κατεβασμένη ποιοτική και πολιτική στάθμη του κόμματος, και η επίδραση των σταλινικών αντιπροσώπων της Κ.Δ., οι οποίοι χαραχτήρισαν την τάση Χαϊτά «αριστερή» ενώ καταπολέμησαν την τάση Π.Π. σαν «δεξιά». Η αίγλη των σφετεριστών της ηγεσίας της ΕΣΣΔ, είχε επίδραση στο συνέδριο που ήταν κιόλας αρκετά δουλεμένο, απ’ τη φράξια Χαϊτά, Ευτυχιάδη, Ζαχαριάδη.
Την εποχή αύτη ο Π.Π. δεν στρέφονταν ενάντια στο καθεστώς του Στάλιν, όπως φάνηκε απ’ ό,τι έγραφε στο «Νέο Ξεκίνημα» (15-6-27): «Έχουμε δικαίωμα να ζητήσουμε περισσότερες πληροφορίες για τις απόψεις της Αριστερής Αντιπολίτευσης, στο Ρ.Κ.Κ. και στην Κ.Δ. Και δεν συμφωνούμε καθόλου με την αντίληψη ότι για το κόμμα έχουνε δευτερεύουσα σημασία τα τεράστια κοσμοϊστορικά προβλήματα (Ανοικοδόμηση του σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα, διεθνής ταχτική, Κινέζικο) που η συζήτηση γύρω σ’ αυτά χωρίζει σήμερα τους αρχηγούς της Ρώσικης Επανάστασης και παλιούς συνεργάτες του Λένιν». Προβληματίζονταν. Αλλά αυτός ο προβληματισμός, από μόνος του, τον έφερνε ενάντια στην ασκεψία και στην τυφλή υποταγή των σταλινικών. Και αντικειμενικά, τον οδηγούσε ολοταχώς στο πλευρό της Δ.Α.Α. και κατά του καθεστώτος του Στάλιν.

Η Κρίση στο Κ.Κ.Ε.

Η περίπτωση Π.Π. άνοιξε τη βαθιά εκφυλιστική κρίση του ΚΚΕ. Κατά τον Π.Π., «το ΚΚΕ απ’ τη γένεσή του περνάει μια διαρκή εσωτερική κρίση», («Νέο Ξεκίνημα»). Ο Π.Π. ακόμα και το 1927, κάνει λόγο για την κρίση σταλινισμού του ΚΚΕ η οποία άρχισε να μαίνεται στο ΡΚΚ και στη Κ.Δ. απ’ το 1923-1924 και η οποία έπληξε άμεσα το ΚΚΕ. Η κρίση διάλυσης της περιόδου του Πάγκαλου, ήταν στενά συνυφασμένη με την κρίση του γραφειοκρατισμού των επιγόνων. Ο Π.Π. διατηρεί ακόμα αρκετές αυταπάτες για την Κ.Δ. Αιτιολογεί την κρίση με περισσότερο ελληνικά δεδομένα. Την αποδίδει 1) Σε έλλειψη ηγετικού πυρήνα από σ. που να έχουν μαρξιστική κομμουνιστική κατάρτιση, και ικανότητα να προσαρμόσουν τις κομμουνιστικές αρχές στις συγκεκριμένες συνθήκες, 2) «Στην απ’ αρχής κακή ποιοτική σύνθεση του Κόμματος, που όσο πάει γίνεται χειρότερη. Ένα μεγάλο ποσοστό μέλη βγήκε εξ αρχής απ’ τά πιο σκάρτα στοιχεία, του προλεταριάτου, από λούμπεν-προλετάριους και μικροαστούς με αντιπρολεταριακή ψυχολογία» («Ν.Ξ.»).
Μια τέτοια διαπίστωση θα μπορούσε να θεωρηθεί απόλυτα αρχειομαρξιστική. Και πραγματικά σαν τέτοια αντιμετωπίστηκε απ’ τους σταλινικούς. Οι Αρχειομαρξιστές δεν είχαν καμιά αυταπάτη για το ΚΚΕ. Αλλά το έκριναν επίσης με περισσότερο τοπικά κριτήρια. Οργανωτικά και πολιτικά.
Ο Π.Π. έβαζε σαν «κεντρικό πρόβλημα τη δημιουργία σοβαρού ΚΚ, με ορθές βάσεις». Ζητούσε «ξεκαθάρισμα». «Επιλογή». «Δεν θα γίνει ποτέ σοβαρό το ΚΚ αν δεν συγκεντρωθεί ορισμένος αριθμός επίλεκτων προλεταρίων και διανοούμενων στοιχείων». Ακριβώς πάνω σ’ αυτή την αρχή στηρίχτηκε και η διακήρυξη του πρώτου πυρήνα του Αρχείου, στα 1921. «Τέτοια υπήρξε η πρώτη αφετηρία όλων των ΚΚ, και πρώτ’ απ’ όλα του ΡΚΚ», συνεχίζει ο II.Π. στο «Νέο Ξεκίνημα». «Και είμαστε σήμερα ούτε καν απόπειρα πρωτοπορίας». (Αν ήταν έτσι γιατί δεν θά ‘πρεπε να γίνει ένα νέο κόμμα όπως προγραμμάτισε ο Τζουλάτη;). Και συνεχίζει: «Η τυφλή δράση στα σκοτάδια κι ο άσκοπος θόρυβος –να τί είναι μέχρι τώρα η “πράξη μας”». Εδώ ο Π.Π. αφήνει να φανεί καθαρά η επίδραση της πάλης για τη θεωρία – μόρφωση του Αρχείου, σε σχέση με το σκοταδισμό που κυριαρχούσε μέσα στο ΚΚΕ.
Ωστόσο ο Π.Π. δεν παραδέχεται παραχωρήσεις αρχειομαρξιστικές στις θέσεις του. Και απαντάει στους Κούτβηδες: «Είναι κακόπιστος και ύπουλα συκοφαντικός ο χαραχτηρισμός μιας τέτοιας εκτίμησης των ζωτικών αναγκών του κόμματος σαν «αρχειομαρξιστικής» («Ν.Ξ.»).
Φυσικά, παρ’ όλα τα κοινά χαραχτηριστικά, υπήρχαν διαφορές σε άλλα βασικά σημεία στις δύο ταχτικές: Π.Π. και Τζουλάτη. Ο Π.Π. έμεινε στο μοτίβο της αναγέννησης του ΚΚΕ. Αυτή ήταν η γραμμή του Τρότσκι για το ΡΚΚ και την ΚΔ που φαίνεται ότι υιοθέτησε ο Π.Π. μόλις την έμαθε. Αντίθετα, ο Τζουλάτη βάδισε σταθερά για Νέο Κόμμα. Είταν ακλόνητα πεπεισμένος ότι το ΚΚΕ δεν υπήρξε ποτές Κομμουνιστικό. Και κατά συνέπεια δεν υπήρχε θέμα αναγέννησης.
Ο Π.Π. στρέφονταν τόσο ενάντια στο «πρώτα μόρφωση κι υστέρα δράση» όσο κι ενάντια στην «τυφλή δράση μέσα στα σκοτάδια». Είχε μια σωστότερη τοποθέτηση στο ζήτημα του συνδυασμού θεωρίας και δράσης.
Αλλά αν η κρίση του ΚΚΕ, αντιμετωπίζονταν σωστότερα σαν κρίση σταλινοποίησης, τότε η πάλη κατά του «χυδαίου οπορτουνισμού» θα έκανε δυνατή μια προσέγγιση της τάσης του Αρχείου και του Πουλιόπουλου, παρά τις διαφορές που τους χώριζαν. Αυτή η προσέγγιση έγινε πολύ αργά. Δέκα χρόνια αργότερα.
Κατά τον Παμπλιστή η κρίση του ΚΚΕ κρίνεται αντιδιαλεχτικά, μ’ ένα φετιχιστικό τρόπο. «Το ΣΕΚ –γράφει– στα 1918 ήταν ένα κόμμα εργατικό, αντικαπιταλιστικό». Μ’ αυτό τον χαραχτηρισμό εξωραΐζει το κόμμα της «Εθνικής Άμυνας» της «Εθνικής Ανεξαρτησίας», της «νομίμου υπάρξεως», της Κοινωνίας των Εθνών, του Μιλερανισμού κ.τ.ρ. Σκεπάζει τη σοσιαλσοβινιστική, δευτεροδιεθνιστική φύση του.
Κι έπειτα, «με την αποτίναξη της σοσιαλιστικής δεξιάς» «έγινε επαναστατικό κόμμα της εργατικής τάξης». Μ’ αυτή την ονοματολογία κλείνει τα μάτια μπροστά στην πεντακάθαρη σταλινοποίηση του ΚΚΕ (1924, 25, 26). Ενώ, η υποστήριξη του Πλαστήρα, η αναζήτηση άλλων φορέων της επανάστασης έξω απ’ το προλεταριάτο, η «μπολσεβικοποίηση» με την εισαγωγή του σταλινικού καθεστώτος οργάνωσης, το ποντάρισμα και η συνεργασία με τη διχτατορία, η αυταπάτη εξοπλισμού των εργατών απ’ τον Πάγκαλο, η διαδήλωση πίστης στην αστική δημοκρατία, η σταλινική έκδοση της δημοκρατικής διχτατορίας εργατών και χωρικών, η κάλυψη των προδοτικών σφαλμάτων του 5ου Συνεδρίου και της ηγεσίας της ΕΣΣΔ κ.τ.ρ., υπογράμμισαν το σταλινικό εκφυλισμό του ΚΚΕ. «Η προσπάθεια για να γίνει το ΚΚΕ Κόμμα Μαρξιστικό Επαναστατικό» απ’ την τάση Π.Π. απότυχε. Οι θερμιδοριανές τάσεις της γραφειοκρατίας της ΕΣΣΔ αποδείχτηκαν πολύ ισχυρές μέσα στις συνθήκες της υποχώρησης του κινήματος.
Κατά τον Παμπλιστή: «Αυτή την περίοδο βρίσκονται όλα τα πρώτα σπέρματα του ιδεολογικού εκφυλισμού του ΚΚΕ». Μόνο σπέρματα!!! Τη στιγμή που πολιτικά και οργανωτικά διείσδυσε μέχρι το μεδούλι ο σταλινισμός στο ΚΚΕ. Κατά τον Παμπλιστή ο ιδεολογικός εκφυλισμός του ΚΚΕ μετατέθηκε στο απώτερο μέλλον. «Ολοκληρώθηκε στα 1934 με τις αποφάσεις της 6ης Ολομέλειας», («Προβλήματα του Ελληνικού Κινήματος»).
Σαν να ήταν δυνατόν, ο σταλινισμός που επεκράτησε σ’ όλα τα ΚΚ, να μην έφτασε καν στην Ελλάδα, παρά την εξόντωση της τάσης του Αρχείου και του Πουλιόπουλου. Εδώ δεν έχουμε μόνο μια μεταφυσική ανάδυση της ιστορίας των κρίσεων του ΚΚΕ, αλλά μια αναίρεση όλης της κριτικής της Τρίτης Διεθνούς μετά το Λένιν για την αληθινή φύση του σταλινισμού.
Οι απόψεις του Παμπλιστή για το Αρχείο είναι καταδικαστικές. Διαστρεβλωτικές. Το Αρχείο, που προγραμματίστηκε στα 1921 κι εκδηλώθηκε στα 1924, δεν αποκρυσταλλώθηκε –όπως γράφει– σε μια περίοδο υποχώρησης του κινήματος και άρα είναι προϊόν παρακμής. Ίσα-ίσα. Γεννήθηκε σε μια περίοδο ορμητικής ανόδου του κινήματος. Ήταν, παρά τα λάθη, η πιο φωτισμένη αριστερή έκφραση του κινήματος απ’ τα 1918 και δώθε. Ήταν αδιάλλαχτος πολέμιος του σοσιαλσοβινισμού, του οπορτουνισμού και του σταλινικού κεντρισμού. Η διχτατορία το βρήκε ολοδύναμο. Κι η ιστορία απέδειξε γελοίους τους ισχυρισμούς ότι συγκέντρωσε δειλά στοιχεία κατά της διχτατορίας. Απέδειξε αγωνιστές ηρωικούς. Και έδοσε τα περισσότερα θύματα στην πάλη κατά της σταλινικής γραφειοκρατίας και του καπιταλισμού μετά απ’ τους Ρώσους Τροτσκιστές.

Οι Μέθοδες του Σταλινισμού

Οι τροτσκιστές-αρχειομαρξιστές σφυρηλατήθηκαν μέσα σε μια αδιάλλαχτη πάλη κατά της σοσιαλδημοκρατίας και του σταλινισμού, και κατά του καπιταλισμού. Η θριαμβευτική τους ανάπτυξη οφείλονταν, στις αντικειμενικές συνθήκες και στην ορθότητα της γραμμής τους ενάντια στο πολύχρωμο οπορτουνισμό.
Οι σταλινικοί έδειξαν ένα απέραντο μίσος κατά του αναπτυσσόμενου τροτσκισμού. Δεν είναι τυχαίο που στην Ελλάδα έδειξαν την πραγματική εγκληματική-αντεπαναστατική τους όψη. Μετά τη συντριβή του Βουλγάρικου Κομμουνιστικού Κόμματος απ’ τη ματοβαμμένη διχτατορία Τσαγκόφ, το ελληνικό κίνημα ήταν το ισχυρότερο μέσα στα Βαλκάνια. Αλλά το ΚΚΕ απειλούνταν με διάλυση. Απ’ τη γραμμή του, απ’ τις αντιφάσεις του. Στο εσωτερικό του η τάση Πουλιόπουλου. Στο εξωτερικό του η τάση Αρχείου. Ο Τροτσκισμός άρχιζε την ιστορική του πορεία. Το Κρεμλίνο είδε τον κίνδυνο.
Ενάντια στον Π.Π., στον οποίο είδε την ανεξαρτησία της σκέψης, το βάθος της κριτικής, τη δύναμη του χαραχτήρα, την αδιαλλαξία στις αρχές μας, έστειλε τους κορυφαίους σταλινικούς Ρέμελε και Σμέραλ, για να μην τον αφήσουν να σηκώσει κεφάλι.
Ενάντια στους Αρχειομαρξιστές κινητοποίησε τους πιο λυσσασμένους πράχτορες του σταλινισμού, κι όλο το οπλοστάσιο της συκοφαντίας και σατανικότητας για να τους εξοντώσουν.
Οι Αρχειομαρξιστές φιλοτροτσκιστές έγιναν ο υπ’ αριθμόν ένας εχθρός του σταλινισμού. Όλα τα αισχρά μέσα, συκοφαντίες, χαφιεδισμοί, μέχρι δολοφονίες, μπήκαν σ’ ενέργεια. Πιο έντονα από κάθε άλλη χώρα. Ύστερα απ’ την ΕΣΣΔ.
Στους εργάτες έλεγαν ότι, οι Αρχείοι είναι, «χαφιέδες». Στους εργοδότες για να τους διώξουν ότι, είναι «κομμουνιστές». Στους γονείς για να τους απομακρύνουν απ’ τά παιδιά τους ότι είναι επαναστάτες. Στους θρησκόληπτους ότι είναι μασόνοι.
Στις συγκεντρώσεις τους μπλοκάριζαν με τους μπράβους για να πνίξουν τη φωνή τους. Στις φυλακές κι εξορίες τους απομόνωναν. Στις αλληλοσυγκρούσεις τους παρέδιναν στην αστυνομία.
Ο «Ρίζος» βρομολογούσε: Το Αρχείο είναι όργανο του Ζαβιτσάνου, του Κανελλόπουλου, της ασφάλειας, του Γενικού Επιτελείου. Οι αρχειομαρξιστές είναι φασίστες, αντεπαναστάτες, καμορί, μασόνοι, χαφιέδες. Τα έργα του «Αρχείου» είναι αθλία μεταφρασμένα. Ευνουχισμένα απ’ το Μαρξισμό.
Σε μια περίπτωση που οι αρχειομαρξιστές μοίραζαν προκηρύξεις για τους άνεργους στο Περιστέρι, και συγκρούστηκαν με την αστυνομία ο «Ρίζος» έγραψε ότι οι χωροφύλακες συνέλαβαν κατά λάθος τους συναδέλφους τους.
Σε περιπτώσεις παρανόμων που στέλνονταν σ’ επαρχίες για την επέκταση της οργάνωσης, στέλνονταν ανταποκρίσεις «αποκαλυπτικές» με το όνομα, το επώνυμο, τη διεύθυνση, τον τόπο δουλείας, ακόμα και με χαραχτηριστικά, απ’ όπου η ασφάλεια «διαφωτίζονταν» κι άρχιζε τις διώξεις. (Περίπτωση του Σταμιλάκου σε βάρος του Κοκουέζου). Στην Καβάλα οργίασε ο «Ρίζος» σε βάρος των Ανδρώνη και Φάνη με ανταποκρίσεις για τους παρείσακτους σ’ ένα τέτοιο φέουδο των σταλινικών.
Στη Σαλονίκη, εν ονόματι του σωματείου, ζητούσαν πιστοποιητικά ταυτότητας από παράνομους συντρόφους που δούλευαν στα εργοστάσια προς χρήση της φράξιας των χαφιέδων που φώλιαζαν άνετα στο ΚΚΕ. Στο Βόλο έγινε το ίδιο. Τα ρεπορτάζ στο «Ρίζο» λες και γίνονταν για λογαριασμό της ασφάλειας.
Στη Σαλονίκη, κυκλοφόρησαν προκηρύξεις στους σιδηροδρομικούς που τους καλούσαν ν’ απαιτήσουν το διώξιμο των σιδηροδρομικών Αρχείων, με συντάχτη τον τότε υπεύθυνο Σαλονίκης Στίνα. Ο Στίνας τότε, μίλησε σε συγκέντρωση σιδηροδρομικών σαν σιδηροδρομικός. Και παραπονέθηκε πως τον απεκάλυψαν. Αλλά πως ήταν δυνατόν να του χαρίσουν οι αρχείοι μια τέτοια πλαστοπροσωπία, μέσα σε συγκέντρωση υστέρα μάλιστα απ’ την προβοκάτσια που έκανε σε βάρος τους; Έπειτα –κάτι το επαίσχυντο. Σ’ όλες τις συγκεντρώσεις όπου έγιναν άγριες συμπλοκές Σταλινικών και Αρχείου, και επενέβηκε η Ασφάλεια, οι σταλινικοί υπόδειχναν τους αντιπάλους τους με το πολιτικότατο: «Πιάστε τους». «Αυτοί κάνουν τα επεισόδια».
Στα 1924, το «Αρχείο» κατηγορείται επίσημα απ’ το «Ρίζο» ότι είναι «όργανο φασιστικό». Και απαντάει στην αισχρή συκοφαντία: «Είμαστε αναγκασμένοι για επανόρθωση ορισμένων συκοφαντιών να δηλώσουμε ότι το «Αρχείο» απ’ την έκδοση του στηρίχτηκε στην υποστήριξη και διάδοση του απ’ τους εργάτες και τους εράνους τους. Δημοσίευσε κιόλας θεμελιώδη βιβλία του Μαρξισμού. Παρέμεινε περιοδικό καθαρά μορφωτικού χαραχτήρα. Παρ’ όλα αυτά, απ’ την εμφάνιση του έγινε αντικείμενο σφοδρής ανήθικης επίθεσης. Κυκλοφορούν σε βάρος του συκοφαντίες τις όποιες εχθροί ασφαλώς και εκμεταλλευτές του κομμουνισμού διασπείρουν. Διαμαρτυρόμαστε για μια συκοφαντία που δημοσιεύτηκε στο «Ρίζο» με την οποία το «Αρχείο» καλείται όργανο «φασιστικό».
Αυτό είναι μια αισχρή και κακοήθης συκοφαντία. Διαμαρτυρόμαστε γιατί η μεγαλύτερη καταδίωξη κατά της Μαρξιστικής φιλολογίας στη χώρα μας γίνεται απ’ τους ανθρώπους που διατείνονται ότι εργάζονται για την πρόοδο του κινήματος. Δεν ανήκουμε σε καμιά οργάνωση. Αλλά θ’ αμυνθούμε κατά των συκοφαντιών και θα παραμείνουμε συνεπείς προς την πρώτη υπόσχεση μας για την έκδοση όλων των θεμελιακών έργων του Μαρξισμού», (15 Δεκέμβρη 1924 – Έτος Β΄– Άρ. Φύλλου 16) (Περίληψη) Η ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ».
Ο Παμπλιστής, δεν βρήκε λίγα λόγια για το ιστορικό μεταφραστικό έργο του Αρχείου, παρά μόνο ότι οι μεταφράσεις ήταν «άθλιες». Κι ούτε συζήτηση για τις μέθοδες του σταλινισμού.

Το Πρώτο Θύμα του Σταλινισμού
Η Δολοφονία του Γεωργοπαπαδάτου

Την Παγκαλική περίοδο το Αρχείο επωφελήθηκε απ’ την πλέρια διάλυση του ΚΚΕ και τη δεξιά πολιτική των σταλινικών κι ανέπτυξε αφάνταστα τις δυνάμεις του. Ρίζωσε στους εργάτες βαθύτερα. Και κατάφερε σημαντικά πλήγματα στο ΚΚΕ.
Μαζί με αρκετά στελέχη που κατέκτησε με μιαν επίθεση κατά των υποστηριχτών της αστικής δημοκρατίας, του Πλαστήρα, του Παπαναστάση, του Πάγκαλου, πέρασαν στις γραμμές του δυο στελέχη της Περιφερειακής του ΚΚΕ. Ο Α.Σάκκος και ο Τ.Γιαννόπουλος. Ο πρώτος με μια διακήρυξη χτύπησε την ολέθρια γραμμή της ηγεσίας του ΚΚΕ και διαδραμάτισε μαζί με το Σούλα ηγετικότατο ρόλο στους αρτεργάτες, στο συνδικαλιστικό κίνημα και στην πολιτική οργάνωση των τροτσκιστών. Ο δεύτερος παράδοσε όλη την αποθήκη βιβλίων του ΚΚΕ που κατείχε σαν υπεύθυνος.
Ο Γιαννόπουλος καταχτήθηκε απ’ τον μισοανάπτυχτο αρτεργάτη Γεωργοπαπαδάτο. Ένα γερό στέλεχος με μια ακαταπόνητη δράση ιδιαίτερα μέσα στους αρτεργάτες και στο σωματείο τους. Έπεσε με τα μούτρα στο διάβασμα του Μαρξισμού. Κι άκουγε μ’ απληστία μαθήματα. Το Αντι-Ντίριγκ τό ’λεγε Ντίριγκ-Ντίριγκ. Αλλά αυτό δεν τον εμπόδισε να κατατροπώσει τους υποστηριχτές της αστικής δημοκρατίας. Ήταν δεινός στρατολόγος. Κι οι σταλινικοί τον μίσησαν.
Όταν ο Γιαννόπουλος παρέδοσε την αποθήκη βιβλίων οι σταλινικοί λύσσαξαν. Κινητοποιήθηκαν. Βρήκαν και ξαναπήραν τα βιβλία. Τα πήγαν στα γραφεία τους. Οδός Ευριπίδου. Οι Αρχειομαρξιστές αντικινητοποιήθηκαν. Μπλοκάρισαν κατά πυκνές ομάδες προλεταριακών στελεχών, όπως ο Σούλας, ο Μ.Γιάννης, ο Ανδρώνης, ο Γεωργοπαπαδάτος και πολλοί άλλοι. Απειλούσαν εισβολή στα γραφεία. Ήταν αποφασισμένοι να τα πάρουν γιατί πίστευαν ότι μόνο αυτοί ήξεραν τη σημασία των βιβλίων του Μαρξισμού. Και τελικά τα πήραν. Από άλλη αποθήκη.
Στο μεταξύ ο γραμματέας της τοπικής Αθηνών Σκυτάλης, έστειλε ΣΟΣ στον Πειραιά. Στον Στίνα. «Οι Αρχείοι πολιόρκησαν τα γραφεία». «Ανεβείτε». Αλλά οι «πολιορκητές» ήταν ισχυρότεροι. Και οι σταλινικοί απεφάσισαν να χτυπήσουν με τα μεγάλα μέσα. Αναζητούσαν ξεμοναχιασμένους. Μόνο έτσι θα τολμούσαν να πλήξουν αποφασιστικούς προλετάριους. Ο Σούλας μόλις γλίτωσε. Με το κόλπο του «Κολοκοτρώνη» που φαίνονταν απ’ την τσέπη του σαν πιστόλι. Ο Γεωργοπαπαδάτος ξεμοναχιάστηκε. Και χτυπήθηκε πισώπλατα. Έτσι δολοφονήθηκε ο αξέχαστος σύντροφος ΓΕΩΡΓΟΠΑΠΑΔΑΤΟΣ. Ένας ηρωικός αγωνιστής. Το πρώτο θύμα του Σταλινισμού. Ο πρώτος νεκρός του Τροτσκισμού. Το αίμα χύθηκε στις αρχές του 1927. Ο δολοφόνος ονομαζόταν Σακαρέλος. Και στο πλευρό του είχε τους συνωμότες Θωμάζο και Ζαχαριάδη. Πίσω τους –ίσως– τα «μεγάλα αφεντικά» της Γκεπεού.

Η Επέκταση στη Σαλονίκη

Απ’ τη Διάσκεψη του 1924 το Αρχείο οργανώνει την επέκταση του σ’ όλη τη χώρα, με πρώτο στόχο τη Σαλονίκη. Εκεί στάλθηκε κι ο Ποντίκης σαν βασικό στέλεχος που αποδείχτηκε ένας επιδέξιος πολιτικός αγκιτάτορας κι οργανωτικός καθοδηγητής,
Απ’ τις αρχές του 1925, ο Ποντίκης, με τη βοήθεια του ΙΙολάτου και του Γιαννακουρέα, που στάλθηκαν αλληλοδιάδοχα απ’ την Αθήνα, ρίζωσαν την οργάνωση τους μέσα στη προλεταριακή Σαλονίκη. Φτιάξανε μια σειρά πυρήνες σ’ όλους τους κλάδους. Στοιβαδόρους, Τσαγκαράδες, Μακαρονάδες, Μεταλλουργούς, Ξυλουργούς, Σιδηροδρομικούς, Γκαρσόνια, Εμποροϋπαλλήλους, κ.τ.ρ.
Σε λίγο η δράση τους ανέβασε την οργάνωση στο ύψος της Αθηναϊκής περίπου. Κι όταν εκδηλώθηκε πολιτικά και συνδικαλιστικά ξάφνιασε τους ηγέτες του ΚΚΕ.
Δεκάδες στελέχη πύκνωσαν τις γραμμές της οργάνωσης. Ο Ποντίκης μαζί με τον Δίπλα και τον Παναγιωτάκο καταδικάστηκαν σε 5 χρόνια φυλακή κι εξορία, στο Γεντί Κουλέ και στη Γαύδο. Ο Κεφάλας, καταπληχτικός ρήτορας, ηγέτης του σωματείου τσαγκαράδων. Ο Πλιάκος, ηγετικό στέλεχος στους φοιτητές και μαθητές Σαλονίκης. Απ’ τους ηγέτες της απεργίας των φοιτητών των Αθηνών του 1929. Και ιδρυτής πυρήνα μέσα στην Αλβανία όπου με την παράλληλη δράση του Κώστα και άλλων έμπασαν την τροτσκιστική επιρροή στη χώρα του Αχμέτ Ζύγου. Ο Τσελίδης και ο Πελάγιος, ηγετικά στελέχη.
Ο Μακρόπουλος, ηγετικό στέλεχος των τσαγκαράδων και υποψήφιος δήμαρχος Σαλονίκης το 1930. Ο Παπανικολάου, εργάτης της Υφανέτ, στέλεχος της διοίκησης Υφαντουργών. Κατάληξε να τρελαθεί απ’ την 4χρονη φυλάκιση του στο στρατόπεδο Ακροναυπλίας και Πύλου κατά τη Μεταξική διχτατορία. Ο Τζαματζάς, ηρωικός αγωνιστής. Απ’ τους ηγέτες του σωματείου ξυλουργών. Έπεσε κάτω απ’ τα βόλια των Χιτλερικών μαζί με τους 200 της Καισαριανής, ύστερα από πολύχρονη εξορία. Ο Περαχιάς, που ήταν σαν σίφουνας δραστήριος, πάντα γελαστός, ακόμα και μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα όπου τέλειωσε την επαναστατική του σταδιοδρομία. Ο Καϊσόπουλος, επικεφαλής του σωματείου ξενοδοχοϋπαλλήλων. Ο Παλίδης που κράτησε ψηλά τη σημαία της 4ης Διεθνούς μέχρι τέλους. Ο Μπέσυλας, που έγινε ο φόβος και ο τρόμος των σταλινικών στα οικοδομικά γεγονότα, κι αναδείχτηκε σε γερό πολιτικό ηγέτη. Ο Δελής, ηγέτης του σωματείου κυτιοποιών και γενικότερα της τροτσκιστικής οργάνωσης. Ο Δάσκαλος Παπανικολάου, περιφερειακός της Μακεδονίας και Θράκης. Ο Παναγιώτης, ηγέτης του σωματείου εμποροϋπαλλήλων και μέχρι τέλους της τροτσκιστικής παράδοσης. Και πολλοί άλλοι.
Στο πολιτικό πεδίο, οι σταλινικοί Θεσσαλονίκης έδοσαν την ευκαιρία στους αρχειομαρξιστές να καταφέρουν ανελέητα χτυπήματα ενάντια στη γραμμή τους.
Στις 26.10.1925 έγιναν οι πρώτες δημοτικές εκλογές μετά το 1914. Σ’ αυτές οι σταλινικοί πρόσφεραν ένα νέο κεφάλαιο αρκετά διδαχτικό για την πολιτική ιστορία της μεταλενινικής περιόδου. Με εισηγητή τον Ζαχαριάδη, πρότειναν κοινό ψηφοδέλτιο μ’ επικεφαλής για δήμαρχο τον πατριδοκάπηλο Πατρίκιο. Η ρήξη με το μπολσεβικισμό στο πνεύμα του 5ου συνεδρίου της ΚΔ, με την αναζήτηση συμμάχων έξω απ’ το προλεταριάτο στο στρατόπεδο της αστικής δημοκρατίας, απέχτησε τώρα περισσότερο βάθος.
Αυτή την περίοδο το προσφυγικό πρόβλημα αποχτούσε τεράστια σημασία. Παράμεινε ουσιαστικά άλυτο. Οι χτεσινοί δούλοι των Τούρκων καπιταλιστών και τσιφλικάδων τώρα υποδουλώθηκαν στους Έλληνες. Στοιβαγμένοι σε τενεκεδομαχαλάδες, σε νοσογόνες περιοχές, γύρω απ’ τα εργοστάσια, ή στις ακριτικές περιοχές, θερίζονταν απ’ την πείνα, τις κακουχίες, και τις αρρώστιες, Με το κατρακύλισμα της δραχμής και το κίνδυνο της χρεοκοπίας μπήκαν καπιταλιστικοί φόροι. Οι πρόσφυγες βούλιαζαν στα χρέη προς τις τράπεζες, τους τοκογλύφους και την «Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων». Η «αποκατάσταση» ήταν τραγική. Απ’ τους 713.369 αγρότες που «αποκαταστάθηκαν», οι 657.926 απόχτησαν έναν κλήρο πείνας, 10-50 στρέμματα, οι 20.334 κατέφυγαν σ’ ενοικιάσεις κλήρου, κι οι 20.000 ρίχτηκαν στην υποτέλεια των τσιφλικάδων με τη φεουδαλική μορφή των εμφυτευτών και κολίγων.
Η μαρτυρική ζωή, η πείνα, οι φυλακίσεις για χρέη κ.τ.ρ. άρχισε να τους αφυπνίζει. Οι 1.300.000 πρόσφυγες πέσανε στα νύχια της Βενιζελικής ολιγαρχίας. Κι εχρησιμοποιήθηκαν σαν εκλογικό υλικό. Το πρώτο προσφυγικό δάνειο (12 εκατομμύρια λίρες) διασπάστηκε απ’ τους Παγκαλικούς. Και στο όργιο της κλεψιάς πέσανε σαν γύπες οι προσφυγοκάπηλοι, σαν τον Πατρίκιο, Τσιγδέμογλου, κ.τ.ρ.
Οι σταλινικοί, αντί με την ευκαιρία των εκλογών, ν’ αναπτύξουν το πρόγραμμα του κομμουνισμού, συμβιβάστηκαν με το πρόγραμμα ριζοσπαστικής δημαγωγίας του Πατρίκιου και γίνανε ουραγοί του. Αντί να προβάλλουν ένα πρόγραμμα αγροτικής μεταρρύθμισης στους πρόσφυγες χωριάτες που κατελάμβαναν 1.379 χωριά στα οποία ζούσαν 427.297 άτομα, δημιούργησαν αυταπάτες για την προσφυγική πολιτική των βενιζελικών αγροτοκάπηλων.
Ο Πατρίκιος βγήκε δήμαρχος, παύτηκε, ξαναβγήκε θριαμβευτικά με τους ψήφους των σταλινικών. Γέμισε τη θητεία του με σκάνδαλα. Κατέκλυσε με τη ρουσφετολογία ένα τμήμα της σταλινικής νεολαίας. Και τελικά προσχώρησε στη διχτατορία του Πάγκαλου.
Έτσι εγκαινιάστηκε απ’ τον Ζαχαριάδη η αισχρή πολιτική ξεπουλήματος των ψήφων των προλεταρίων, που μπήκε στην ιστορία των προδοσιών με τ’ όνομα της «πριμοδότησης» ψήφων του ΚΚΕ, σε καριερίστες, τυχοδιώκτες και «προοδευτικούς δημοκράτες» που ξεπουλούσαν μετά την εκλογή τους τις υπηρεσίες τους στην αντίδραση, όπως έγινε με το δήμαρχο Κατσώτα που τώρα υπηρετεί φανερά την 21η Απριλίου.
Αργότερα, οι σταλινικοί υποστήριξαν για γερουσιαστή το μεγαλοτσιφλικά Χαϊμάκη Κοέν που εμφανίστηκε σαν «ανεξάρτητος».
Και για ν’ αποδειχτεί ότι η τέτοια πολιτική του ΚΚΕ είχε βαθύτερες ρίζες στο θερμιδοριανό μετασχηματισμό που γίνονταν στην ΕΣΣΔ, πρότειναν για υποψήφιο δήμαρχο Σαλονίκης τον Μενσεβίκο Πασαλίδη, πρώην υπουργό στην αντιμπολσεβίκικη Λευκή Κυβέρνηση του Καυκάσου, και κατοπινό αντάξιο αρχηγό της ΕΔΑ. Και κατά τις προεδρικές εκλογές που έκανε ο Πάγκαλος και βγήκε πρόεδρος «Δημοκρατίας» ενώ η ΚΕ του ΚΚΕ είχε ταχθεί υπέρ της αποχής, το τμήμα Θεσσαλονίκης, με επικεφαλής τον Ζαχαριάδη, πήρε θέση συμμετοχής, κάλεσε συγκέντρωση όπου μίλησε ο θαυμάσιος ερμηνευτής του παραμορφωμένου συνθήματος της «δημοκρατικής διχτατορίας εργατών-χωρικών» Ζαχαριάδης, ο όποιος κατά το Μοναστηριώτη –υπεύθυνο του ΚΚΕ– διεξήγαγε τις διαπραγματεύσεις με αξιωματικό του Πάγκαλου.
Έτσι άρχισε την «ένδοξη» καριέρα του ο «μεγάλος αρχηγός». Η οργάνωση Αρχειομαρξιστών Θεσσαλονίκης, με μια ρωμαλέα κριτική γεμάτη σάτιρα, ξεσκέπασε το οπορτουνιστικό περιεχόμενο αυτών των θέσεων. Μ’ αυτή την αδιάλλαχτη πάλη, η οργάνωση του Αρχείου ανδρώθηκε.
Στο μεταξύ, ο Παμπλιστής, μάταια αναζητούσε με το φανάρι του Διογένη να βρει σταλινισμό μέσα στο ΚΚΕ!
Αυτή η εμπειρία της Σαλονίκης έδοσε πλούσιους καρπούς. Η οργάνωση ανδρώθηκε. Διαμόρφωσε τον οργανωτικό σκελετό της. Απλώθηκε απ’ άκρη σ’ άκρη. Μετά την πτώση του Πάγκαλου επεκτάθηκε στις γύρω πόλεις. Μέχρι και τα χωριά.
Με κέντρο την Κοζάνη συγκεντρώνονται σχηματισμοί στη Σιάτιστα, Πτολεμαΐδα, Κατερίνη. Εκεί, έγινε η πρώτη τοπική διάσκεψη. Κυκλοφορούν τα πρώτα συνδικαλιστικά φύλλα. Η μπροσούρα του Μάκρη, που καταχτήθηκε απ’ το ΚΚΕ, «Πρέπει να Χωρίσει η Ήρα απ’ το Στάρι», έδινε τον τόνο στην αντισταλινική πάλη. Η φιλολογία η Μαρξιστική κάρπισε μέσα στη μαθητική νεολαία της Κοζάνης.
Στην Έδεσσα, με βάση τους Χ. και Γ. δημιουργήθηκε σχηματισμός απ’ όπου άρχισε η πάλη για την αυτοδιάθεση των Μακεδονοσλαύων. Ενώ η τρομοκρατία εναντίον τους μαίνονταν. Ο Καστρίτης, ηγετικό στέλεχος της 4ης Διεθνούς, κατά τις περιοδείες του εκεί, πολλά οφείλει στους συντρόφους για τη σωστή τοποθέτηση πάνω στο πρόβλημα της Αυτοδιάθεσης των Σλαβομακεδόνων που ανέλυσε στο άρθρο του στις φυλακές Ακροναυπλίας στη Μεταξική διχτατορία. Αναπτύχθηκε η δράση με σχηματισμούς στα Καϊλάρια, στα Γιαννιτσά, στη Χαλκιδική. Επίσης στη Βέροια οπού διακρίθηκαν οι αδελφοί Ποιμένη.
Η οργάνωση Σαλονίκης ήταν από άποψη κοινωνικής σύνθεσης απόλυτα προλεταριακή. Από άποψη εθνική περιλάμβανε μια σημαντική μερίδα Ισραηλιτών –απ’ όπου ξεκίνησε μια πάλη κατά του Σιωνισμού– και αρκετούς Σλαβομακεδόνες. Εκεί κάθε τροτσκιστής είχε με το μέρος του ολάκερη την οικογένεια. Έτσι αναπτύχθηκε μια γενιά από αγωνίστριες γυναίκες, μαθήτριες, φοιτήτριες, εργάτριες.
Με τη συμμετοχή στο συνδικαλιστικό κίνημα, μετά την πτώση της διχτατορίας, μια σειρά συνδικάτα μπήκαν κάτω απ’ τον έλεγχο της οργάνωσης: Τσαγκαράδων, Μεταλλουργών, Στοιβαδόρων, Ξενοδοχοϋπαλλήλων, Γκαρσονιών, Ξυλουργών, Πετρελαιοεργατών, Εφημεριδοπωλών, Μακαρονάδων.

Κρίση Ηγεσίας στο Αρχείο

Αλλά ενώ με την ισχυρή πίεση της γραφειοκρατίας του Κρεμλίνου και του Ρέμελε-Σμέραλ η τάση Πουλιόπουλου περνάει μια δοκιμασία, μετά τη Συνδιάσκεψη Παραγόντων (διάβαζε γραφειοκρατών επιλογής) και υφίσταται μια ήττα στο 3ο Συνέδριο, οργανωτική, όχι όμως ιδεολογική και πολιτική, και η τάση Χαϊτά, Ευτυχιάδη, Ζαχαριάδη κυριαρχεί, ξεσπάει μια κρίση επίσης στο Αρχείο. Κρίση ηγεσίας.
Το ελληνικό κίνημα βρίσκεται σε μια καμπή. Στα πλαίσια των κοσμογονικών εξελίξεων που με επίκεντρο την ΕΣΣΔ, προκαλούνται σε παγκόσμια κλίμακα. Το Αρχείο, κάτω από την ώθηση των αντικειμενικών συνθηκών, και ενός κύματος απεργιών, ιδιαίτερα, τείνει να πραγματοποιήσει μια στροφή. Προς την πολιτική εκδήλωση. Προς τα συνδικάτα. Γίνεται συνείδηση ότι το συνδικαλιστικό κίνημα πρέπει να περάσει στην πρώτη γραμμή. Η συνδικαλιστική πάλη δεν είναι άγνωστη σε πληθώρα μελών. Οι περισσότεροι αγωνιστές ζούνε την πάλη των συνδικάτων. Αλλά τώρα γίνεται ανάγκη να ξεφύγουν απ’ τον πριμιτιβισμό και τους εμπειρικούς αυτοσχεδιασμούς. Συνειδητοποιείται η ανάγκη ενός προγραμματισμού στο συνδικαλιστικό. Και ιδιαίτερα, η ανάμειξη στην πολιτική ανοιχτά. Με τη μεθοδολογία του Μαρξισμού.
Η ανάπτυξη των δυνάμεων συνεπικουρεί την αυθόρμητη παρόρμηση των αγωνιστών στα συνδικάτα. Γίνεται αισθητή η ανάγκη να δοθεί στην τάξη μια νέα ηγεσία. Πραγματικά κομμουνιστική. Η τάξη πρέπει ν’ απαλλαγεί απ’ την τροχοπέδη του σταλινισμού και την πανούκλα της ρεφορμιστικής αντίδρασης. Οι αγωνιστές πρέπει να εκπαραθυρώσουνε αυτές τις ηγεσίες απ’ τα συνδικάτα. Δεν μπορεί να γίνει κόμμα κομμουνιστικό δίχως την κατάχτηση των συνδικάτων.
Η πολιτική ανοιχτή δράση ηλέκτριζε πάντα τους αρχειομαρξιστές. Η πρόταση Γκοβόστη αντικατόπτριζε βαθύτερες επιθυμίες, γενικότερες. Ανταποκρίνονταν στην ανάγκη στροφής. Και η στροφή έγινε.
Ο Τζουλάτη, ο πρωτεργάτης της σύνδεσης του Ελληνικού Κομμουνισμού με την 3η Διεθνή, βρέθηκε τώρα παραμερισμένος από ασήμαντα πιόνια της ηγεσίας των επιγόνων. Καταπολεμούμενος κι απ’ την τάση Πουλιόπουλου. Δεν πτοήθηκε. Αλλ’ έπεσε. Δεν μπόρεσε να λύσει τα προβλήματα που έλυσε μονάχα ο Τρότσκι, τα προβλήματα του προγραμματισμού μέσα στην εποχή ανόδου της θερμιδοριανής αντίδρασης. Απεχώρησε. Με απόλυτη συσκότιση. Τη στιγμή που ολάκερες ηγεσίες, κατά τον ένα η τον άλλο τρόπο, ανατρέπονταν.
Οι αγωνιστές έχουν τις αδυναμίες τους. Και σε στιγμές υποχώρησης του κινήματος οι αδυναμίες υπογραμμίζονται. Αλλά νομίζουμε ότι θα ήταν αδικία ν’ αποδίδαμε τη βαθιά κρίση της εποχής του Πάγκαλου και περιπτώσεις «ατομικής περισυλλογής» σαν αποτέλεσμα φοβίας. Οι γεμάτες φυλακές κι εξορίες, οι εκατοντάδες εκτελέσεων, απέδειξαν ότι το ελληνικό κίνημα ανέβασε την Ιστορία του και τον ηρωισμό των αγωνιστών όλων των τάσεων. Πολλοί βέβαια στάθηκαν μισοδρομής. Κουράστηκαν. Άλλοι δεν άντεξαν να πηγαίνουν απ’ τη φυλακή στην εξορία, κι απ’ τήν εξορία στη φυλακή. Αλλά η ηθική της επανάστασης κρατούσε μέσα τους. Όχι. Δεν ήταν η διχτατορία του γελοίου διχτάτορα που έβαλε όλες τις οργανώσεις σε κρίση. Ήταν η κοσμογονική σύγκρουση στη χώρα της ΕΣΣΔ. Η άνοδος της θερμιδοριανής γραφειοκρατίας. Η νίκη του ρεβιζιονισμού. Ο εκφυλισμός της Κομιντέρνας. Η ήττα της τροτσκιστικής τάσης που αντιπροσώπευε τη συνέχεια των παραδόσεων και των άρχων του μπολσεβικισμού.
Από τότε, η κρίση ηγεσίας έγινε το πρόβλημα των προβλημάτων για την ανάπτυξη των επαναστατικών κομμάτων.
Το Αρχείο αντιμετώπισε κρίση ηγεσίας. Στην κορυφή. Χωρίς βάθος στην αρχή. Στο ηγετικό προσκήνιο πέρασαν άλλα στελέχη. Τα περισσότερα ξεπήδησαν απ’ τη συνδικαλιστική δράση. Έτσι που δεν φάνηκε να σταμάτησε η ανάπτυξη. Την ηγεσία Τζουλάτη την διαδέχτηκε σφετεριστικά ο Γιωτόπουλος. Πίσω απ’ τις πλάτες της οργάνωσης. Αργότερα ξέσπασε η «τρίτη κατάσταση». Έπειτα η κρίση του «φραξιονισμού». Ο Γιωτόπουλος χειροτέρεψε την κρίση που είχε βαθύτερες ρίζες. Και μόνο με τη σύνδεση του ελληνικού κινήματος με τη Διεθνή Αριστερή Αντιπολίτευση έκλεισε αυτός ο κύκλος των αλληλοδιάδοχων κρίσεων.

Στροφή του Αρχείου προς τα Συνδικάτα

Το 1927 με την ώθηση της βελτίωσης της συγκυρίας σε παγκόσμια κλίμακα, η οποία άρχισε να αναζωογονεί την ελληνική οικονομία, ξέσπασε ένα νέο κύμα απεργιών. Με τον υπερπληθωρισμό της παγκαλικής περιόδου τα μεροκάματα έχουν σημαντικά χάσει την αγοραστική τους δύναμη. Οι εργάτες κατεβαίνουν στον αγώνα, για αυξήσεις. Παρά την πίεση απ’ την προσφορά φτηνών προσφυγικών εργατικών χεριών.
Η πτώση της διχτατορίας άνοιξε τους ασκούς του Αίολου. Οι εργάτες δραστηριοποιούνται. Ηττήθηκαν στο ταξικό πεδίο. Αλλά πήραν την ρεβάνς στο κοινοβουλευτικό πεδίο. Στις εκλογές της 7 Νοεμβρίου 1926 το ΚΚΕ έβγαλε 10 βουλευτές. (Βενιζελικοί 102, Λαϊκοί 60, Ελευθερόφρονες του Μεταξά 51, Δημοκρατικοί του Παπαναστάση 17, Σταλινικοί 10, Αγροτικοί 4, Διάφοροι 3). Η νίκη στον κοινοβουλευτικό αγώνα δεν σήμαινε άνοδο του κινήματος. Αλλά επέδρασε στην ενθάρρυνση των μαζών για πάλη.
Στις εκλογές αυτές το ΚΚΕ υπέστειλε τη σημαία του κομμουνισμού. Βγήκε σαν «Ενιαίο Μέτωπο Εργατών, Αγροτών, Προσφυγών». Η τάση προς διεύρυνση έγινε σε βάρος της προγραμματικής καθαρότητας. Το ΚΚΕ αρχίζει ν’ αποπρολεταριοποιείται. Αντί να κάνει το ΚΚΕ μέτωπο με τους φτωχούς χωριάτες, αρχίζει να κάνει μέτωπο με μικροαστικά κόμματα, με τους Αγροτοκάπηλους και Προσφυγοκάπηλους. Αρχίζει να αποπρολεταριοποιείται. Η αποποίηση του Πουλιόπουλου της υποψηφιότητας βουλευτού δεν βοήθησε την προβολή ενός επαναστατικού προγράμματος πάλης.
Οπωσδήποτε το προλεταριάτο αναταράσσεται. Το βιομηχανικό προλεταριάτο αφυπνίζεται. Ο αριθμητικός όγκος των βιομήχανων εργατών δεν είναι σημαντικός. Η οικονομία είναι στο στάδιο της υπανάπτυξης. Η διάρθρωση του Εργατικού Δυναμικού είναι: Πληθυσμός 6.204.684, Εργάτες 669.309, Υπάλληλοι 164.825, Βιομήχανοι εργάτες 76.620 (260 επιχειρήσεις με πάνω από 100 εργάτες) ενώ 8.422 από 6 μέχρι 100 εργάτες, έχουν 120.000 εργάτες (Στατιστική 1928). Αλλά το ειδικό βάρος των βιομηχανικών εργατών είναι σημαντικότατο.
Αυτό απέδειξε η απεργία Κερατσινίου, την οποία ακολούθησαν οι απεργίες Λαυρίου, Ελευσίνας, Καλαμάτας, και τέλος η ματωμένη γενική απεργία καπνεργατών Σαλονίκης-Αγρινίου.
Παράλληλα, στους αυτοκινητιστές ξέσπασε ένα είδος πολιτικής απεργίας κατά της Πάουερ που με την υποστήριξη της Αγγλίας πήρε δικαίωμα εκμετάλλευσης του ηλεκτρισμού και των συγκοινωνιών, μέσα σε μια ατμόσφαιρα των «σκανδάλων Πάουερ».
Στους επαγγελματίες έχουμε γενική απεργία κατά της βαριάς φορολογίας και του ενοικιοστασίου στην οποία δολοφονήθηκαν 2 και τραυματίστηκαν δεκάδες. Έγιναν ακόμα ταραχές στην Κρήτη για τους φόρους.
Οι εργάτες ελαφριάς βιομηχανίας και βιοτεχνίας κατέβηκαν επίσης στον αγώνα. Ο απεργιακός πυρετός δεν είναι όπως του 1923-24. Αλλά είναι έντονος, γιατί παρά την αργόρυθμη άνοδο της οικονομίας, η αστική τάξη δεν μπορεί να κάνει παραχωρήσεις.
Κάτω απ’ αυτές τις συνθήκες προκαλούνται διαφοροποιήσεις και ανακατατάξεις. Έτσι γίνεται μια στροφή σταθερή των Αρχείων προς τα συνδικάτα. Στροφή που ξεκινάει απ’ τη βάση και φτάνει στην Κορυφή. Το συνδικαλιστικό γίνεται πρωταρχικό καθήκον. Έχει συνεπάρει τους αρχειομαρξιστές. Αλλά η πάλη των τάξεων έχει τους νόμους της. Απαιτεί απ’ τους κομμουνιστές ένα πολιτικό πρόγραμμα, διεθνιστικό προσανατολισμό, συγκεκριμένη εκτίμηση της κατάστασης, σχέδιο δράσης, επεξεργασία της ταχτικής, δηλ. μαρξιστική μέθοδο. Όλα αυτά έλειπαν. Ο θεωρητικός εξοπλισμός ήταν γερός. Αλλά δεν ήταν αρκετό αυτό και μόνο.
Αυτή την περίοδο το κίνημα υποχωρεί (1925-26). Το Μάρτη του 1926, η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών πέφτει στα χέρια της εργατοκαπηλικής δεξιάς (Καλομοίρης-Κλήμης) και των σοσιαλ/ρεφορμιστών (Στρατής, Λάσκαρης, Συνανίδης). Η νίκη της δεξιάς κατά του ΚΚΕ, ήταν αποτέλεσμα της στροφής της συγκυρίας, της επίθεσης της διχτατορίας απ’ αφορμή του αυτονομιστικού, της διάλυσης του ΚΚΕ, αλλά ήταν και συνάρτηση της σταλινικής πολιτικής συμφιλιωτισμού με τους σοσιαλ/ρεφορμιστές. Οι σταλινικοί έφτιαξαν μια πλαστή εικόνα για τους σοσιαλ/ρεφορμιστές. Πίστεψαν ότι κάτω απ’ την πίεση των μαζών θα τους καταχτούσαν. Είναι χαραχτηριστική η πίεση στον Στρατή όταν μίλησε σε πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση ν’ αποκαλέσει τους εργάτες «συντρόφους», κι όχι «συναδέλφους» όπως συνήθιζαν οι σοσιαλ/ρεφορμιστές. Σ’ αυτό το συμφιλιωτισμό βρίσκονταν ο πραγματικός λικβινταρισμός.
Η συνεργασία με τους ρεφορμιστές της τάσης Στρατή συνδυάζονταν με τη γεμάτη αυταπάτες πολιτική απέναντι της «δημοκρατικής» αστικής τάξης, και τις αλλεπάλληλες απόπειρες συνεργασίας (Πρόταση Σκλάβου για συνεργασία με τον Παπαναστάση, υποστήριξη Πλαστήρα, προτάσεις Χαϊτά-Ζαχαριάδη για συνεργασία με τον Πάγκαλο). Και μόνο όταν η νέα ηγεσία Καλομοίρη-Στρατή της ΓΣΕΕ διέγραφε τα κόκκινα συνδικάτα που βρίσκονταν κάτω απ’ την επίδραση του ΚΚΕ, η συνεργασία κατάρρευσε αφού συσσώρευσε ήττες πάνω στις ήττες των ταξικών αγώνων, και καλλιεργήθηκαν άφθονες αυταπάτες.

Κατά του Τρέιντ-Γιουνιονισμού

Η γραμμή αυτή είχε τις ρίζες της στην Κ.Δ. Πάνω στις αποφάσεις του 5ου Συνεδρίου της Κ.Δ., οι Ζινόβιεφ-Στάλιν-Κάμενεφ, μετά το ολέθριο γερμανικό 1923, εγκαινίασαν μια πολιτική συνεργασίας με τους σοσιαλ/προδότες του Λέιμπουρ Πάρτι, που αποκορυφώθηκε στα 1926 παρά τη μεγάλη τους προδοσία της Γενικής Απεργίας. Στα 1924 εγκαινιάστηκε η ταχτική του Ενιαίου Μετώπου των Ρωσικών Συνδικάτων με τα Τρέιντ-Γιούνιονς, απ’ τα πάνω. Και η ίδρυση της Αγγλορωσικής Επιτροπής, η οποία έθαψε την επανάσταση που σήκωσε κεφάλι στα 1926.
Έτσι, όταν το Γενάρη του 1926, ο Μακντόναλντ ανέβηκε στην εξουσία, ο «Ρίζος» χαιρέτησε μ’ ενθουσιασμό το γεγονός, και συνόδευσε με απειλές κατά της ελληνικής αστικής τάξης, γιατί τώρα, η εργατική κυβέρνηση θα επέβαλλε να λυθούν τα ζητήματα των εργατών στη χώρα μας. Κι ο Μπεναρόγιας ο «αριστερός» κατά τον Παμπλιστή μας, έγραψε στη «Νέα Εποχή» των ψευτοσοσιαλιστών πρώην ηγετών του ΚΚΕ, ότι με την άνοδο του Λέιμπουρ Πάρτι, «πραγματοποιήθηκε το όνειρο του Λένιν».
Οι Αρχειομαρξιστές άρχισαν μια έντονη επίθεση κατά του άξονος Σταλινικών και Τρεντ-γιουνιστικών συνδικάτων. Στη βάση αυτού του «Ενιαίου Μετώπου» υπήρχε η Ενότητα για το τίποτα, και ο μηδενισμός της στρατηγικής της επανάστασης. Αυτό σήμαινε και το μπάσιμο της στρατηγικής του τρέιντ-γιουνιονισμού στην Ελλάδα. Ήξεραν απ’ τον «εξτρεμισμό» που δημοσιεύτηκε στον «Κομμουνισμό» το 1920, ότι ο Λένιν υποστήριζε το Λέιμπουρ-Πάρτι (του οποίου η ιδιομορφία ήταν ότι είχε για μέλη του όλα τα συνδικάτα και τους εργάτες) όπως θα υποστήριζε το σχοινί τον κρεμασμένο.
Το Λέιμπουρ-Πάρτι, απ’ το χείμαρρο των απεργιών 1918-1926 (1918: 5.880.000 μέρες απεργίας, 1919: 34.970.000, 1920: 26.570.000, 1926: 85.870.000) ανέβασε την επιρροή του ιδιαίτερα στους ανθρακωρύχους, (Στην απεργία των 1.500.000 ανθρακωρύχων έκαμαν 72.000.000 μέρες απεργίας). Αλλ’ έδειξε και την προδοτική φύση του. Πούλησε αυτή την απεργία με συμβιβασμό υπέρ των μονοπωλητών των ανθρακωρυχείων. Και δέχτηκε πτώση κατά 70% των μεροκάματων των βαμβακεργατών, ξεπουλώντας και την απεργία αυτή των 575.000 απεργών με 6.750.000 μέρες απεργίας (Στατιστική ΟΗΕ).
Τον Απρίλη του 1926 κατέβηκαν οι ανθρακωρύχοι σ’ απεργία για να μη ρίξουν τα μεροκάματα τους και ν’ ανεβάσουν τις ώρες δουλείας. Στις 1-5-26, τα Τρέιντ-Γιούνιονς κήρυξαν την πρώτη γενική απεργία. Αλλά και την τερμάτισαν «δίχως όρους». Έτσι, ο εγγλέζικος ιμπεριαλισμός με τη βοήθεια των «Εργατικών» και των σταλινικών ξεπέρασε μια επαναστατική κατάσταση (1926: 323 απεργίες, 2.734.000 απεργοί, 162.230.000 μέρες απεργίας).
Οι Αρχειομαρξιστές δημοσίευσαν τότε το «Πού Βαδίζει η Αγγλία» του Τρότσκι. Την πολυσήμαντη αυτή δημοσίευση όπου: «απ’ την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα αποδείχνονταν ότι η εγγλέζικη επανάσταση δεν μπορούσε να περάσει παρά μόνο απ’ την πόρτα του κομμουνισμού» (Τρότσκι: Η Τρίτη Διεθνής μετά το Λένιν) με ηγέτη όχι το «Εργατικό» αλλά το Κομμουνιστικό Κόμμα. Και αποκαλύπτονταν ο «χονδροκομμένος κολαμπορασιονισμός» του σταλινισμού (Στην ΕΣΣΔ με τους Κουλάκους, στην Κίνα με τον Τσιαγκ Κάϊ-σεκ και στην Αγγλία με τον Μακντόναλντ, Τσόρτσιλ, Κουκ και Σία).
Η δριμύτατη κριτική των αρχειομαρξιστών ανέκοψε τον τρέιντ-γιουνιονιστικό οίστρο των σταλινικών.
Έτσι, οι αρχειομαρξιστές, βρέθηκαν πάνω σ’ αυτό το ζήτημα στον ίδιο δρόμο με τον τροτσκισμό. Ενώ από πουθενά άλλου δεν ακούστηκε κριτική των φιλοτρέιντ-γιουνιονιστικών άρθρων του «Ρίζου».

Συνδικαλιστικές Καταχτήσεις

Το ξεκίνημα για την κατάχτηση σωματείων άρχισε ουσιαστικά μετά την πτώση της Παγκαλικής διχτατορίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι απ’ το ξεκίνημα του Αρχείου δεν υπήρχε καμιά ανάμιξη στο συνδικαλιστικό.
Στους Εμποροϋπάλληλους έγινε μια σοβαρή δράση απ’ τον πρώτο κιόλας χρόνο της ίδρυσης του πρώτου πυρήνα (1921). Ο επαγγελματικός Όμιλος (όπως λεγόταν τότε η παράταξη) επηρέαζε με τους ομιλητές του μια σημαντική μερίδα εμποροϋπαλλήλων. Όταν ανατράπηκε η καθοδήγηση Βαλκανά, έφτασε να περιλαμβάνει 25 μέχρι 35 μέλη κατά περιόδους. Αλλά η μετακίνηση των στελεχών του σ’ άλλες περιοχές σοβαρότερες, η στράτευση, αλλά και ιδιαίτερα η υποτίμηση του συνδικαλιστικού μπροστά στη θεωρητική πάλη για τη δημιουργία του κόμματος, ανέκοψαν τη δράση του Ομίλου.
Στους Αρτεργάτες συγκροτήθηκε ένας Όμιλος όπου λειτουργούσε με την άμεση καθοδήγηση της διεύθυνσης, πάνω στη βάση καταστατικού, βεβαιώνει ο Ποντίκης στην ιστορία του. Οι αρτεργάτες ήταν τότε σε δυο σωματεία. Την Μόρφωση-Οργάνωση και την Ένωση Αρτεργατών. Ο Όμιλος πάλεψε για την ενότητα. Κυκλοφόρησε προκήρυξη. Πέτυχε την ενοποίηση. Κι όταν συνήλθε το 1923 το συνέδριο εργατών επισιτισμού, ο Γεωργοπαπαδάτος πήρε μέρος σαν αντιπρόσωπος των αρτεργατών Πειραιά.
Στους Μπετατζήδες, ο Μ.Γιάννης και οι σύντροφοί του βρέθηκαν απ’ το 1924 και για πολλά χρόνια επικεφαλής του σωματείου.
Τέτοιες περιπτώσεις πρέπει να είναι αρκετές. Τα περιθώρια υποτίμησης του συνδικαλιστικού, μετά την ανεξαρτοποίηση –οριστική διάσπαση– του Αρχείου απ’ το ΚΚΕ (1924), κράτησαν περίπου δυο χρόνια. Η στροφή άρχισε απ’ το Κέντρο. Την Αθήνα.
Στους Αρτεργάτες το 1927, η πίεση των αρτεργατών για πάλη όξυνε τις αντιθέσεις ανάμεσα σε δύο κλίκες αντιδραστικών που νέμονταν το σωματείο. Η ηγεσία του σωματείου Οικονόμου, δεν είχε καμιά σχέση με το ρεφορμιστικό χαραχτήρα της παράταξης Στρατή, ή ακόμα την αντιδραστικότητα του Καλομοίρη. Είναι μια κλίκα μπράβων, Μαγκουροφόρων, ανοιχτών οργάνων της συντεχνίας αρτοποιών και της ασφάλειας. Ο Οικονόμου απ’ το 1920 νέμονταν τις ληστρικές «συνεισφορές» των αρτεργατών. Με τη βία.
Στα 1927, «οργάνωνε» μια δήθεν απεργία για να βοηθήσει τη συντεχνία αρτοποιών. Στις συγκεντρώσεις ο λόγος του αγωνιστή Σούλη και το μαχητικό του πνεύμα ταξικής πάλης ηλέκτρισε τους αρτεργάτες. Ο Οικονόμου διέλυσε τη συγκέντρωση. Αλλά στις εκλογές που έγιναν ηττήθηκε. Το ψηφοδέλτιο των αρχειομαρξιστών θριάμβευσε. Μ’ επικεφαλής συμπαθούντες, πήραν τη διοίκηση. Με πρόεδρο το Σούλη και μετά το Μαρίτση. Έτσι καταχτήθηκε το σωματείο Μόρφωσης-Οργάνωσης. Κι άρχισε έναν μακροπρόθεσμο αγώνα συνδυασμού των οικονομικών διεκδικήσεων με πολιτικές δημοκρατικές, σοσιαλιστικές διεκδικήσεις.
Ο Οικονόμου οδήγησε σε διάσπαση. Έφτιαξε αντισύνδεσμο. Και με τη βοήθεια των εργοδοτών και του κράτους, δυνάμωσε.
Το 1928, με το κλείσιμο και αποζημίωση φούρνων υποχρεωτικά απειλήθηκαν απολύσεις χωρίς αποζημιώσεις δεκάδων αρτεργατών. Ο Οικονόμου κάλεσε συγκέντρωση διαρκείας. Στο εργατικό Κέντρο. Εκεί τράβηξε τη μεγαλύτερη μάζα. Ενώ ισχυρή δύναμη αστυνομικών εμπόδισε την είσοδο στα γνωστά μέλη της «Μόρφωσης-Οργάνωσης». Αλλά η τάση αυτή έριξε το σύνθημα της ενότητας Δράσης. Την τρίτη μέρα το σύνθημα «ενότητα» αντιβούιζε μέσα στη συγκέντρωση.
Οι 150 αρτεργάτες που είχαν αποκλεισθεί σήκωσαν στα χέρια το Σούλη, σπάσανε τη φρουρά, μπήκαν στο κέντρο, και πήραν τη συγκέντρωση στα χέρια τους. Από τότε, οι 1.500-2.000 αρτεργάτες μπήκαν κάτω από την ηγεσία των αρχειομαρξιστών-οπαδών της τροτσκιστικής Διεθνούς Αριστερής Αντιπολίτευσης.
Στους Τσαγκαράδες η οργάνωση του Αρχείου είχε δημιουργήσει ένα δυναμικό επιτελείο. Το Χρήστο Λαδά που δολοφονήθηκε απ’ τους σταλινικούς. Τον Παπαδόπουλο, τον Ανδρώνη, που εκτελέστηκε στην Καισαριανή από τους φασίστες. Το Δρακάτο, τον Χατζηχρήστο που τουφεκίστηκε με τους 200 της Καισαριανής, το Χαρίλαο που έγινε μαζί με τον Ανδρώνη ο δημιουργός του κινήματος της αντιπολίτευσης στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη. Τον Κούστα, το Μώρα, τον Πέτρου, τον Ράλλη, τον Πάτροκλο, και μια ατέλειωτη σειρά αγωνιστών που πότισαν με πολύ ίδρωτα και αίμα το πεδίο της πάλης των τάξεων στη χώρα μας. Κι άρχισε μια σκληρή πάλη, με τους σταλινικούς που κυριαρχούσαν μέχρι το 1927 στο σωματείο. Οι σταλινικοί μεταχειρίστηκαν όλα τα άτιμα μέσα για να αποκρούσουν την επίθεση-κατάκτησης του σωματείου και να διώξουν τους «παρείσακτους» απ’ τα Τσαγκαράδικα.
Αλλά όταν ξέσπασε η απεργία στην οδό Αιόλου οι αυριανοί Τροτσκιστές μπήκαν στην καθοδήγησή της. Η απεργία κράτησε ένα μήνα. Έληξε μ’ επιτυχία. Και κατόπιν έγινε αυτό που στη στρατιωτική τέχνη ονομάζουν εκμετάλλευση της επιτυχίας. Η απεργιακή επιτροπή μ’ επικεφαλής τον Τσαούση, κάλεσε σε συγκέντρωση. Η μάζα των Τσαγκαράδων πέρασε με το μέρος της Απεργιακής Επιτροπής. Τράβηξαν για την επανασύνδεση του σωματείου. Οι σταλινικοί αυτή την περίοδο είχαν σμπαραλιάσει. Απ’ τη μια μεριά απ’ την ανεδαφική πολιτική τους, κι απ’ την άλλη απ’ την οργανωτική αποδιοργάνωση.
Με τη μηχανιστική μεταφορά του τρόπου οργάνωσης κατά συνδικάτα, μια μορφή οργάνωσης που ανταποκρίνεται στις εκβιομηχανημένες χώρες, διέλυσαν τα παλιά σωματεία. Τα συνδικάτα περιλάμβαναν όλους τους κλάδους που είναι συναρτημένοι σ’ ένα εργοστάσιο, ή όλους τους αλληλοεξαρτώμενους κλάδους. Τα παλιά ιδιαίτερα σωματεία τα όποια καθοδηγούσε η Ομοσπονδία, τώρα σκελετοποιήθηκαν. Οι εργάτες δεν κατάλαβαν το νέο σύστημα οργάνωσης. Έβλεπαν ότι τα ζητήματά τους παραμελούνταν. Εκεί που θα μπορούσε να υπάρχει ένα Ενιαίο Μέτωπο Πάλης, υπήρχε μια ανάπηρη γραφειοκρατική ηγεσία που ούτε ήξερε ούτε μπορούσε να οδηγήσει τη δράση όλων των κλάδων.
Έτσι η επανασύνδεση του παλιού σωματείου βρήκε απήχηση. Παρέσυρε όλους τους σταλινικούς. Κι όταν έγιναν αρχαιρεσίες επεκράτησε η νέα ηγεσία με μια διαφορά ψήφων σχετικά καλή. Επί 1.000 τσαγκαράδων η νέα ηγεσία πήρε πάνω από 500.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
——————
[1]. Σχολή στην ΕΣΣΔ όπου σπούδαζαν στελέχη των ανατολικών ΚΚ.
[2]. Κατηγορώντας τον για «σαφή ιδεολογικό, πολιτικό και οργανωτικό λικβινταρισμό» (Βλ. «Επίσημα Κείμενα του ΚΚΕ», τόμ. 2ος, σελ.169) οι αναδυόμενες σταλινικές κλίκες, στην Ελλάδα και στην Κόμιντερν, προσπάθησαν να υποτάξουν και να πειθαρχήσουν τον Πουλιόπουλο, βάζοντάς τον στην υπηρεσία τους. Στην αντίδρασή του απαντούν με διαστρεβλώσεις, συκοφαντίες και ασύστολα ψεύδη. Οι δηλώσεις και οι επιστολές «χάνονται και γι’ αυτό δεν δημοσιεύονται». Ή, για ένα λόγο παραπάνω, επειδή «η Κεντρική Επιτροπή θεωρεί ασύμφορο τη δημοσίευση της δηλώσεως αυτής», (όπ.π., σελ.196). Έτσι μπορούμε να καταλάβουμε τη «συνέπεια» της σταλινικής Σύνταξης του Περισσού όταν δηλώνει το 1974 ότι οι επιστολές του Πουλιόπουλου δεν δημοσιεύονται εδώ, στα «Επίσημα Κείμενα», αλλά «θα περιληφθούν σε μελλοντική ειδική συλλογή». Από τότε έχουν ήδη περάσει 34 χρόνια, (Θ.Θ.).

Η ΑΦΥΠΝΙΣΗ
ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ
ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΤΟΥ

Η Επέκταση στον Πειραιά

Η επέκταση στον Πειραιά που προγραμματίστηκε απ’ το 1924, έγινε με χειμαρώδικους ρυθμούς. Κομματικά μέλη στελέχη πρώτης γραμμής κατεβαίνουν καθημερινά στον Πειραιά. Ο Σούλας κι ο Καστρίτης έγιναν η κινητήρια δύναμη της όλης δουλειάς στο επίνειο της Αθήνας. Στον Πειραιά κατεβαίνουν όλα τα ηγετικά στελέχη. Ο ηγέτης Γιωτόπουλος, ο βετεράνος Χαϊτόπουλος, ο ατρόμητος και μαχητικότατος Ανδρώνης, ο θεωρητικός Βετούρης, ο δημεγέρτης Σάκκος, κ.ά., αλλά βοηθητικά.
Μετά την εκδήλωση στο συνδικαλιστικό, ο Σούλας πέρασε στο πρώτο πλάνο ηγεσίας. Τόσο στην Αθήνα όσο και στο Πειραιά.
Ο Παμπλιστής, διαπίστωσε απ’ το γραφείο του ότι το Αρχείο «αντλεί τα μέλη απ’ τα καθυστερημένα στρώματα της εργατικής τάξης (Τσαγκαράδες, Ξυλουργούς), χωρίς να βρίσκει, έδαφος στα πιο εξελιγμένα στρώματα της τάξης (εργοστασιακούς εργάτες, καπνεργάτες κ.λ.π.)».
Η αλήθεια είναι όμως αντίθετη. Και θα φανεί με μια σύντομη διαδρομή των γεγονότων. Βασικός στόχος έγινε το Κερατσίνι –πρώτο βιομηχανικό κέντρο της χώρας. Δυο πυρήνες πολυμελείς στα λιπάσματα (2.000 εργάτες). Ένας στα τσιμεντάδικα. Ένας στα Πετράλωνα, ένας στους αλευρόμυλους. Οργανώνουν στα 1927, τη μεγάλη απεργία που απ’ τα λιπάσματα απλώθηκε στα γύρω εργοστάσια. Την προπαρασκεύαζαν επί 2 μήνες. Επικεφαλής όλο το απαράτ του Πειραιά: ο βαθυστόχαστος Σιδεράς, ο ορμητικός Πέρρος, ο ενθουσιώδης Χρύσης, ο Γιάννης Β., ο Καστρίτης και ιδιαίτερα ο Σούλας.
Εφεδρικές δυνάμεις είχαν σταλεί απ’ την Αθήνα –όπως ο Χατζηπέτρος και άλλοι– να πιάσουν δουλειά στα λιπάσματα. Κι απ’ τα μέσα, ξετίναξαν τους ένοπλους φρουρούς που δεν άφηναν ούτε φέιγ-βολάν να πέσει στη φάμπρικα μέχρι τότε. Κι ανάγκασαν την Κυβέρνηση να κηρύξει το Κερατσίνι «σε κατάσταση πολιορκίας». Οι μουντζούρηδες, οι χτικιασμένοι γυαλάδες, έπαιρναν το δίκιο τους, απ’ τους Κανελλόπουλους που θησαύριζαν.
Τα στελέχη μας, εξοπλισμένα απ’ τη θεωρία του Μαρξισμού (στο Λόφο της Δραπετσώνας, πάνω από 20 παίρνουν μαθήματα από τον Καστρίτη), ανέβηκαν στην ηγεσία της απεργίας. Αλλά από έλλειψη πείρας, υπερφαλαγγίστηκαν από τους σταλινικούς που κατέβηκαν με περγαμηνές κοινοβουλευτικές, ομοσπονδιακές, με τίτλους ανώτερων πόστων, κι απέσπασαν την ηγεσία της απεργίας που συγκλόνισε το πανελλήνιο εργατικό κίνημα.
Η συμμετοχή στο συνδικαλιστικό απέδοσε πλούσια αποτελέσματα. Στους Αρτεργάτες πήραν το σωματείο και οργάνωσαν αλλεπάλληλες απεργίες σε συνδυασμό ή ξέχωρα απ’ τους αρτεργάτες Αθηνών. Με μια πλατιά παράταξη, κοντά 100 μέλη, και μια στενή, γύρω στα 10 μέλη, διέθεταν μια δύναμη 250 μέχρι 300 ψήφους σ’ ένα σύνολο 500 αρτεργατών. Με την άμεση καθοδήγηση του Σούλα και του Σάκκου, οι οποίοι απέχτησαν μεγάλη δημοτικότητα στους αρτεργάτες και γενικότερα μέσα στο κίνημα, κράτησαν σταθερά το συνδικάτο. Ο Σκλαβούνος, που όταν αργότερα μπαρκάρισε για την Αμερική συνέδεσε την οργάνωση του «Μίλιταντ» με τους έλληνες τροτσκιστές. Ο Ιωακείμ που μέχρι το βαθύ γήρας στάθηκε μαχητικότατος αντισταλινικός τροτσκιστής. Ο Τ.Σούλας, ο δεύτερος απ’ την τριάδα των Σούληδων. Ο Παπάς, ο Μαλφέτας, κ.ά., άνοιξαν τολμηρά το δρόμο του Πειραιώτικου συνδικαλισμού όπου κυριαρχούσε η αντίδραση του Καλομοίρη και Σία.
Στους Τσαγκαράδες πήραν το σωματείο απ’ τα χέρια των σταλινικών. Στελέχη, όπως ο Παπαδόπουλος κι ο Ανδρώνης, στάλθηκαν απ’ την Αθήνα. Ο Παπαδόπουλος δούλεψε και ξεσήκωσε τα εργοστάσια. Κι αργότερα στάλθηκε για ν’ ανοίξει δράση στο Βόλο. Στην ακμή της οργάνωσης των Μπολσεβίκων-Λενινιστών (τμήμα της Δ.Α.Α.) ήταν ανάμεσα στους 5 Κεντρικούς Επίτροπους (Βιτούρης, Σάκκος, Καστρίτης, Μ.Γιάννης, Παπαδόπουλος) που στα 1933 σήκωσαν πρώτοι, τη σημαία της Νέας Διεθνούς του Τρότσκι. Ο Παπαδόπουλος μπήκε επικεφαλής της διοίκησης.
Στο πρώτο πλάνο βρέθηκε επίσης ο Μανόλης, που αργότερα στην Κύπρο, μαζί με τον Παντελίδη, κι άλλους, φτιάξανε την οργάνωση Τροτσκιστών Κύπρου. Εκεί κατέκτησε το σωματείο Τσαγκαράδων. Ηγήθηκε της αντιπαμπλικής τάσης σε συνεργασία με τη τάση Καστρίτη Αθηνών (1953) όταν οι παμπλικοί έγιναν εισοδιστές-ουραγοί των σταλινικών που πάλευαν με κεντρικό σύνθημα την «Ένωση με τη μητέρα Ελλάδα». Ο Σούλας αποθανάτισε τη φράση του Μανόλη για το Γιωτόπουλο («Τί λέει αυτός;»), όταν ο Γιωτόπουλος (δεν τον ήξερε) τάχτηκε κατά της κατάληψης του συνδικάτου «για να μη γίνει σφαγή με τους σταλινικούς». Αυτό το επεισόδιο έδειχνε τη σχέση μελών με τον «αρχηγό» κατά την ορμητική άνοδο στα συνδικάτα που παρέσυρε την «ηγεσία».
Η παράταξη του Στιβαχτάκη (που πρώτος αναδιοργάνωσε το σωματείο το 1922 και τελικά τρελάθηκε στο στρατόπεδο Ακροναυπλίας του Μεταξά) μετρήθηκε: Είταν πάνω από 25 στελέχη. Ανάμεσα σ’ αυτούς, ο δαιμόνιος Σπανός, ο Πατρίκιος, στελέχη της πρώτης διοίκησης, ο Ιωακείμ επίσης και πολλοί άλλοι. Στην παράταξη ξεχώριζε ο Τουρνόπουλος –ο αγωνιστικότερος Πειραιώτης προλετάριος, με μια 40χρονη ασταμάτητη συμμετοχή στο κίνημα. Απ’ τον Πειραιά, ο Τουρνόπουλος μετέφερε στην Πάτρα τη σημαία του τροτσκισμού. Μετά στέλεχος του «φραξιονισμού» απ’ όπου πέρασε στο Σπάρτακο του Πουλιόπουλου. Κι έκτοτε συνέχισε την ηρωική του σταδιοδρομία, γεμάτη φυλακές κι εξορίες άλλα στις γραμμές του Παμπλισμού και παρά τις αντιεισοδιστικές του απόψεις.
Στους Καπνεργάτες. Όπου, μ’ επικεφαλής τον Λάμπη, (που αργότερα πέρασε στον Πουλιόπουλο), τον Αποστόλη, το Βεργιάδη, το Θεμελή, πολλούς Αγρινιώτες καπνεργάτες που οι διώξεις δεν τους επέτρεπαν να μείνουν στο Αγρίνι, κι άλλους, κατακτήθηκε το σωματείο. Απ’ τα Καπνομάγαζα του Πειραιά βγήκε κι η ηρωική Εμμανουηλίδου. Πρώτη στους αγώνες των καπνεργατών Πειραιά, πρώτη στις μεγάλες απεργίες 1928-29 της Σαλονίκης. Η πιο ηρωική ηγέτης των διαδηλώσεων. Γυναίκα αργότερα του Ποντίκη. Μπήκε στο θρύλο, για την ανεπανάληπτη δράση της, την καταδίκη της και την τολμηρότατη απόδραση της απ’ τις φυλακές Αβέρωφ.
Στους Εργάτες Μπετόν. Ηγέτης αυτού του σωματείου ήταν ο Κοσμάς Χαριτωνίδης. Μόλις πάτησε στον Πειραιά από την καταστροφή της Μικρασίας, άρχισε τη δράση. Ίδρυσε το σωματείο. Διεξήγαγε αγώνες. Κι όταν άρχισαν να ιδρύονται τα τοπικά-συνοικιακά Εργατικά Κέντρα, για τα οποία πάλεψαν μιας εξ αρχής οι Αρχείοι, ο Χαριτωνίδης ήταν ο επικεφαλής του τοπικού Κέντρου Κοκκινιάς (Πειραιώς) το οποίο ο ίδιος ίδρυσε. Από κει καθοδηγούσε όλα τα τοπικά εργατικά σωματεία Κοκκινιάς. Αναδείχτηκε ατσάλινος αγωνιστής των ιδεών του Τρότσκι. Πάλεψε δίπλα-δίπλα με τον Καστρίτη ενάντια στους Παμπλιστές. Κι έπεσε στη Χωματερή απ’ τα βόλια των σταλινικών για τον ηρωικό ταξικό ρόλο του.
Στους Οικοδόμους-Χτίστες. Γραμματέας του σωματείου την περίοδο αυτή ο Κ. (Κλεάνθης –Θ.Θ.) Ηγετικό στέλεχος των χτιστάδων. Αντιπροσώπευε πολλές φορές το σωματείο στην Ομοσπονδία Οικοδόμων. Παλαίμαχος του Τροτσκισμού μέχρι τις μέρες μας.
Στους Μηχανοξυλουργούς. Σωματείο που καταχτήθηκε με την πρωτοβουλία του Σαβαΐδη.
Στους Εκτελωνιστές. Όπου ο αξέχαστος Καρβούνης αντιπροσώπευε τους τροτσκιστές στη διοίκηση. Ήταν δυναμικό στέλεχος της Περιφερειακής Πειραιά. Το ίδιο δραστήριος, όπως κι όλοι οι σύντροφοι του, έπεσε κάτω απ’ το εκτελεστικό απόσπασμα των σταλινικών (ΟΠΛΑ) την κατοχική περίοδο.
Στους Λιμενεργάτες. Όπου διακρίθηκε ο παλαίμαχος Σταθόπουλος. Αντιπρόσωπος στη διοίκηση και στο Εργατικό Κέντρο Πειραιά. Ο Δημητριάδης που δολοφονήθηκε άνανδρα απ’ τους στυγερούς δολοφόνους της ΟΠΛΑ το Δεκέμβρη, κ.ά.
Στους Μηχανουργούς. Εκεί μια παράταξη από γερά στελέχη σαν το «Μηχανουργό» (Σταύρος –Θ.Θ.) και τον Μπεζεντάκο, δεν μπόρεσε να καταχτήσει το σωματείο. Αλλά στάθηκε επικεφαλής των αγώνων των μηχανουργών. Ο πρώτος με άφθαστο επαναστατικό ήθος. Απ’ τους καλύτερους. Βρέθηκε ανάμεσα στους επικεφαλής της Οργάνωσης Πειραιώς, και της διοίκησης της Ενιαίας Τροτσκιστικής Οργάνωσης. Πολύτιμο κεφάλαιο της ιστορίας της. Ο Μπεζεντάκος σκότωσε σε συμπλοκή έναν αστυφύλακα για να σώσει απ’ τα νύχια του έναν σταλινικό. Φυλακίστηκε. Κερδήθηκε απ’ το ΚΚΕ στις φυλακές. Δραπέτευσε. Υμνολογήθηκε απ’ τους σταλινικούς. Πήγε και πολέμησε στην Ισπανία τους φασίστες. Και κει εκτελέστηκε απ’ τους σταλινικούς, πισώπλατα, όπως κι όλοι οι επαναστάτες που είχαν ήθος κι ανεξαρτησία των απόψεων τους («Τροτσκιστικό Λαθρεμπόριο»). Η παράταξη των μηχανουργών με άμεση παρακολούθηση του Σούλα έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στη Γενική Απεργία Κερατσινίου.
Η Οργάνωση του Πειραιά ήταν 100% προλεταριακή, όπως κι ολόκληρο το Αρχείο. Ενώ το ευνοημένο από τον Παμπλιστή μας για κείνη την εποχή ΚΚΕ κατά τον Πουλιόπουλο: «Είχε ένα μεγάλο ποσοστό από μέλη που βγήκαν απ’ τα πιο σκάρτα στοιχεία του προλεταριάτου, από κουρελοπρολετάριους κι από μικροαστούς με αντιπρολεταριακή ψυχολογία», (βλ. «Νέο Ξεκίνημα», σελ. 1, 1927). Ανέδειξε ηγέτες με δοξασμένα ονόματα, μέσα απ’ τη πάλη των τάξεων. Ικανά να σηκώσουν το κεφάλι τους ενάντια στην ηγεσία τους, πολλά απ’ τα όποια, πέρασαν στην τάση του «φραξιονισμού» μετά το 1930, των Σούλα-Σπέρου. Κι άλλα στην τάση του Πουλιόπουλου. Αλλά δεν αποστάτησαν απ’ τον τροτσκισμό.

Η Δολοφονία του Λαδά

Η κατάκτηση του σωματείου Τσαγκαράδων μετά την κατάκτηση του σωματείου των Αρτεργατών, έδοσε φτερά στους Αρχειομαρξιστές. Έγιναν ορμητικότεροι. Οι συζητήσεις μαίνονταν μέσα στα τσαγκαράδικα. Μπροστά στους εργάτες οι σταλινικοί ξεσκεπάζονταν. Το ίδιο γινόταν παντού. Διαπληκτισμοί. Φιλονικίες. Συγκρούσεις. Η δολοφονία του Γεωργοπαπαδάτου είχε εξάψει τα πνεύματα.
Όταν έγινε η κατάκτηση του σωματείου Τσαγκαράδων Αθηνών, η ατμόσφαιρα ήταν πολεμική. Αλλά η θύελλα δεν ξέσπασε. Όταν πάρθηκε το σωματείο Τσαγκαράδων Πειραιώς, η προοπτική για μια πιθανή σφαγή μεταξύ των δύο παρατάξεων δεν επαληθεύτηκε. Αλλά πριν, κατά τη διάρκεια, και μετά απ’ τις συνελεύσεις ξέσπαγαν θυελώδικα ψυχροπολεμικά επεισόδια. Πραγματική όμως σφαγή κινδύνεψε να γίνει σε μια κατοπινή συνέλευση του σωματείου Αθηνών. Όταν ανασυντάχθηκε η παράταξη των ηττημένων. Μέσα σ’ αυτή τη συνέλευση οι αντίπαλοι κρατούνε φαλτσέτες, λίμες, κολοκοτρώνηδες.
Όταν έγινε η δολοφονία του Γεωργοπαπαδάτου μαζεύτηκαν αυθόρμητα πολλοί προλετάριοι και ζητούσαν εκδίκηση, όπως ο Μ.Γιάννης, ο Σούλας, ο Ανδρώνης, ο Δρακάτος και πολλοί άλλοι. Ο Γιωτόπουλος τους απέτρεψε: «Είμαστε πολιτική οργάνωση όχι οργάνωση δολοφόνων». Έτσι τότε η άλληλοσφαγή αποφεύχθηκε. Αλλά τώρα;
Τον Οχτώβρη του 1928 –κοντά ένα χρόνο υστέρα απ’ τη δολοφονία του Γεωργοπαπαδάτου– οι δολοφόνοι ξαναχτύπησαν. Το θύμα ήταν τώρα τσαγκάρης. Ο δολοφόνος το ίδιο. Δεν είναι τυχαίο που οι στυγεροί δολοφόνοι ξεδιάλεγαν τα θύματα τους απ’ τους συνδικαλιστές. Οι συνδικαλιστές τους εξευτέλιζαν μέσα στη μάζα. Στα εργοστάσια και στα σωματεία.
Το θύμα ονομαζόταν Λαδάς. Χρήστος όχι Κώστας. Ο Κώστας ήταν αδελφός του. Αυτός έζησε μέχρι το αντάρτικο. Ανέβηκε στο βουνό έξω απ’ το Αγρίνιο. Απ’ τούς πρώτους. Εκεί πέρασε ανταρτοδικείο. Αθωώθηκε, αλλά μετά εκτελέστηκε. Με εντολή του Κόμματος.
Η πρώτη πράξη του δράματος: «Ο ήρωας Λαδάς» παίχτηκε στο συνδικάτο. Το σενάριο έγινε στα παρασκήνια του ΚΚΕ. Ο Χρίστος πάντα άφοβος πήγε στα γραφεία των σταλινικών συνδικάτων. Εκεί λογομάχησε με το σταλινικό Σαΐδη. Οι προκλήσεις και οι συκοφαντίες –χαφιέδες κ.τ.ρ.– άναψαν τα αίματα. Ο Χρήστος, μέσα στο ίδιο τους το κέντρο πλάκωσε στα γρονθοκοπήματα το σταλινικό. Αλλά όταν έφυγε τον συνόδεψαν δύο. Για συζήτηση. Για συζήτηση; Μετά από ένα ξυλοκόπημα; Ήταν σχέδιο, που συνελήφθη απ’ το «συνδικάτο του εγκλήματος». Ο ένας απ’ τους δυο ήταν ο Φλαράκος. Ο άδολος επαναστάτης έπεσε στην παγίδα. Σε μια στιγμή «ειρηνικής συζήτησης» λίγα βήματα απ’ τα γραφεία τους, στην οδό Λυκούργου, η σταλινική φαλτσέτα δούλεψε. Μπαμπέσικα. Του την έχωσαν στην κοιλιά. Ο ηρωικός Λαδάς δεν μπόρεσε τώρα να παλαίψει. Κρατούσε τα σπλάχνα του, να μη ξεχυθούν. Τράβηξε για το σπίτι. Για το νοσοκομείο. Για το τάφο. Πίσω απ’ το Φιλαράκο ήταν ο Ζαχαριάδης. Αλλά πίσω απ’ τον Ζαχαριάδη, ποιος;
Το Νοέμβρη του 1925, η ΚΕ του Στάλιν «αποφάσισε» να γίνει εγχείρηση στο Φρούντζε –διάδοχο του Τρότσκι στο Κόκκινο Στρατό– που έπασχε. Ο Φρούντζε ήξερε ότι αυτό θα του στοίχιζε τη ζωή. Ωστόσο πειθάρχησε. «Διαδόθηκε μέσα στο κόμμα ότι η εξαφάνιση του Φρούντζε ήταν αναγκαία στο Στάλιν». Ο Φρούντζε είχε το στρατό. Τότε, η Γκεπεού χτύπησε, κρατώντας τα προσχήματα. Στην Ελλάδα χτύπησε ανοιχτά. Το δεύτερο θύμα. Η Γκεπεού είχε τους ανθρώπους της μέσα στα κόμματα. Ήταν υπεύθυνοι άμεσα πράχτορές της. Ευνοούμενοί της. Οι αριστούχοι του εγκλήματος παίρνουν προαγωγή. Εκλέγονταν απ’ τη δεύτερη σειρά. Και μετά περνούσαν στην ηγεσία. Ο Ζαχαριάδης δεν ήταν τυχαία ο αρχιδολοφόνος των τροτσκιστών. Έβαζε υποψηφιότητα. Ποντάριζε στη Γκεπεού. Και πέτυχε. Διαδέχτηκε τον Χαϊτά.
Ο Στίνας αφηγείται ότι ο Χαϊτάς, εκδηλώθηκε αντίθετος σ’ αυτές τις δολοφονίες. Πολύ πιθανόν. Αν είναι έτσι εξηγείται γιατί μετά τη «θητεία» του τραβήχτηκε στην ΕΣΣΔ, μετά στη Σιβηρία κι υστέρα στην εκτέλεση.
Απ’ αυτή την εποχή οι σταλινικοί άρχισαν να μιλάνε για φαλτσετοφόρους Αρχείους. Κι ο Παμπλιστής παπαγαλίζει το σταλινικό τροπάρι σε ήχο πλάγιο δεύτερο: «Το Αρχείο καταπολεμάει το ΚΚΕ (ατομική τρομοκρατία, ξύλο, προσωπικό κουτσομπολιό, διαλύσεις εργατικών συγκεντρώσεων του ΚΚΕ κ.τ.ρ.) εν ονόματι του κομμουνισμού», («Βασικά Ζητήματα του Εργατικού Κινήματος», 1957).

Τροτσκισμός και Ταξικοί Αγώνες στο Αγρίνι

Ο Λαδάς καταχτήθηκε στο Αρχείο απ’ τον Αναστασίου. Αυτός ήταν και πατέρας του τροτσκισμού στο Αγρίνι. Ήταν παλιός. Δεν ξέρω γιατί η φυσιογνωμία του μου εντυπώθηκε στη Συνδιάσκεψη του 1924, ανάμεσα σε πολλούς άγνωστους. Ήταν τσαγκάρης. Απ’ τους πρωταγωνιστές της κατάκτησης του σωματείου Αθηνών. Στο Αγρίνι κατάκτησε την ηγεσία του σωματείου τσαγκαράδων. Από τότε βρέθηκε κι επικεφαλής του Εργατικού Κέντρου Αγρινίου μαζί με τον Καπετανάκη και τον Ντούβα. Ο Καπετανάκης ήταν ο ιδρυτής του Εργατικού Κέντρου και μέλος της διοίκησης καπνεργατών. Κατοπινό στέλεχος της ΚΕ της Οργάνωσης Μπολσεβίκων-Λενινιστών (Τροτσκιστών). Οι Αναστασίου, Καπετανάκης και Ντούβας ήταν ταυτόχρονα και ηγέτες της κομματικής οργάνωσης (ο πρώτος καμουφλαρισμένος). Αυτή η ηγεσία, στο τέλος του 1926, οργάνωσε και καθοδήγησε τη ματοβαμμένη απεργία των καπνεργατών που συγκλόνισε τις μάζες μαζί με την απεργία καπνεργατών της Σαλονίκης.
Η απεργία θριάμβευσε. Και να που η ηγεσία του ΚΚΕ έστειλε μήνυμα ν’ αναστείλουν την απεργία. Γιατί; Τα μέλη ξαφνιάστηκαν. Αρνήθηκαν να δεχτούν την προδοτική πρόταση. Έγινε συγκέντρωση 60 κομματικών. Η τοπική ηγεσία, Καπετανάκης, Ντούβας, Αναστασίου, αντιτάχτηκε και πήρε την πλειοψηφία. Η απεργία συνεχίστηκε. Η στάση της Αθήνας εξαγρίωσε τους Αγρινιώτες. Δεν προβλήθηκε καμιά δικαιολογία. (Οι συναλλαγές των σταλινικών με το Κράτος ήταν ανομολόγητες). Μέσα στην απεργία ο Καπετανάκης κατακτήθηκε από τό Αρχείο, απ’ τον Αναστασίου. Με την απεργία η επιρροή τους απλώθηκε. Οι Αρχειομαρξιστές απέχτησαν μιαν ευρύτατη οργάνωση. Οι ομιλητές, ανάμεσα τους κι ο Καπετανάκης, ενθουσίασαν τη συγκέντρωση των 6.000 εργατών που έγινε παρά την τρομοκρατία. Οι σταλινικοί επεστράτευσαν το βουλευτή Σινάκο. Την ηγεσία όμως την κρατούσε η διοίκηση του Εργατικού Κέντρου. Η αστυνομία λύσσαξε. Φοβήθηκε κατάλυση των άρχων. Γι’ αυτό μετά τη συγκέντρωση, θέλησε να διαλύσει τους διαδηλωτές. Χτύπησε στο ψαχνό. Ένας νεκρός και πολλοί τραυματίες ανάμεσα στους οποίους ένας έμεινε με κομμένο χέρι. Μιαν εργάτρια έγκυο που χτύπησε το Μαρινάκη τη δολοφόνησε ο ίδιος επί τόπου. Ωστόσο η απεργία κράτησε ένα μήνα. Και νίκησε. Οι καπνεργάτες πήραν τις αυξήσεις που ζήταγαν χάρις στην επαναστατική τακτική της ηγεσίας τους.
Η σταλινική κλίκα της Αθήνας έστειλε τον Τσατσάκο, για να τιθασέψει το τμήμα και να ξεκαθαρίσει τους Αρχειομαρξιστές. Έγιναν «αρχαιρεσίες» στην τοπική οργάνωση. Οι πράχτορες της ΚΕ εξέλεξαν όποιους αυτοί ήθελαν. Ο Καπετανάκης και ο Αναστασίου «δεν εκλεγήκανε». Διαγράφτηκαν. Και όπως ήταν φυσικό οι αρχειομαρξιστές-τροτσκιστές πήραν τη μεγάλη πλειοψηφία με το μέρος τους. Άφησαν όμως μέσα στο κόμμα τον Καλογερίδη. Μ’ αυτό τον τρόπο ήξεραν τα πάντα, κι ιδιαίτερα τις συνωμοσίες που σκαρώνονταν σε βάρος τους. Και λάβαιναν τα μέτρα τους. Ο Καλογερίδης έγινε αμέσως γραμματέας του τμήματος γιατί ήταν ο καλύτερος. Ο Ντούβας έμεινε σταλινικός. Αλλά ο σταλινισμός του υπονομεύτηκε μέσα στα γεγονότα. Αργότερα διαφώνησε με τη σταλινική ηγεσία. Πέρασε στο πλευρό του ηγέτη Ασημίδη που είχε σχηματίσει μια αντιπροσωπευτική ομάδα. Δεν έγιναν τροτσκιστές. Κρατούσαν απλώς συντροφικές σχέσεις. Οι σταλινικοί όμως δεν ανέχονταν καμιά αντιπολίτευση. Και στην κατοχή τους δολοφόνησαν.
Αυτή την εποχή η τοπική οργάνωση του Αρχείου κρατούσε τα σωματεία Τσαγκαράδων, Ραφτάδων, Αρτεργατών κι ως ένα βαθμό των Καπνεργατών. Η ψυχροπολεμική ατμόσφαιρα μεταφέρθηκε στο Αγρίνι. Οι σταλινικοί βάλθηκαν να εξοντώσουν τους αντιπάλους τους. Σε μια συγκέντρωση 25 στελεχών στην οποία μίλησε ο Σούλας, φερμένος απ’ την Αθήνα, στήθηκε ενέδρα. Ένοπλη, όπως αποκάλυψε ο Καλογερίδης. Και κατά τη διάλυση τους, κυνήγησαν δύο. Η ζωή τους απειλήθηκε. Οι διώχτες τους ήταν έξι. Σε κατάσταση άμυνας ο Τάκης αναγκάστηκε να πυροβολήσει. Και λάβωσε δύο.
Ο Τάκης ήταν ένας αγωνιστής πράος, όσο κανένας άλλος, και πάντα γελαστός. Αλλά είχε μια πίστη και μια αφοσίωση αφάνταστη. Αργότερα, όταν το Αρχείο διεύθυνε τη Γραμματεία της Δ.Α.Α., ο Γιωτόπουλος πρότεινε να υποδείξει η ΚΕ τον Τάκη κι άλλους έλληνες Τροτσκιστές για την ενίσχυση της φρουράς του Τρότσκι.
Οι τροτσκιστές στη συνέχεια βρέθηκαν στις πρώτες επάλξεις του κινήματος στο Αγρίνι. Διώξεις. Εκτοπισμοί. Δίκες. Καταδίκες. Οι Καπετανάκηδες ξεπατρίστηκαν και πέρασαν στο κίνημα του Πειραιά και της Αθήνας. Οι 4 Ξανθόπουλοι για τους αγώνες τους έφαγαν 20 χρόνια φυλακή, στα 1935. Η ηρωική καπνεργάτρια Εύα, δικάστηκε 18 μήνες για την Αγρινιώτικη δράση της. Ήταν μία από τις ηρωικότερες αγωνίστριες που έβγαλε το ελληνικό προλεταριάτο.
Στην κατοχή, όλοι σχεδόν οι τροτσκιστές του Αγρινίου φτιάξανε δικά τους σώματα αντάρτικα. Δεν κατάλαβαν τη σωστή γραμμή του τροτσκισμού που απαιτούσε το κέντρο της πάλης να είναι μέσα στις πόλεις. Στο βουνό οι σταλινικοί τους έμπλεξαν στα δίχτυα τους. Και σε λίγο πέρασαν όλους τους τροτσκιστές ηγέτες απ’ το ανταρτοδικείο. Στην Ελλάδα οι τροτσκιστές απέχτησαν μιαν αιματηρή πείρα γι’ αυτό το αντιδημοκρατικό σώμα. Παρ’ όλα αυτά το ανταρτοδικείο τους αθώωσε. Αλλά οι Ζαχαριάδηδες αφήνιασαν μόλις έμαθαν την τέτοια απόφαση. Κι έδοσαν προσωπική εντολή να εκτελεσθούν όλοι οι τροτσκιστές. Έτσι έγραψαν με το αίμα τους μιαν ηρωική σελίδα του εργατικού κινήματος οι αγωνιστές: Π.Αναστασίου, Μ.Καπετανάκης, Κ.Λαδάς, Θεμελής, Καλογερίδης, Μ.Ξανθόπουλος, Ν.Ζησιμόπουλος, Λ.Καπετανάκης, Φλώρος, Παγώνης (φοιτητής) κ.ά.

Το «Νέο Ξεκίνημα»

Το «Ν.Ξ.» των Πουλιόπουλου-Γιατσόπουλου (15.6.27) είναι ένα ιστορικό ντοκουμέντο για την εξέλιξη του τροτσκιστικού κινήματος. Ήταν ένας λίβελος ενάντια στη νέα σταλινική ηγεσία του ΚΚΕ. Και αντικατόπτριζε τα ιδεολογικά ρεύματα της εποχής. Η διαγραφή του Π.Π. και η αχρεία πολεμική εναντίον του, έδοσαν λαβή στο «Ν.Ξ.» να δει με νέο πρίσμα το ΚΚΕ: «Ούτε καν απόπειρα πρωτοπορίας», «δράση μέσα στα σκοτάδια», «κομφουζιονισμός», «τυχοδιωκτισμός», «η πτώση της ποιοτικής στάθμης των μελών», «ατμόσφαιρα διαφθοράς και κουτσομπολιού», «μικροαστική και αντιπρολεταριακή ψυχολογία», «λούμπεν προλετάριοι μέλη» κ.τ.ρ. Είδε κατάματα τη φύση του ΚΚΕ όπως τη διαμόρφωσαν οι σταλινικοί. Πραγματικά, όπου υπάρχουν βαθιές παρεκκλίσεις η κοινωνική σύνθεση τροποποιείται. Όπου υπάρχει έλλειψη σωστού προγραμματισμού, οι προσωπικοί ανταγωνισμοί και τα κουτσομπολιά ενισχύονται. Ο Πουλιόπουλος έκανε μια αντικειμενική ανατομία του ΚΚΕ. Ο Παμπλιστής όμως παρ’ ότι αντιγράφει τον Π.II. αλληθώρισε. Είδε μόνο τα τρωτά του Αρχείου. Κάνει λόγο για τη «σκοτεινή ιστορία του Αρχείου» (προφανώς αναφέρεται στη... δολοφονία του Γεωργοπαπαδάτου και του Λαδά). Ενώ εξωραΐζει το κόμμα.
Μια βαθύτερη επισκόπηση θ’ απεκάλυπτε ότι η γενεσιουργός αιτία αυτού του εκφυλισμού του ΚΚΕ ήταν «η μπολσεβικοποίηση» (διάβαζε σταλινοποίηση). Οι θεωρητικές και πολιτικές παρεκκλίσεις, η οργανωτική αναδιάρθρωση μ’ ένα νόημα συγκέντρωσης εξουσίας και δύναμης, η σοσιαλδημοκρατική μορφή στρατολογίας νέων μελών κ.τ.ρ. Κατά τη «μπολσεβικοποίηση» (1924-25) τέθηκε ζήτημα στρατολογίας 5 χιλιάδων νέων μελών. Περιέφεραν αιτήσεις εγγραφών στα καφενεία. Κι έπαιρναν μέλη χωρίς στοιχειώδεις γνώσεις Μαρξισμού. Μ’ αυτές τις προϋποθέσεις ανυπαρξίας πολιτικής προπαίδειας και απουσίας επιλογής δεν ήταν δυνατόν να μην πέσει η ποιοτική στάθμη και να μη φωλιάζει στο κόμμα «πληθώρα στοιχείων χαφιέδικων» («Ν.Ξ.»).
Η θέση των Αρχειομαρξιστών σ’ αυτή τη μορφή στρατολογίας που εκδηλώθηκε με σαρκαστική κριτική, αποδείχτηκε ορθότατη. Στο Αρχείο πριν οι νέοι γίνουν κομματικά μέλη άκουγαν μαθήματα πρώτης σειράς και κατόπιν έμπαιναν σε κύκλους ή συνεργεία μόρφωσης, δράσης και δοκιμασίας. Έτσι η διαρροή μελών ήταν ελάχιστη, η επιλογή συστηματική, η ποιοτική στάθμη υψηλή, η σταθερότητα μακροχρόνια, και η εισχώρηση πραχτόρων ελαχιστότατη.
Το «Ν.Ξ.» έκανε μια ανατομία της ηγεσίας Χαϊτά –πιστής απομίμησης Στάλιν: «Δεν εννοούν ν’ αναλάβουν υπεύθυνα πόστα δημόσια έναντι των μαζών, να διερμηνέψουν την πολιτική τους. Ιδανικό τους είναι να μένουν κλεισμένοι σε κύκλους μελών που χάσκουν μπροστά στον εφτασφράγιστο λενινισμό τους, να δίνουν εντολές κι υστέρα αμείλιχτα, «μπολσεβίκικα» να κριτικάρουν. «Ιδανικοί για την παράνομη δράση» «φοβούνται τη νομιμότητα». «Γι’ αυτούς η παρανομία είναι το κρύψιμο να μη σε ξέρουν». «Αρχειομαρξιστικός Λενινισμός πούρος».
Το «Ν.Ξ.» διαπίστωνε ύφεση του κινήματος (Ο Παμπλιστής ξέχασε να σημειώσει ότι το «Ν.Ξ.» γεννήθηκε σε υποχώρηση του κινήματος). Την ίδια στιγμή που ο σταλινισμός διαπίστωνε μακρόχρονη «σταθεροποίηση» του καπιταλισμού, κι απέρριπτε τη θεμελιώδη εκτίμηση των 4 πρώτων συνεδρίων της ΚΔ του Λένιν και Τρότσκι για τον επαναστατικό χαραχτήρα της εποχής μας. Απ’ αυτή την εκτίμηση της κατάστασης σε συνάρτηση με τη γενική πολιτική της σταλινικής γραφειοκρατίας (δεξιό ζικ-ζακ) φάνηκε ο δεξιός χαραχτήρας της τάσης Χαϊτα-Εύτυχιάδη-Ζαχαριάδη. Η υποχώρηση του κινήματος έκανε πιο έντονα τα αρνητικά γνωρίσματα της σταλινικής ηγεσίας, και παρουσίασε ανάγλυφο το χαραχτήρα των τάσεων. Παρ’ όλα αυτά, οι αντιπρόσωποι της ΚΔ στο 5ο Συνέδριο έβαλαν το συνέδριο μπροστά σ’ ένα τετελεσμένο γεγονός: Η τάση Χαϊτά ήταν μια τάση «αριστερή» «Λενινιστική». Και η τάση Πουλιόπουλου «δεξιά».
Προσπάθησαν με το VETO τους να παραπλανήσουν το Κόμμα με το φιάσκο του «Εθνικού». Κι έφεραν στο συνέδριο για λόγους παραπλανητικούς τον παλιό γραμματέα Αποστολίδη, που είχε διαφωνίες στο Εθνικό, για να φτιάξουν ένα αμάλγαμα «δεξιών».
«Δημαγώγησαν –γράφει το «Ν.Ξ.»– για «καθαρό ρεφορμισμό» εκείνων που θεωρούσαν σφαλερά τα συνθήματα για το «Εθνικό» αυτοί, που «υστέρα μιλούσαν περί απλής προστασίας των μειονοτήτων, στις περασμένες εκλογές» (1926). Με ποια λογική λοιπόν μιλούσαν οι Τριαστέρηδες (τρία άστρα ήταν η υπογραφή Χαϊτά) για δεξιά γραμμή του Πουλιόπουλου, αυτοί που όπως οι οπαδοί της Αυστριακής σχολής έθεταν ζήτημα μόνο «προστασίας» κι αρνιούνταν το καθήκον αυτοδιάθεσης μέχρις αποχωρισμού της Μακεδονικής Εθνότητας;
Ήταν «καθαρή δημαγωγία να μιλάνε για δεξιά» –συνεχίζει το «Ν.Ξ.»– αυτοί που προχτές ήταν υπέρ του Πάγκαλου, χτες υπέρ της «αριστερής δημοκρατίας». «Αυτοί οι χυδαίοι οπορτουνιστές»... Πολύ σωστά. Αυτός είναι ο σωστός χαραχτηρισμός της τάσης Χαϊτά, και κατά συνέπεια της γραμμής του ΚΚΕ και της Αντιπροσωπίας που τάχτηκαν αλληλέγγυοι με τους χυδαίους οπορτουνιστές.
Αλλά να που ο Π.Π. γίνεται αντιφατικός! «Συζήτηση για ξεκαθαρισμένη “δεξιά” και “αριστερά” πτέρυγα σήμερα μέσα στο κόμμα είναι καθαρή δημαγωγία». Και προχωρεί σε μια τροποποιητική εκτίμηση: «Η επικρατούσα τάση είναι αμορφία και κομφουζιονισμός» («Ν.Ξ.»). Εδώ έχουμε μια κρίση επιεική. Αμορφία; Κομφούζιο; Ή πεντακάθαρα «χυδαίος οπορτουνισμός»;
Σε περίοδες καμπής είναι φυσικό να υπάρχουν δισταγμοί, υποχωρήσεις και υπαναχωρήσεις. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι εκείνη την περίοδο η γοητεία της 3ης Διεθνούς ήταν τεράστια. Κι ότι ο Π.Π. εκαλείτο ν’ αντιμετωπίσει την πιο ισχυρή αντιπροσωπεία, με μεγάλα ονόματα, που διάθετε η Σταλινική Κομιντέρνα, εναντίον του και εναντίον όλων των ελλήνων τροτσκιστών

Το Πρόβλημα του Κόμματος

Το «Ν.Ξ.» έβαλε σαν κεντρικό καθήκον τη «δημιουργία ενός σοβαρού Κομμουνιστικού Κόμματος σε ορθές βάσεις», προσανατολίστηκε όχι προς τη δημιουργία ενός νέου κόμματος, αλλά προς την αναγέννηση του παλιού. Βασική προϋπόθεση ήταν η επεξεργασία «ορθών βάσεων», ποιές έπρεπε να είναι αυτές; Μια διαλεχτική θεώρηση του προβλήματος του κόμματος έκανε αναγκαία την ανάλυση της πορείας του ΚΚΕ σε συνδυασμό με την αναζήτηση των αιτίων που το οδήγησαν σ’ αυτή την οικτρή κατάσταση που περιγράφει το «Ν.Ξ.». Το «Ν.Ξ.» δεν έκαμε αύτη την ανάλυση. Είδε τη χρόνια κρίση του ΚΚΕ. Αλλά δεν στάθηκε στην εξέταση της περιόδου του σταλινικού εκφυλισμού.
Το «Ν.Ξ.» επρότεινε να συνταχθεί ένα πρόγραμμα του ΚΚΕ με βάση «το σχέδιο προγράμματος που ψηφίστηκε στο 5ο συνέδριο της ΚΔ» και του προγράμματος του ΚΚ Βουλγαρίας.
Ήταν δυστύχημα που μέχρι την άφιξη στην Ελλάδα της αντιπροσωπίας της Δ.Α.Α., το 1930, η πλατφόρμα του Τρότσκι ήταν άγνωστη απ’ όλους στην Ελλάδα. Σ’ αυτή και μόνο θα μπορούσε να αναζητηθεί η βάση μιας πλατφόρμας για τη χώρα μας.
Έτσι ο Π.Π. έμεινε στην άποψη της αναγέννησης του ΚΚΕ την οποία στένεψε στα μέτρα του 5ου Συνεδρίου της ΚΔ. Ο Π.Π. διακήρυξε ότι: «Δεν θα γίνει ποτέ σοβαρό το ΚΚΕ αν δεν συγκεντρωθεί ένας ορισμένος αριθμός επίλεκτων προλεταρίων και διανοουμένων γύρω του». «Τέτοια ήταν η πρώτη αφετηρία για όλα τα ΚΚ, και πρώτ’ απ’ όλα του Ρωσικού ΚΚ». Οι αρχειομαρξιστές θα μπορούσαν να προσυπογράψουν αυτή τη βασική άποψη για τη δημιουργία κόμματος. Και να διεκδικήσουν την πατρότητα της για τη χώρα μας. Οι σταλινικοί αρπάχτηκαν απ’ αυτή την άποψη και απέδωσαν στον Π.Π. «αρχειομαρξισμό». Ωστόσο ο Π.Π. αρνείται αυτή την εξομοίωση. Επιτίθεται κατά των σταλινικών: «Είναι κακόπιστος και ύπουλα συκοφαντικός ο χαραχτηρισμός μιας τέτοιας εχτίμησης των αναγκών του κινήματος σαν «αρχειομαρξισμός». Δικαιολογημένα. Γιατί αυτή η άποψη ήταν μεν κατ’ εξοχήν άποψη των αρχειομαρξιστών αλλά όχι μόνο αυτών. Κι ακόμα γιατί μ’ αυτή τη συμφωνία πάνω σε μια άποψη δεν σήμαινε ταύτιση μ’ όλο τον Αρχειομαρξισμό.
Το «Ν.Ξ.» προχωρεί: «Προτού γίνει αυτό δεν μπορεί ν’ ανοιχτεί ο δρόμος σε προλετάριους της αράδας». Τώρα ο Π.Π. βλέπει πια τα ολέθρια αποτελέσματα του συνθήματος της εισόδου 5 χιλιάδων νέων μελών που προγραμμάτισε η «μπολσεβικοποίηση» για την οποία ήταν συνυπεύθυνος με το Χαϊτά. Αλλά πέρασε στην υπερβολή. Δεν θέλει «προλετάριους της αράδας» μέχρις ότου σχηματισθεί ένα επίλεκτο επιτελείο στελεχών. Το Επαναστατικό Κόμμα μπορεί να είναι επιφυλακτικό στην είσοδο διανοουμένων. Αλλά πρέπει να είναι περισσότερο αποφασιστικό στη στρατολογία «προλετάριων της αράδας».
Το πρόβλημα του κόμματος έπρεπε να τεθεί σε πολιτική βάση. Σε βάση άρχων. Σε συνδυασμό βέβαια με τα οργανωτικά προβλήματα. Τί σημασία θα είχε π.χ. το καθήκον που έβαζε το «Ν.Ξ.» για «να δημοκρατικοποιηθεί ο συγκεντρωτισμός» του ΚΚΕ, δίχως μία αλλαγή στρατηγικής; Έπειτα, εάν απότυχε η «πυρηνοποίηση» του ΚΚΕ, αυτό δεν οφείλεται στο οργανωτικό σύστημα αλλά στην οπορτουνιστική γενικά πολιτική του
Όχι, Δεν μπορούσε να δημιουργηθεί ένα κομμουνιστικό κόμμα αυτή την περίοδο δίχως μιαν αδιάλλαχτη πάλη κατά του σταλινικού ρεβιζιονισμού σε διεθνή και εθνική κλίμακα.

Λικβινταρισμός

Τρεις ώρες μίλησε στο 3ο Συνέδριο ο Πουλιόπουλος. Έδοσε μια μάχη για την ανόρθωση του Κόμματος, Αλλ’ απότυχε. Οι σταλινικοί αντιπρόσωποι της ΚΔ χρησιμοποίησαν την αίγλη της ΕΣΣΔ και το κύρος της ΚΔ για να εξουδετερώσουν την τάση Π.Π. Η έντεχνη μανούβρα –«ο αυθαίρετος χωρισμός που έκανε η αντιπροσωπία της Διεθνούς» σε «Λενινιστές» και «Δεξιούς»– έπιασε. Έπειτα χρησιμοποιήθηκε η τεράστια εκλογική επιτυχία στις εκλογές της 24 Οχτωβρίου 1926. Οι βουλευτές Θέος, Σινάκος, Μάξιμος, Βεντούρας, Σουλάμ, Κωνσταντινίδης, Κυριακόπουλος, Σταυρίδης, Παπανικολάου, (και Χαΐνογλου –Θ.Θ.) πέρασαν με το μέρος των ευνοουμένων του Κρεμλίνου, κι εντυπωσίασαν τα μέλη, Έτσι ο Π.Π. δεν μπόρεσε να πάρει το συνέδριο με το μέρος του.
Η σταλινική γραφειοκρατία χαραχτήριζε, «αντικομματική» την ηγεσία ενός ΚΚ που ήθελε ν’ ανατρέψει. Την ηγεσία Π.II. την χαραχτήρισε όχι μόνο «αντικομματική» αλλά και «λικβινταριστική».
Ο ρωσικός λικβινταρισμός σήμαινε ένα είδος «μακράς νομίμου υπάρξεως» των μενσεβίκων απ’ όπου η έλλειψη ανάγκης του παράνομου κόμματος που έπρεπε να λικβινταριστεί (να διαλυθεί). Στη βάση αυτής της διαπίστωσης βρισκόταν η απάρνηση του επαναστατικού χαραχτήρα της εποχής μας, των απότομων μεταβολών, των κρίσεων, των επαναστάσεων. Οι λικβινταριστές υποτάχτηκαν στη δημοκρατική αστική τάξη με τη σφαλερή άποψη ότι αυτή θα έπρεπε να ηγείται της επανάστασης εφόσον αυτή είχε χαραχτήρα αστικοδημοκρατικό, και κατά συνέπεια υποτάχτηκαν στη νομιμότητα που είχε η αστική τάξη.
Ο λικβινταρισμός βρισκόταν ίσα-ίσα στους σταλινικούς. Η διαπίστωση της «μακράς νομίμου υπάρξεως» των Σίδερη-Γεωργιάδη, είχε τώρα τη συνέχεια της στην εκτίμηση των επιγόνων της τοτεσινής σχετικής βελτίωσης της συγκυρίας σαν «χρόνιας σταθεροποίησης» του καπιταλισμού (στο πνεύμα της νεοκαπιταλιστικής άνθησης του Μαντέλ και του Παμπλιστή). Οι σταλινικοί προσαρμόστηκαν στην «αριστερή», «συνεπή», «καθαρή» αστική δημοκρατία, Έγιναν ουραγοί των «δημοκρατικών». Άρχισαν να διεκδικούν τη νομιμότητα.
Η Ζαχαριαδική ερμηνεία του συνθήματος του Λένιν για τη «δημοκρατική διχτατορία εργατών και χωρικών» αντί για μια περίφημη φόρμουλα συμμαχίας εργατών-χωρικών, έγινε φόρμουλα συμμαχίας με τους αστούς «δημοκράτες». Κι ακόμα, έγινε πρόλογος της «αστικοδημοκρατικής επανάστασης» του 1934, όπου η προλεταριακή επανάσταση έγινε μακρινή μουσική του μέλλοντος, και η νομιμότητα μόνιμη επιδίωξη των ρεβιζιονιστών. Αύτη η προσαρμογή προς την αστική «δημοκρατία» λικβιντάρισε ουσιαστικά το Κόμμα. Τυπικά ο παράνομος μηχανισμός δεν διαλύθηκε. Ευνουχίστηκε. Το πυρηνικό σχήμα έμεινε άδειο από μπολσεβικιστικό περιεχόμενο. Τα μέλη απαλλοτριώθηκαν απ’ τό δικαίωμα σκέψης και ελέγχου. Έπρεπε να αναμένουν τα πάντα απ’ τα πάνω. Κι απ’ τα έξω, απ’ τό Κρεμλίνο. Το Κόμμα της πάλης των τάξεων έγινε κόμμα της συνεργασίας των τάξεων. Το ζικ-ζακ της «τρίτης περιόδου» φάνηκε σαν αριστερά, αλλά ήταν στην ουσία ένα βήμα προς τα πίσω και πολλά συνέχεια προς τα δεξιά, στην αντεπανάσταση. Ποτέ κι από κανέναν δεν έγινε μια θεωρητική ανάλυση για το λικβινταρισμό του Πουλιόπουλου. Ήταν μύθος.
Ο Π.Π. έδοσε μια ζοφερή εικόνα για την κατάσταση του ΚΚΕ. Ο Μάξιμος αναπήδησε στο συνέδριο: «Αν είναι έτσι που τα λέει ο Πουλιόπουλος, τότε πρέπει να πάμε όλοι στα σπίτια μας». Και ξέκοψε απ’ τον Πουλιόπουλο. «Ελίχθηκε» προς τους σταλινικούς «λενινιστές».
Αλλά ο Π.Π. δεν ήθελε τη διάλυση του κόμματος. Η ρετσινιά του λικβινταρισμού ήταν για να στρέψουν τα μέλη εναντίον του. Αντίθετα. Υπεράσπιζε το ΚΚΕ όσο κανένας άλλος. Και υπογράμμισε αυτή την ακομματικότητα ενάντια στους αντικομματικούς Αρχειομαρξιστές: «Το Κόμμα –έγραφε στο «Ν.Ξ.»– πρέπει ν’ αντιμετωπίσει το Αρχείο στην ιδιότυπη ελληνική οργάνωση που εκμεταλλεύεται, την οργανωτική ακαταστασία του κόμματος και το νάνο μορφωτικό επίπεδο και ζητάει να διαλύσει το Κόμμα στ’ όνομα του Κομμουνισμού» («Ν.Ξ.»). Παρ’ όλα αυτά το Αρχείο που «διαστρεβλώνει την αφηρημένη διδασκαλία του Μαρξισμού» κατά το «Ν.Ξ.», είχε μια πιο ξεκαθαρισμένη άποψη για το ΚΚΕ και την πολιτική του απ’ αυτή του Π.Π. που έβλεπε στο ΚΚΕ μόνο μια «οργανωτική ακαταστασία». Ενώ κυλιόταν μέσα στον οπορτουνιστικό βούρκο. Δεν είναι τυχαίο που μέσα στα καθήκοντα που έβαζε το «Ν.Ξ.» για το κόμμα ήταν: «Να δημοκρατικοποιηθεί ο συγκεντρωτισμός».

Μια Συγκέντρωση «Αίσχους»

Η άνοδος του σταλινισμού συνοδεύτηκε με μια σειρά ήττες του εργατικού κινήματος. Η πολιτική συνεργασίας των τάξεων είχε ολέθρια αποτελέσματα. Σ τα συνδικάτα και παντού. Η τάση Χαϊτά στο 3ο Συνέδριο του ΚΚΕ βρέθηκε αναγκασμένη να κάνει ένα μπλοκ με την τάση Θέου, που οι αντιπρόσωποι της ΚΔ χαραχτήρισαν «εργατιστική». Το μπλοκ αυτό είχε για στόχο την εξάρτηση του συνδικαλισμού, αλλά είχε αιχμές κατά του II.Π. Η τάση Θέου αφομοιώθηκε στο Σταλινισμό. Έγινε σαρξ εκ της σαρκός του. Εξ επαγγέλματος λικβινταριστής των ταξικών αγώνων. Ιδιαίτερα των καπνεργατικών.
Αυτά τα χρόνια, στα καπνεργοστάσια, οι απεργίες διαδέχονταν η μια την άλλη. Η κρίση του καπνού χάρις στον οξύτατο ανταγωνισμό, είχε δυσμενέστατες συνέπειες στους καπνεργάτες. Η εισαγωγή της τόγκας, σαν μέθοδος απλούστευσης της επεξεργασίας, εκτόπισε ειδικευμένους, έμπασε μεγαλύτερη αναλογία γυναικών στον κλάδο, αύξησε το στρατό των ανέργων, κι εκμηδένισε τα μεροκάματα, ξέσπασαν απεργίες μαχητικές. Ζωής και θανάτου. Οι καπνεργάτες καταλαμβάνουν τα εργοστάσια. Η τρομοκρατία μαίνεται. Στη Σαλονίκη ο στρατός διατάχτηκε να ρίξει. Αλλά οι φαντάροι δεν υπάκουσαν. Ή έριξαν στον αέρα. Τάχτηκαν αλληλέγγυοι με τους απεργούς. Όπως κι όλοι οι καταπιεζόμενοι. Αλλά η απεργία προδίνεται. Ο Π.Π. με γράμμα του στη ΚΕ (6.6.1927) κάνει δριμύτατη κριτική για τον επονείδιστο χειρισμό της ηρωικής απεργίας. Ταυτόχρονα μαίνεται ενάντια σε μια αισχρή συγκέντρωση που η ηγεσία Χαϊτά οργάνωσε στον «Απόλλωνα» γι’ αλληλεγγύη στους καπνεργάτες, κι ενάντια στην άγρια τρομοκρατία και τη φορολογική επιβάρυνση των μαζών. Είναι μια συγκέντρωση «αίσχους για το κόμμα» (Π.Π.). Ο Χαϊτάς δεν έστειλε για ομιλητή το «αηδόνι» της βουλής και των συγκεντρώσεων. Τον Μάξιμο (ήταν υποψήφιος για εκκαθάριση) ή κανένα άλλον. Έστειλε το «λογοτέχνη» των «χαμένων κορμιών», τον Πικρό. Τον «πορνογράφο» όπως τον χαραχτήρισε ο Π.Π. Κι αυτός ο λούμπεν πολιτικός, με «κούφιες» «επαναστατικές φράσεις» και «βωμολοχίες του πορνείου και της ταβέρνας» (Π.Π.) ανέλαβε να εκπροσωπήσει το ΚΚΕ.
Ποιά ήταν η άποψη του ομιλητή για το Ταμείο Ασφαλίσεως Καπνεργατών (ΤΑΚ) που καθιέρωνε επιδόματα πείνας και προϋποθέσεις επιδότησης απαράδεχτες; Οι Αρχειομαρξιστές στο Αγρίνι, στον Πειραιά, κι άλλου, πήραν θέση διεύρυνσης των προϋποθέσεων και βελτίωση των επιδομάτων για διαρκέστερο διάστημα. Ταχτική του ΤΑΚ ήταν να ρίξει ψίχουλα στους λίγους άνεργους για να υποτάξει τους πολλούς. Αλλά ο Πικρός; Καταφέρθηκε ενάντια στα «μπαγάσικα κόλπα» χωρίς εξήγηση τί ήταν αυτά τα «μπαγάσικα κόλπα» και ποιά έπρεπε να είναι η θέση των καπνεργατών. Κι ο Πικρός στο μοτίβο των «χαμένων κορμιών» του πορνείου βωμολοχούσε: «η πουτάνα η βουλή», «η πόρνη η κυβέρνηση», «το κωλόπανο το σύνταγμα», «τα μπαγάσικα κόλπα» κ.τ.ρ. Το ακροατήριο επαναλάμβανε τα συνθήματα: «Κάτω η πόρνη η κυβέρνηση». «Κάτω η πουτάνα η βουλή». Με πλούσια χαχανητά. Ποτέ άλλοτε δεν εξευτελίστηκε τόσο ο «Λενινισμός». Ποτέ άλλοτε δεν είχαν μια τόσο αισχρή «συμπαράσταση» οι μάζες που έχυναν το αίμα τους στα πεδία των απεργιακών μαχών.
Οι Αρχειομαρξιστές δεν χρειάστηκε να ζητήσουν το λόγο σε μια τέτοια συγκέντρωση. Ίσως ήταν λάθος που παρασύρθηκαν απ’ τη θυμηδία και τα «συνθήματα» των εργατών. Αυτό ήταν έργο διάλυσης της συγκέντρωσης; Ο Παμπλιστής μιλάει για «διάλυση των συγκεντρώσεων» απ’ τους αρχειομαρξιστές. Φταίνε γιατί πήραν μέρος στον κόρο των εργατών;
Επί Πουλιόπουλου, έγινε μια συγκέντρωση αλληλεγγύης στα θύματα του σφαγέα Τσαγκόφ. Κι ενάντια στην κυβέρνηση που παρέδιδε τους φυγάδες στο διχτάτορα της Βουλγαρίας. Έγινε στα Ιλίσια με χίλιους εργάτες ανάμεσα στους όποιους ήταν πολλοί αρχειομαρξιστές. Εκεί δεν έγινε το παραμικρό. Γιατί; Εκεί ο ύμνος «Επέσατε θύματα αδέλφια εσείς» ήταν ομόθυμος.
Ο Πουλιόπουλος στιγμάτισε αυτό το «αίσχος για το κόμμα». Αλλά γιατί δεν πήδηξε στο βήμα; Αν μιλούσε θα κουρέλιαζε τους «Λενινιστές» και τις διαγραφές τους. Κι οι εργάτες θ’ αναγνώριζαν τον ηγέτη τους. Αντίς γι’ αυτό στηλίτευσε και διαμαρτυρήθηκε. Σε ποιούς; Στους σταλινικούς;
Το Κόμμα αν προτιμούσε λογοτέχνη για ομιλητή, διέθετε λογοτέχνες στο ύψος του Βάρναλη. Ο Βάρναλης θα ήταν θαυμάσιος εκφραστής αλληλεγγύης δίπλα σ’ έναν πολιτικό και κατά της τρομοκρατίας. Ο συγγραφέας του «Νά ’χαμε ένα βασιλιά σέρτικο κι αράθυμο, να μας κάνει πόλεμο», έφαγε το πικρό ψωμί της εξορίας. Ο συγγραφέας του «Το φως που καίει» ήταν κομμουνιστής. Αλλά ο Πικρός ήταν «Λενινιστής»!!! Ήταν ο «Έλληνας Γκόρκι».
Μετά απ’ αυτή τη συγκέντρωση δόθηκε ...ντιρεχτίβα για να γίνει παράνομη διαδήλωση. Απ’ τους χίλιους έμειναν μόνο οι τριακόσιοι. Ακέφαλοι. Ο Πικρός τό ’σκασε. Οι αρχηγοί μείνανε στα παρασκήνια. Και η πρώτη «μαχητική διαδήλωση» –προδρομική των τριτοπεριοδικών– αποτελείωσε τη διακωμώδηση της νέας ηγεσίας του ΚΚΕ.

Το Συνέδριο της Νεολαίας
Εμπόλεμος Κατάστασις Σταλινικών-Αρχείων

Στα 1927 η Οργανώση Κομμουνιστικής Νεολαίας (ΟΚΝΕ) κάλεσε ένα συνέδριο. Εκεί έγινε η πρώτη μάχη Σταλινικών και Αρχειομαρξιστών.
Παράλληλα με τον σταλινικό εκφυλισμό του ΚΚΕ έγινε μια ανάλογη εξέλιξη και μέσα στην ΟΚΝΕ. Η ΟΚΝΕ στο ξεκίνημα της έπαιξε ένα ρόλο επαναστατικό. Πρωτοστάτησε στην πάλη κατά της δεξιάς. Η τάση του Τζουλάτη ενέπνευσε στη νεολαία μαρξιστικές αρχές. Η τάση του Π.Π. διαμέσου του πρώτου γραμματέα της νεολαίας Θεοδώρου που πέρασε κατά το σχίσμα στις γραμμές του ΣΠΑΡΤΑΚΟΥ έφτιαξε μια σημαντική επίδραση μέσα στην ΟΚΝΕ. Η ΟΚΝΕ, παρά τη τυπική εξάρτηση απ’ την ΚΕ του ΚΚΕ, ήταν ένας αυθυπόστατος οργανισμός. Επεξεργαζόταν την πλατφόρμα της, που συνήθως ευθυγραμμιζόταν μ’ αυτήν του ΚΚΕ. Έφτιαχνε τις συγκεντρώσεις της. Ανέπτυσσε μιαν αξιόλογη δράση μέσα στα σωματεία. Μια αντιμιλιταριστική δράση μέσα στο στρατό (Α.Μ.Ι.) στην οποία ο ΙΙουλιόπουλος είχε εμφυσήσει ένα διεθνιστικό πνεύμα. Ο Πειθαρχικός ουλαμός στο Καλπάκι ήταν πάντα γεμάτος από τιμωρημένους επαναστάτες φαντάρους. Διεξήγαγε επίσης μιαν αξιόλογη αθλητική κίνηση. Μια δράση μέσα στους πολιτιστικούς συλλόγους, κ.τ.ρ.
Μέσα στα σωματεία λειτουργούσαν ομάδες και ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ νέων. Οι Αρχειομαρξιστές, σαν κίνημα νεολαίας βασικά, δεν μπορούσε να μην πάρουν μέρος. Σ’ αύτή τη νεολαιίστικη συνδικαλιστική κίνηση. Ο Χατζής που άρχισε την επαναστατική του σταδιοδρομία στην ομάδα νέων σιδηροδρομικών Θεσσαλονίκης αφηγείται για την έκταση της κίνησης αυτής, η οποία αγκάλιαζε τους νέους μαθητευόμενους, ιδίως, και τα προβλήματα τους.
Στα 1927 η διοίκηση της ΟΚΝΕ είχε περάσει στα σταλινικά χέρια (Βεντούρας, Κολοζώφ, κ.τ.ρ.). Στο «Νέο Ξεκίνημα» ο Πουλιόπουλος πολεμάει αλύπητα όχι μόνο την τάση Χαϊτά, αλλά και τη σταλινική τάση της ΟΚΝΕ. Με το συνέδριο του 1927, άρχισε η αναβολή των ταχτικών συνεδρίων της ΟΚΝΕ, η υποκατάσταση των συνεδρίων με συγκεντρώσεις, η απαλλοτρίωση των δημοκρατικών δικαιωμάτων των μελών, ο αποκλεισμός απ’ την επεξεργασία της γραμμής, η κατάργηση της κριτικής, η καθιέρωση της ασκεψίας, η καθιέρωση του ανεξέλεγκτου των διοικήσεων, το κλείσιμο της χρόνιας αντίθεσης νεολαίας και κόμματος, και γενικά ο γραφειοκρατικός δυϊσμός διοικούντων και διοικούμενων.
Στο συνέδριο αυτό πήραν μέρος γύρω απ’ τους 400-500 αντιπροσώπους. Απ’ τους οποίους 75-100 ήταν αρχειομαρξιστές, Η τάση Πουλιόπουλου διέθετε μερικούς αντιπροσώπους αλλά δεν εκδηλώθηκε. Έξω απ’ τούς αντιπροσώπους υπήρχαν πάνω από χίλιοι ακροατές, κι απ’ τις δύο παρατάξεις.
Ο αποκλεισμός αντιπροσώπων και οι έρευνες απ’ τούς σταλινικούς στην είσοδο, άναψε τα αίματα. Στο Συνέδριο μίλησαν πολλοί σταλινικοί ινστρούχτορες. Παρελάσανε οι ηγέτες των ανώτερων οργανισμών, οι βουλευτές, κ.τ.ρ. Κι όταν η συγκέντρωση άρχισε να κουράζεται δόσανε το λόγο στον αντιπρόσωπο των νέων αρχειομαρξιστών Μάρα. Τότε η κλίκα άρχισε. Ήταν πάντα οργανωμένη. Σφυρίγματα, κραυγές, απειλές, βρισιές. Οι ρετσινιές για «χαφιέδες» δεν έλειψαν. Ο Τρότσκι αφηγείται στο «Στάλιν» ότι: «Σφυρίγματα, κραυγές, απειλές, βρισιές» τον διέκοπταν όταν μίλαγε στην ΚΕ του ΡΚΚ, αύτη την περίοδο. Αυτά ήταν μόνο μια αμυδρή εικόνα για το τί έκαναν οι έλληνες σταλινικοί. Η ατμόσφαιρα ήταν ηλεκτρισμένη. Άρκεσε ένα λογοπαίγνιο του Αποστόλου που έδινε τα συνθήματα του αντιτροτσκισμού, για να ξεσπάσει η θύελλα. Όλοι αρπάχτηκαν στα χέρια. Οι καρέκλες του Θεάτρου έγιναν συντρίμια-ρόπαλα στα χέρια των συγκρουομένων. Δεκάδες πληγωμένοι βγήκαν απ’ τη συγκέντρωση. Κι απ’ τις δυο παρατάξεις. Οι αντισταλινικοί έδειξαν ότι δεν ανέχονταν μιαν αντιδημοκρατική μεταχείριση. Έτρεψαν σε άταχτη φυγή τους σταλινικούς.
Ο Παμπλιστής μιλάει για «διάλυση των συγκεντρώσεων» απ’ τούς αρχειομαρξιστές. Όπως πάντα διαστρεβλώνει την αλήθεια. Και ανάμεσα στους Αρχειομαρξιστές και τους σταλινικούς ευνοεί τους δεύτερους.

Οργανωτική Αναδιάρθρωση
Προς τα Εργοστάσια και τις Συνοικίες

Η οργανωτική διάρθρωση του Αρχείου σύμφωνα με τις θέσεις του Λένιν: «Για τη Σύνθεση και Οργάνωση των Κομμουνιστικών Κομμάτων», τις οποίες διάθετε ο 1ος Πυρήνας (1921) και πάνω στις οποίες έγιναν πολλές συζητήσεις, βοήθησε την ανάπτυξη κι επίσης την ευστροφία της εναλλαγής νόμιμης και παράνομης δράσης. Αλλά το 1926 χρειάστηκε να γίνει μια αναδιάρθρωση, με βάση μια ανασύνθεση των κύκλων-πυρήνων και μια προγραμματισμένη κατεύθυνση προς τα εργοστάσια και τους εργατικούς προσφυγικούς συνοικισμούς.
Στους συνοικισμούς, που πριν ήταν απροσπέλαστοι απ’ την καθυστέρηση ιδίως των προσφύγων, τώρα συντελούνταν ζυμώσεις και ανακατατάξεις. Έγιναν τμήματα σωματείων κατά συνοικίες. Ιδρύθηκαν σωματεία τοπικά (Υφαντουργικά κ.τ.λ.). Έγιναν Τοπικά Κέντρα. Οι πυρήνες καταμέρισαν τους στόχους της δουλείας κατά συνεργεία. Τελικά οι στόχοι πέτυχαν. Το Αρχείο ρίζωσε.
Στα εργοστάσια δόθηκε μεγάλη σημασία. Κατανοήθηκε πολύ καλά ότι το Επαναστατικό Κόμμα δεν μπορεί να φέρει σε πέρας τους σοσιαλιστικούς του σκόπους δίχως τη σύνδεση με το βιομηχανικό προλεταριάτο που αποτελεί τη σπονδυλική στήλη των καταπιεζομένων της πόλης και του κάμπου. Μια στατιστική μελέτη που έγινε στα 1932 υπό την προσωπική μου διεύθυνση, έδειξε ότι από άποψη κοινωνικής σύνθεσης, η οργάνωση Μπολσεβίκων-Λενινιστων-Τροτσκιστων (Αρχειομαρξιστών) είχε επί 200 καρτών την καλύτερη προλεταριακή αναλογία σε σχέση ακόμα και με την οποιαδήποτε οργάνωση της Δ.Α.Α. εκείνης της εποχής. Έδειξε επίσης την αρίστη αναλογία παλιών τροτσκιστών που κρατούσαν τη συνέχεια της τροτσκιστικής παράδοσης. Ενώ το ΚΚΕ, το όποιο κληρονόμησε απ’ τη Φεντερασιόν επιρροή στα καπνεργοστάσια μετασχηματίζονταν σιγά-σιγά σ’ ένα κόμμα μικροαστικής σύνθεσης κατά πλειοψηφία, κι έγινε στο τέλος οργάνωση της Ελληνικής Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ). Παρά τα φληναφήματα του Παμπλιστή, η προλεταριακότητα του Αρχείου εκτιμήθηκε όχι μόνο απ’ τους αντιπροσώπους της Δ.Α.Α. που πρωτοήλθαν στην Ελλάδα, αλλά κι απ’ τον ίδιο προσωπικά τον Τρότσκι.
Στα εργοστάσια στάλθηκαν σύντροφοι για δουλειά. Μόνο έτσι θα μπορούσαμε να διεισδύσουμε σ’ αυτά. Και να αφυπνίσουμε τους μουντζούρηδες. Εκεί στάλθηκαν σύντροφοι από μικροαστικά επαγγέλματα. Αναφέρω μερικούς που θυμάμαι. Στα λιπάσματα το Χατζηπέτρο, το ΙΙετρίχο και πολλούς άλλους στα γύρω εργοστάσια Δραπετσώνας, Στο Κοκαλάδικο της Αθήνας, όπου σαν από φρούριο, απ’ το πορτάκι της πύλης, ο διευθυντής ξεδιάλεγε από 50 κάθε μέρα άνεργους (τους πιο γερούς), τον οικοδόμο Ηλία Μ. και τον Αγρινιώτη καπνεργάτη Μήτσο Καπετανάκη. Στην Υφανέτ Θεσσαλονίκης την Ντίνα. Στην Αλλατίνη Θεσσαλονίκης την κόρη του μεγαλοβιομήχανου Όρεοζίλ, στην καπνοβιομηχανία Θεσ/νίκης την ηρωική καπνεργάτρια Εμμανουηλίδου. Στα Υφαντουργεία των Πυδαράδων το Δράκο κ.τ.ρ. κ.τ.ρ.
Η αναδιάρθρωση έβαλε τέρμα στον αποπροσανατολισμό και στην αυτοτέλεια των πυρήνων. Δημιουργήθηκαν Κεντρικοί Πυρήνες-Αχτίδες. Αλλά η σημαντικότερη αυτή ταξινόμηση δεν έφτασε μέχρι Περιφερειακής και Κεντρικής Επιτροπής Αθηνών. Ενώ Τοπικές Επιτροπές λειτουργούσαν εξ αρχής στον Πειραιά και στη Θεσσαλονίκη.
Ο δημοκρατικός συγκεντρωτισμός έμεινε ανολοκλήρωτος. Η ηγεσία Τζουλάτη ήταν δημοκρατικότατη και με τις διασκέψεις έτεινε προς την ολοκλήρωση του Δημοκρατικού Συγκεντρωτισμού. Η ηγεσία Γιωτόπουλου αντιστάθηκε μέχρι το 1930. Για τους παλιότερους η διαφορά ήταν εξόφθαλμη. Οι παλιοί έβλεπαν στο Τζουλάτη το δάσκαλο, τον καθοδηγητή, τον αναμφισβήτητο ηγέτη. Στο Γιωτόπουλο έβλεπαν το σφετεριστή.
Προ των μεταβολών έγιναν συζητήσεις. Οι αγωνιστές κατάλαβαν την ανάγκη σχεδιασμού της δράσης. Αλλά έβλεπαν με δυσφορία την απ’ τα πάνω λύση, και την παρέμβαση μιας ηγεσίας που δεν είχαν εκλέξει. Το θέμα της εκλογιμότητας άρχισε να κεντρίζει τους πιο ώριμους. Η αναδιάρθρωση δημιουργούσε ζητήματα. Ίσως και γιατί πλήγωσε τον εγωισμό των ηγετών των κύκλων. Βέβαια, θα υπήρξαν περιπτώσεις νοοτροπίας φέουδου. Αλλά υπήρξαν περιπτώσεις που αδικήθηκαν σύντροφοι, όπως ο Ολύμπιος Μακρής, ηγέτης Ζαχαροπλάστης που εκτελέστηκε στο Κούρνοβο μαζί με τους Πουλιόπουλο, Γιαννακό και Ξυπόλυτο ή όπως ο Β.Τσιγαρίδης που σαπουνοποιήθηκε σαν αιχμάλωτος πολιτικός του Χίτλερ. Η αναδιάρθρωση έγινε με την άμεση διαχείριση του Σούλα. Κατά δεύτερο λόγο απ’ τους Καστρίτη, Βιτούρη. Ο Γιωτόπουλος είχε το Βέτο.
Αυτή η αναδιάρθρωση διευκόλυνε το Γιωτόπουλο για να εδραιώσει την προσωποπαγή ηγεσία του, έτσι που να ελέγχει απόλυτα την οργάνωση». Οι μεταβολές και οι μετακινήσεις παίζουν συχνά στα κόμματα ρόλο κατάχρησης εξουσίας και γίνονται μέσα ατομικής επικράτησης. Οι πρώτες μεταβολές ακολουθήθηκαν από άλλες, όχι πάντοτε για λόγους πραγματικών αναγκών, οι όποιες αναπαρήγαγαν αντιθέσεις. Έτσι παρουσιάστηκαν τάσεις ανυποταξίας, δυσαρέσκειας και στο τέλος ρήγματα.

Η «Τρίτη» Κατάσταση

Στο βάθος αυτών των ανακατατάξεων και των αντιθέσεων λειτουργούσε μια κρίση με βαθύτερα αίτια. Με πολύπλευρες εκδηλώσεις. Η κρίση αύτη επεκτάθηκε μέχρι το 1930 στην τρίπτυχη εμφάνιση: Τρίτη Κατάσταση (Γκοβόστης, Μάρας) – Φραξιονισμός (Σούλας, απαράτ Πειραιώς) – Τάση Δημοκρατικού Συγκεντρωτισμού (Πίνδαρος, Καθηγητής). Ο τερματισμός της κρίσης ευθύς μόλις συνδέθηκε το Αρχείο με την Δ.Α.Α. κι έγινε τμήμα της, έδειξε ότι η βασικότερη αιτία της κρίσης ήταν η ανάγκη μιας σωστής τοποθέτησης πάνω στα πολιτικο-κοινωνικά θέματα σε διεθνή και εθνική κλίμακα, και ιδιαίτερα πάνω στο Ρωσικό. Ο επανεξοπλισμός με τη πλατφόρμα του Τρότσκι έδοσε τη σωστή λύση της κρίσης.
Τα εργατικά μέλη, απ’ τό ταξικό τους ένστιχτο αναζητούσαν μια δράση συνδικαλιστική. Στα 1926-27 που σχηματίστηκε η «Τρίτη Κατάσταση» είχε αρχίσει η συνδικαλιστική δράση. Μ’ επιτυχίες όχι ασήμαντες. Η υποτίμηση του συνδικαλιστικού με την εσφαλμένη άποψη ότι αυτό επιδρούσε εκφυλιστικά πάνω σε ανώριμα στελέχη, ξεπεράστηκε. Αλλά το οπλοστάσιο των συνδικαλιστών ήταν πενιχρότατο. Οι δύο συνδικαλιστικές εφημερίδες που άρχισαν να βγαίνουν, «Αρτεργάτης» και «Υποδεματεργάτης» έσπαζαν κόκκαλα με την πάλη τους κατά του σταλινικού ρεβιζιονισμού, αλλά είχαν ανεπάρκειες από άποψη προγράμματος διεκδικήσεων. Οι ανταποκρίσεις άρχιζαν απ’ τήν κατάσταση και τις διεκδικήσεις και τέλειωναν στη διχτατορία του προλεταριάτου. Στο στυλ της προπαγάνδας. Η εποχή της προπαγάνδας δεν βοηθούσε όσο έπρεπε την αγκιτάτσια. Οι αδυναμίες προγραμματισμού δημιουργούσαν προβλήματα στην αντιμετώπιση των σταλινικών που ήσαν «φίρμες» στο συνδικαλιστικό. Έτσι οι κριτικές έσπρωχναν συχνά προς κεντρόφυγες τάσεις.
Ο ηγέτης Γιωτόπουλος με το ατομικό-εγωιστικό ταμπεραμέντο ήταν αδύνατο να δόσει μια δημοκρατική διαδικασία αντιμετώπισης των προβλημάτων. Χωρίς να λογαριάσουμε την ανεπάρκεια. (Όταν ρωτήθηκε απ’ τον Σούλα πως έπρεπε ν’ αντιμετωπίσουμε τους σταλινικούς στο Συνέδριο της Ομοσπονδίας Επισιτισμού, όπου ο Σιμονέν αντιπροσώπευε τα Κόκκινα Συνδικάτα, απάντησε: «Με γελοιοποίηση»).
Στους πυρήνες και στις συνδικαλιστικές παρατάξεις υπήρχε δημοκρατία. Αλλά όχι στην κορυφή. Μια διάσκεψη, μια εκλογή διοίκησης, θα εκτόνωνε τις δυσαρέσκειες. Και θά ’δινε σωστή διέξοδο στις αντιθέσεις. Αυτή η κατάσταση τροφοδοτούσε τις κεντρόφυγες τάσεις.
Ταυτόχρονα η προλεταριακή βάση πιέζει αυτόματα την μονοπρόσωπη ηγεσία της για μια ανοιχτή συμμετοχή. Ο «Υποδηματεργάτης» και ο «Αρτεργάτης» δημιουργούν βάσεις σ’ όλα τα σχετικά σωματεία της χώρας. Και γίνονται όργανα όλων των κλάδων. Αλλά λείπει μια εφημερίδα πολιτική. Οι ενθουσιώδεις οπαδοί της «Ίσκρα» δεν έχουν τη δικιά τους «Ίσκρα». Ο Γιωτόπουλος που στο συνδικαλιστικό δεν δυσκολεύτηκε να «προχώρηση» εδώ έγινε πεδούκλα για την ανάπτυξη. ʼλλη αιτία για κεντρόφυγες τάσεις. Αλλά το ελληνικό κίνημα περνούσε γενικότερη κρίση. Μέσα στην επαναστατική πρωτοπορία γεννιόνταν βαθύτερες ανησυχίες. Η επικράτηση του σταλινισμού στην ΕΣΣΔ, στην ΚΔ και στο ΚΚΕ, προκάλεσε διαφοροποιήσεις που είχαν ανάγκη μιας προγραμματικής έκφρασης. Το προλεταριάτο είχε ανάγκη από ένα κόμμα με πραγματικά επαναστατικές και διεθνιστικές κατευθύνσεις. Είχε ανάγκη πολιτικού προγραμματισμού. Πάνω σ’ αυτό η σύγχυση ήταν γενική. Μέσα και γύρω απ’ τό ΚΚΕ. Μέσα κι έξω απ’ το Αρχείο.
Στο Αρχείο η πάλη για τη θεωρία άρχισε να γίνεται υποτονική. Η περίοδος ηγεσίας του Γιωτόπουλου παρουσίασε μια κατηφορική πορεία της θεωρητικής πάλης. Μέχρις ενός σημείου, η θεωρητική στάθμη των μελών έπεσε εξ αιτίας της συνδικαλιστικής και πραχτικής υπεραπασχόλησης. Αλλά πέραν απ’ αυτό η υπερκχειλίζουσα δραστηριότητα των αρχειομαρξιστών, όπως και η «χαμάλικη» δουλειά που απαιτούσε αργότερα ο Ζαχαριάδης δεν ήταν άσχετη με τον εμπειρισμό που εκτρέφεται απ’ την έλλειψη προοπτικής και ορθού προσανατολισμού. Έτσι η δυσαρμονία θεωρίας και πράξης αναπαρήγαγε τις τάσεις κρίσεως.
Η Τρίτη Κατάσταση δημιουργήθηκε στα πλαίσια αυτής της γενικής κρίσης του τριτοδιεθνιστικού κινήματος. Ο Γκοβόστης βρέθηκε επικεφαλής της Τρίτης Κατάστασης. Ο Μάρας επίσης. Συγκεντρώθηκε μια ομάδα. Οργανώθηκε κοινή σύσκεψη. Πίστευαν ότι μπορούν ν’ αποτελέσουν μια Τρίτη κατάσταση. Με φόρμουλα: ούτε Αρχείο – ούτε ΚΚΕ. Αλλά δεν υπήρχε προγραμματισμός. Δεν υπήρχε ομοιογένεια. Όπως οι αποχρώσεις του ουράνιου τόξου, διακρίνονταν τα χρώματα του φιλο-αρχειομαρξισμού τον όποιον πίστευαν ότι αυτοί αντιπροσωπεύουν καλύτερα, του κεντρισμού, και του φιλο-κομματισμού. Στο σύνολο υπήρχε όλη η γκάμα των πολιτικών αποχρώσεων με λιγότερο ή περισσότερο σωρό αυταπατών και κομφουζιονισμού.
Η Τρίτη Κατάσταση παρουσίασε κι ένα πλάνο συμφιλιωτισμού των δύο βασικών τάσεων: Αρχείου – Κόμματος. Συμφιλιωτισμού ο όποιος αντικατόπτριζε μια υγιή τάση ενότητας της ηγεσίας που ενυπάρχει στους ανώριμους αγωνιστές, αλλά και συμφιλιωτισμού για μια ενότητα δίχως αρχές. Αυτή η μικρογραφία συμφιλιωτισμού στο στυλ του μπλοκ του Αυγούστου, έσβησε ολότελα άδοξα. Όπως και του Αυγούστου, χωρίς ούτε μια διακήρυξη.
Ο Γκοβόστης κλήθηκε να παραδόσει το τυπογραφείο που διεύθυνε με τον Φανό και τον Καστρίτη. Αρνήθηκε. Πέρασε στην Τρίτη Κατάσταση. Ο Γκοβόστης, μέλος του πρώτου πυρήνα, έξω απ’ τις απόψεις του, για μια ανοιχτή πολιτική εκδήλωση, δεν μπορούσε ν’ αναγνωρίσει την αυθαίρετη αρχηγία του Γιωτόπουλου.

Αρχείο – Τρίτη Κατάσταση – Τάση Πουλιόπουλου – ΚΚΕ

Το ζήτημα των ομάδων και ατόμων που ξέκοψαν απ’ το Αρχείο δεν αποτέλεσε αντικείμενο μιας δημοκρατικής συζήτησης. Ο Μπολσεβικισμός προϋποθέτει μια καθαρότητα εις την αντιμετώπιση των πολιτικών περιεχομένων των τάσεων. Τα σχίσματα δεν μπορεί να γίνονται ερήμην των μελών. Ο Γιωτόπουλος δεν εκάλεσε κανένα σώμα. Πολέμησε τους τριτοκαταστάτες με μέθοδες ατομικής τρομοκρατίας. Απόλυτα καταδικαστέες. Δεν έγινε καμιά προσπάθεια ανάλυσης των αναγκών του κινήματος που έτειναν να βρουν μια πολιτική έκφραση. Τα επιχειρήματα εναντίον της Τρίτης Κατάστασης ήταν πέρα για πέρα ξένα από μια μαρξιστική κριτική. «Θέλουν να καταστρέψουν την εργασία». «Διέπονται από ατομικιστικό πνεύμα». «Είναι γεμάτοι εγωισμό και φιλοδοξίες». «Έχουν τάσεις καρριερίστικες». «Δεν μπόρεσαν ν’ αφομοιώσουν τις αρχές μας». «Έλκονται απ’ τό ΚΚΕ». «Θέλουν να πάνε στα σπίτια τους», κ.τ.ρ. (Βλέπε και δικαιολόγηση που κάνει ο Ποντίκης στην ιστορία του).
Η σκιαγράφηση αύτη πέτυχε να συγκρατήσει τη διαρροή και να παρουσιάσει στα μέλη ένα «ξεκαθάρισμα που δυναμώνει την οργάνωση». Αλλά στην πραγματικότητα ήταν γραφειοκρατική. Εκάλυπτε την αντικειμενική διάταξη των απόψεων. Έγινε μια χονδροειδής εξαπάτηση των μελών. Μόλο που υπήρχε, κατά περιπτώσεις και κάποια αληθινότητα. Μα σε τελευταία ανάλυση δεν ικανοποίησαν τα μέλη. Έτσι εξηγείται το νέο κύμα του φραξιονισμού που ξέσπασε σ’ ένα χρόνο. Τα μέλη αναζητούσαν μια λύση. Και δεν την έβρισκαν.
Η εξήγηση του Παμπλιστή που μιλάει για σύγκρουση «των προλεταριακών στοιχείων με τη γραφειοκρατική ηγεσία τους» ήταν το ίδιο χοντροκομμένη και μεροληπτική. Τα στελέχη που έμειναν κατά μεγίστη πλειοψηφία ήταν προλεταριακά. Και κατά τον παμπλιστή αποτέλεσαν «την προλεταριακή βάση» της «Φραξιονιστικής τάσης» (1920-30) και την προλεταριακή βάση της Τεταρτοδιεθνιστικής βάσης (1934).
Η «Τρίτη Κατάσταση», μεταξύ Αρχείου και ΚΚΕ, ήταν μια τάση αριστερή; Προλεταριακή! Αν ναι, τότε πώς εξηγείται που ένα τμήμα της προσχώρησε στους σταλινικούς, δεν πήγε κανείς στην τάση Πουλιόπουλου, ένα τμήμα επέστρεψε στο Αρχείο και οι περισσότεροι πήγαν στα σπίτια τους; Ο Πουλιόπουλος στο «Ν.Ξ.» γράφει ότι «η Τρίτη Κατάσταση περιλαμβάνει στοιχεία διανοούμενα και προλεταριακά με μια καλή εργασία στο παρελθόν τους τα όποια δηλώνουν ότι ζητάνε να μπουν στο Κόμμα». Το ΚΚΕ, αυτή την περίοδο είχε απομακρύνει τον Π.Π. Είχε σταλινοποιηθεί. Κατά συνέπεια η Τρίτη Κατάσταση έκανε ένα βήμα προς τα δεξιά (ομάδα Μάρα). Ο Γκοβόστης ποτέ δεν χτύπησε την πόρτα του ΚΚΕ. Ρίχτηκε στις εκδόσεις. Κι ατομικοποιήθηκε.
Η Τρίτη Κατάσταση δεν ήταν ομοιογενής. Δεν ήταν σταθερή. Γι’ αυτό διαλύθηκε. Ο Π.Π. δεν έκανε καμιά προσπάθεια κατάκτησης αυτών των μελών. Αν έκανε θα είχε κατακτήσεις. Περιορίστηκε στη κριτική της ηγεσίας Χαϊτά. «Η ταχτική της διοίκησης είναι εσφαλμένη. Ζητάει να πάψουν (οι τριτοκαταστάτες) να έχουν αντιλήψεις για την εξυγίανση του ΚΚΕ» («Ν.Ξ.»). Είναι σαν να έσπρωχνε τους τριτοκαταστάτες προς το Κόμμα. Ο σταλινισμός όμως απαιτούσε αυτοκριτική. Δεν επέτρεπε δικαιώματα τάσης. Ούτε παραβίαση του «μονολιθισμού» του. Απαιτούσε κατάπαυση κάθε κριτικής εναντίον του. Κάλεσε τους τριτοκαταστάτες «να αναγνωρίσουν την ορθότητα των αποφάσεων του 3ου Συνεδρίου του ΚΚΕ» («Ν.Ξ.»). Ατόφιος σταλινισμός. Μήπως το ίδιο δεν συμπεριφέρθηκαν και προς τον Πουλιόπουλο;
Ο Γιωτόπουλος εγκαινίασε ενάντια στους διαφωνούντες τη μέθοδο της τρομοκρατίας. Αύτη η αντικομμουνιστική μέθοδος έδειχνε αδυναμία επιχειρηματολογίας, ανεξάρτητα αν οι αντίπαλοι του είχαν κομφούζιο. Έδοσε εντολή στο Σούλα να χτυπήσει το Γκοβόστη. Και να οργανώσει μια σειρά τρομοκρατικών επιθέσεων εναντίον πολλών. Αλλά η μέθοδος αυτή υπενόμευσε περισσότερο τη θέση του μέσα στην οργάνωση και συνετέλεσε στην προπαρασκευή νέου κύματος αποχωρήσεων κατά το 1929 (Φραξιονισμός).

Το Ρωσικό Πρόβλημα

Οι βαθύτερες αιτίες για όλες αυτές τις ανακατατάξεις που έγιναν στο Αρχείο όσο και στο ΚΚΕ, πρέπει ν’ αναζητηθούν στην επίδραση των εξελίξεων της ΕΣΣΔ. Η ακτινοβολία της Οχτωβριανής Επανάστασης και οι τεράστιες επιτυχίες που άρχισε να πραγματοποιεί η ΕΣΣΔ επηρέαζαν τις μάζες και την πρωτοπορία. Το ΚΚΕ εμφανιζόταν σαν αντιπρόσωπος της ΚΔ και του μπολσεβίκικου κόμματος και γι’ αυτό τραβούσε τους εργάτες. Κέρδιζε έδαφος παρά την απωθητική ταχτική της ηγεσίας του. Οι ήττες που προκαλούσε ο σταλινισμός, βοηθούσαν την ανάπτυξη του. Ενώ αντίθετα η τροτσκιστική τάση κέρδιζε έδαφος κατά τις περίοδες ανόδου του κινήματος.
Τα προβλήματα της ΕΣΣΔ έγιναν η λυδία λίθος για όλες τις τάσεις του κινήματος. Βέβαια, τα μεγάλα παγκόσμια γεγονότα έπαιζαν το ρόλο τους στη διαμόρφωση των τάσεων. Αλλά τα ρωσικά κατείχαν το επίκεντρο των διαφοροποιήσεων, και προσδιόριζαν το χαραχτήρα των τάσεων.
Απ’ την εποχή του «Κομμουνισμού» η τάση Τζουλάτη αφιέρωσε μεγάλη δραστηριότητα υποστήριξης της Οχτωβριανής Επανάστασης. Δημοσίεψε σωρό από «ειδήσεις απ’ τη Ρωσία» σε μόνιμη στήλη. Εξεθείασε πάντα το Εργατικό Κράτος. Εκλαΐκεψε το σοβιετικό σύστημα. Προπαγάνδιζε το «Δρόμο προς την Επανάσταση» του Λένιν.
Η πρώτη γνωριμία του Αρχείου με τον Τροτσκισμό έγινε με τη δημοσίευση του «Πού Βαδίζει η Αγγλία». Και η εισαγωγή στα προβλήματα της ΕΣΣΔ με το «Πού Βαδίζει η Ρωσία». Έτσι συγκεκριμενοποιήθηκε η συμπάθεια προς τον Τρότσκι.
Στη συνέχεια τα προβλήματα της ΕΣΣΔ απέχτησαν μια βαθύτερη σημασία. Ο Τρότσκι εκτιμούσε ότι η αδυναμία της οικονομικής ανάπτυξης της βιομηχανίας να προσφέρει τα αναγκαία προϊόντα στην ύπαιθρο απειλούσε τη Σμίτσκα. Έβαζε σε δοκιμασία τη συμμαχία εργατών-χωρικών. Έφερνε σε πλεονεκτική θέση την αγροτιά. Ενίσχυε τους κουλάκους που έβγαιναν κερδισμένοι απ’ την αυξανόμενη δυσαρμονία της σοβιετικής και της αγροτικής οικονομίας. Ενίσχυε τους δεσμούς των κουλάκων με το ιδιωτικό, εμπορικό και βιομηχανικό κεφάλαιο. Και δοσμένης της καθυστέρησης των μαζών της υπαίθρου δημιουργούσε αίτιες μιας ενδεχόμενης αντεπαναστατικής απειλής. Το άνοιγμα της ψαλίδας των τιμών προϊόντων βιομηχανίας και υπαίθρου εσήμαινε όξυνση των ταξικών αντιθέσεων εργατών-αγροτών (ευπόρων και κουλάκων), νεοϊδιοχτητών και μικροαστικής ιντελιγκέντσιας,
Η σταλινική θέση ότι η συμμαχία εργατών-αγροτών απειλείτο απ’ την πρόωρη ανάπτυξη της βιομηχανίας και προγραμμάτιζε βραδείς ρυθμούς –χελώνας– χρεοκόπησε. Το σύνθημα «πλουτίστε κουλάκοι» κατέληξε στην εξέγερση τους. Οι Κουλάκοι που μπορούσε να «ενσωματωθούν στο σοσιαλισμό» έγιναν βασικός φορέας της αντεπανάστασης. Οι Κουλάκοι έκαναν απεργία παράδοσης σταριού κι έπιασαν το Κράτος απ’ τό λαιμό. Αντί της σμίτσκας εργατών-χωρικών έγινε συμμαχία γραφειοκρατίας, θερμιδοριανών, νεοϊδιοχτητών, Κουλάκων και ευπόρων χωρικών και μικροαστών διανοουμένων. Η γραφειοκρατία απέχτησε τεράστιες διαστάσεις. Οι τροτσκιστές διαγράφτηκαν απ’ αυτό τον συρφετό. Και η Οχτωβριανή Επανάσταση, σε συνδυασμό με τις πανωλεθρίες της παγκόσμιας επανάστασης στη Γερμανία, Αγγλία, Κίνα, έφτασε στο χείλος της αβύσσου.
Ο σταλινισμός έκανε πανικόβλητη στροφή προς την εκβιομηχάνιση και ενάντια στη δεξιά. Η εκβιομηχάνιση κι όλες οι καταχτήσεις της σχεδιασμένης και εθνικοποιημένης οικονομίας, μόλο που έγιναν με γραφειοκρατικό κριτήριο, και μόλο που οι ρυθμοί μάξιμουμ έγιναν σε βάρος της ποιότητας, άρχισαν να εντυπωσιάζουν τις μάζες κι όσους δεν μπόρεσαν να καταλάβουν το βάθος των διαφορών Τρότσκι-Στάλιν και την αντεπαναστατικότητα της θεωρίας του «σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα».
Στην Ελλάδα οι τροτσκιστές του Αρχείου όπως και του Νέου Ξεκινήματος πάλευαν τώρα κάτω από πολύ δυσμενέστατες συνθήκες. Η περίοδος ανόδου του σταλινισμού και καθόδου του κινήματος υπονόμευε τη θέση της Δ.Α.Α. σε παγκόσμια έκταση. Η κρίση που κατέτρωγε το Αρχείο όσο κι αύτη που συνόδεψε το ΣΠΑΡΤΑΚΟ από τη γέννηση του οφειλόταν βασικά στις νέες συνθήκες που δημιούργησε η άνοδος του σταλινισμού που έγιναν συνθλιπτικές σε βάρος της παγκόσμιας επανάστασης.
Η μπροσούρα που έκδοσαν στα 1923 οι αρχειομαρξιστές: «Τί Είδαμε στη Ρωσία» μιας αποστολής γάλλων εργατών στην ΕΣΣΔ το 1925, έκφραζε την κατάσταση των ενδιαφερόντων των μαζών και της πρωτοπορίας γύρω απ’ τα προβλήματα της ΕΣΣΔ.
Απόψεις τύπου Ντόιτσερ υπέρ του «ρεαλιστικού» Στάλιν και των συμβιβασμών με τα καπιταλιστικά στοιχεία μέσα κι έξω από τη Σοβιετική Ρωσία, για το χτίσιμο του «σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα» αναμιγμένες με συμπάθειες προς τον Τρότσκι, τροφοδότησαν τις κεντρόφυγες δυνάμεις από το Αρχείο (τριτοκαταστάτες) κι αργότερα την «αυτοξεκαθάριση» του Σπάρτακου από τα συνθηκολόγα στοιχεία.

Τροτσκιστικό Ξέφωτο στην Ελλάδα

Η εκδήλωση και η επιτυχία των Αρχειοτροτσκιστών στο συνδικαλιστικό κίνημα και η επέκταση τους σ’ εθνική κλίμακα παρά την κρίση της Τρίτης Κατάστασης, σε συνδυασμό με τη μετάφραση των ντοκουμέντων του Τρότσκι που άρχισαν να φωτίζουν τον ελληνικό ορίζοντα, έβαλαν το ελληνικό αριστερό κίνημα σε μια νέα περίοδο. Ο πρόσφατος διωγμός των Κάμενεφ και Ζινόβιεφ, έριξε περισσότερο φως στη πάλη που διεξάγονταν στην ΕΣΣΔ και στην ΚΔ. Οι συμπάθειες των αρχειομαρξιστών προς τον Τρότσκι, ενισχύθηκαν. Ένιωσαν ότι στο διεθνή στίβο δεν ήταν πια μόνοι. Εμάθαιναν ότι μέσα στα διεθνή ρεύματα υπήρχαν συγγενικές τάσεις, οι διώξεις ενάντια στον Τρότσκι έδοσαν μια γενικότερη εξήγηση που έβγαλε η ελληνική εμπειρία από τη φύση του αντεπαναστατικού σταλινισμού. Το μίσος ενάντια στους δολοφόνους σταλινικούς γιγαντώθηκε.
Στις αρχές του Ι928, άρχισαν πλατιές συζητήσεις γύρω απ’ το Τροτσκιστικό κίνημα, μέσα στις γραμμές του Αρχείου. Τα έργα του Τρότσκι που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό απέχτησαν ένα καινούργιο ενδιαφέρον και νόημα. Έτσι η πίστη στον αγώνα μεγάλωσε.
Συζητήσεις-ομιλίες σε κύκλους στελεχών οργανώθηκαν με ομιλητή τον Πίνδαρο (προφανέστατα κατ’ έμπνευση του Γιωτόπουλου), ο οποίος ανέβηκε στο ύψος των κορυφαίων στελεχών της οργάνωσης κι απέχτησε κύρος θεωρητικού, πάνω στην τύχη της ελληνικής προλεταριακής επανάστασης κάτω από τις συνθήκες της καπιταλιστικής περικύκλωσης και της εχθρότητας της ηγεσίας της ΕΣΣΔ και της ΚΔ.
Αυτή την περίοδο δημιουργήθηκαν δυνατότητες επαφής του Αρχείου με την τροτσκιστική Επιτροπή της Δ.Α.Α. στην Ευρώπη. Η επαφή πραγματοποιήθηκε δια μέσου του Οσκάρ[1]. Ο Οσκάρ και η κόρη ενός μεγαλοβιομήχανου Ορεοζίλ, όντας συνδεδεμένοι και μνηστευμένοι, πέρασαν στις γραμμές του Αρχείου. Έγιναν μέλη του. Ο Οσκάρ πηγαίνοντας στο Λονδίνο σαν καλλιτέχνης, πήρε εντολές να φροντίσει για τη σύνδεση με την Επιτροπή της Δ.Α.Α. Και το πέτυχε. Άρχισε αλληλογραφία Οσκάρ-Γιωτόπουλου η οποία παρέμεινε μυστική απ’ όλα τα στελέχη. Απ’ τον Οσκάρ μαθεύτηκε ότι η ομάδα του Π.Π. ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ πέτυχε επίσης επαφές, κι άρχισε να εξαπολύει μύδρους εναντίον της Οργάνωσης του Αρχείου στους οποίους ο Γιωτόπουλος απαντούσε με το ίδιο πνεύμα εχθρότητας. Εισηγήσεις κι από τις δυο οργανώσεις διεκδικούσαν η κάθε μια για λογαριασμό της τον τίτλο του τροτσκιστικού τμήματος στην Ελλάδα.

Σ II Α Ρ Τ Α Κ Ο Σ

Η νίκη της σταλινικής γραφειοκρατίας στην ΕΣΣΔ, εξαιτίας της καθυστέρησης της παγκόσμιας επανάστασης, της κόπωσης της Ρωσικής, της ενίσχυσης των αστικών σχέσεων οικονομίας, της αυξανόμενης επίδρασης στο Κράτος και στο Κόμμα των θερμιδοριανών, νεοκαπιταλιστικών, πλουσιοχωρικών, κουλάκικων και μικροαστικών διανοουμενίστικων στοιχείων, σε μια χώρα όπου εδέσποζε η μικρή ιδιοχτησία και η χαμηλή πολιτιστική στάθμη, μεταφυτεύτηκε στην ΚΔ, και εκφράστηκε όπως σ’ όλα. τα ΚΚ, και στο ΚΚΕ με τον εξοστρακισμό της επαναστατικής τάσης, Πουλιόπουλου.
Ο Στάλιν ο όποιος μέσα στον πόλεμο κράτησε μιαν επαίσχυντη θέση υπεράσπισης της πατρίδας: «όσο ο γερμανικός στρατός υπακούει στον αυτοκράτορα του»!, δεν μπορούσε να σεβασθεί το θρυλικότερο αγωνιστή της λενινιστικής θέσης: «ήττα της δικιάς μας πατρίδας». Το διεθνιστικό παρελθόν του Π.Π. και η παλαιοπολεμιστική του δράση αγνοήθηκε, η σταλινική γραφειοκρατία ενώθηκε με τους συμφιλιωτές, τους μενσεβίκους και τους εσέρους, αλλά διέγραψε τους τροτσκιστές. Έτσι ολάκερη η παλαιοπολεμιστική τάση με ηρωικά ονόματα της εποχής της πρωτοπολεμικής περιόδου, εξεδήλωσαν αλληλεγγύη και βρέθηκαν στο πλευρό του Πουλιόπουλου. Στο Σπάρτακο.
Ο ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ δημιουργήθηκε στα 1928. Ήταν οργάνωση προλεταριακή από άποψη κοινωνικής σύνθεσης και κοινωνικού στηρίγματος. Συγκέντρωσε την ελίτ των αγωνιστών που διέθετε το ΚΚΕ. Των φτασμένων και υπεύθυνων. Οι ανώριμοι και οι απροσανατόλιστοι, οι καριερίστες και οι τυχοδιώκτες έμειναν.
Ο ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ έκφρασε τις απόψεις του «Ν.Ξ.» για ένα κόμμα με προλεταριακή σύνθεση και με σοσιαλιστικό προσανατολισμό. Δεν ήταν σωστή η κατηγορία των σταλινικών ότι ήθελε ένα κόμμα «αριστοκρατικού κομμουνισμού».
Ο Π.Π. δεν έκανε καμιά παραχώρηση στην ιντελλιγκέντσια. Πίστευε στον ιστορικό ρόλο του προλεταριάτου και στην διαρκή επανάσταση, όπως αποδείχτηκε απ’ όλο το πλούσιο έργο του.
Την πρωτοβουλία των διαγραφών είχαν οι άνθρωποι που υποστήριζαν τους σοβινιστές Πλαστήρα και Πάγκαλο κι εξέφραζαν τα συμφέροντα της σοβιετικής γραφειοκρατίας της οποίας ήταν τυφλά και πειθήνια όργανα. Η διαγραφή του Πουλιόπουλου έγινε στην Αθήνα αλλά σχεδιάστηκε στη Μόσχα.
Το τμήμα του προλεταριακού Πειραιά στη μεγίστη πλειοψηφία του διακήρυξε την αλληλεγγύη του με τον Π.Π. και διαγράφτηκε. Από τον Πειραιά το σχίσμα επεκτάθηκε σ’ όλη τη χώρα. Επικεφαλής της τάσης ΣΠΑΡΤΑΚΟΥ στον Πειραιά ήταν ο Ξυπόλυτος και ο Νικολινάκος.
Ο Ξυπόλυτος, ηρωικότατος προλετάριος ηγέτης, αφοσιωμένος μέχρι θανάτου στο κίνημα, μ’ ένα πολύτροπο ταλέντο συνδικαλιστή, οργανωτικού και πολιτικού αγωνιστή, με ήθος απαράμιλλο ώστε να μη διστάζει ν’ αντιτάσσεται στον Π.Π., όπου κι οπότε διαφωνούσε μαζί του, κράτησε ψηλά τη σημαία του τροτσκισμού μέχρι που έπεσε στο Νεζερό, δίπλα απ’ τον Πουλιόπουλο σαν ένας από τους καλύτερους συνεργάτες του.
Μαζί με το Νικολινάκο ηγήθηκαν της τάσης Π.Π. του Πειραιά. Ο Νικολινάκος ήταν σκληρός μαχητής υπερασπιστής της τάσης του Π.Π. από την εποχή της μικρασιατικής εκστρατείας. Αγωνίστηκε σ’ όλες τις φάσεις της πάλης των τάξεων στο λιμάνι του Πειραιά και γενικότερα, κι έκλεισε τη ζωή του αποκλίνοντας προς την τάση του Παμπλιστή, στην οποία άνηκε απ’ τήν εποχή της ενότητας των τροτσκιστικών δυνάμεων. Όταν προ του σχίσματος, στην ηγεσία της οργάνωσης του Πειραιά βρίσκονταν η τάση Πουλιόπουλου (Ξυπόλυτος-Νικολινάκος) οι δυνάμεις του τμήματος ήταν σημαντικότατες, και η ανάπτυξη ήταν συνεχής. Το Φλεβάρη του 1927, αριθμούσε 12 πυρήνες με 86 μέλη και είχε 55 αντιπροσώπους στο Εργατικό Κέντρο Πειραιώς. Τον Ιούνη 1927 είχε 12 αντιπροσώπους στο Ε.Κ.Π. Το Νοέμβρη 1927 είχε 253 μέλη (βλέπε άρθρο ταυ Νικολινάκου στο 1ο φύλλο του Σπάρτακου 1928).
Αλλά μετά απ’ το σχίσμα κάθε οργάνωση παθαίνει συνήθως καθίζηση και κατακερματίζεται. Με την περίπτωση της καταστροφικής επέμβασης των σταλινικών και της ολέθριας διαγραφής της αντιπολίτευσης, η παράταξη ΣΠΑΡΤΑΚΟΥ διασκορπίστηκε. Ο Νικολινάκος στο παραπάνω άρθρο δεν δίνει στοιχεία.
Ο Κούσιας, ένας απ’ τους πιο ηγετικούς αγωνιστές της τάσης Π.Π., ο όποιος είχε συνδεθεί μαζί του στο ΚΚΕ απ’ το 1924, και ήταν απ’ τους κορυφαίους συντρόφους του στην Αθήνα, όταν έγιναν οι διαγραφές, ενώ πριν δρούσε στον Πειραιά, βεβαιώνει ότι οι Σπαρτακιστές ανήρχοντο σε 50 στην Αθήνα και σε 10 στον Πειραιά κατά προσέγγιση. Ο ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ πλαισιώθηκε από αγωνιστές όλης της χώρας με μίαν αξιόλογη ιστορία.
Στην Αθήνα ο Δημητρίου ήταν ένας απ’ τις πιο εξαιρετικές φυσιογνωμίες του τροτσκιστικού κινήματος. Ήταν επικεφαλής της ομάδας του ΣΠΑΡΤΑΚΟΥ που διεξήγαγε τις συζητήσεις για την προσχώρηση στη Δ.Α.Α., σαν ένα μέλος της ΚΕ. Ήταν ηγετικό στέλεχος του σωματείου των τυπογράφων.
Ένας από τους επικεφαλής όλων των απεργιακών αγώνων των τυπογράφων-λινοτυπών. Συγκέντρωνε τη συμπάθεια όλων των τροτσκιστών και των αγωνιστών γενικότερα. Και παρ’ ότι διαφώνησε με τη Δ.Α.Α. και την ενότητα με το Αρχείο παρέμεινε στις εξωτερικές επάλξεις του αγώνα του τροτσκισμού.
Ο Κατλάς βρέθηκε στην ηγεσία του ΣΠΑΡΤΑΚΟΥ. Στο σωματείο του. Στις απεργιακές μάχες. Στα Ιουλιανά, ήταν απ’ τους συλληφθέντες ηγέτες της Γενικής Απεργίας. Ήταν «μαλακός» απέναντι των σταλινικών αλλά «σκληρός» απέναντι των Μπολσεβίκων-Λενινιστών (Αρχειομαρξιστών) που απετέλεσαν το τμήμα της Δ.Α.Α. Έτσι εξηγείται γιατί παρέμεινε στο περιθώριο μετά την αποτυχία των διαπραγματεύσεων που έκανε με το Δημητρίου για τη σύνδεση με την Δ.Α.Α.
Ο Γιαννακός μπήκε στο κίνημα από τα μαθητικά θρανία. Επηρεάστηκε άμεσα απ’ το μεγάλο συμπατριώτη του Π.Π. Στρατεύθηκε στην Κομμουνιστική Νεολαία της Θήβας. Κι από κει στην Αθήνα σαν δάσκαλος. Ανέβηκε θεωρητικά και πολιτικά στο ύψος του αγωνιστή μεγάλης αξίας. Στην διχτατορία Μεταξά έμεινε αλύγιστος. Τέσσερα χρόνια στην Ακροναυπλία. Μέχρι που τον οδήγησαν στο Νεζερό και πέρασε στην αθανασία σαν ένας απ’ τους πιο γνήσιους οπαδούς του τροτσκισμού στην Ελλάδα.
Ανάμεσα στους αγωνιστές του Βορρά κι ιδιαίτερα στους καπνεργάτες, έδρασαν κάτω από τη σημαία του ΣΠΑΡΤΑΚΟΥ μια σειρά στελεχών μεγάλης ολκής, όπως ο Χατζησταύρος που είχε θέση στην Ομοσπονδία Καπνεργατών.
Ο Πανταζής, ηγετικό πολιτικό και συνδικαλιστικό στέλεχος, απέχτησε μεγάλη φήμη μέσα στους καπνεργάτες και γενικότερα. Ήταν απ’ τους επικεφαλής των καπνεργατικών απεργιών. Με διώξεις και εξορίες. Και μόνο ο ρόλος του στη μεγάλη γενική απεργία Θεσ/νίκης του 1936 όπου μιλώντας στις μάζες έριξε το σύνθημα: «Κυβέρνηση Καπνεργατών», αρκεί να τον ανεβάσει στην ιστορία σαν ένα από τους δυναμικότερους αγωνιστές του ΣΠΑΡΤΑΚΟΥ, και του συνθήματος της «Εργατοαγροτικής Κυβέρνησης» που ο Πουλιόπουλος εκλαΐκευσε στη χώρα μας.
Ο Νέγρος ήταν απ’ τά καλύτερα στελέχη της Καβάλας –των καπνεργατών και γενικότερα. Με κύρος ηγέτη που οι σταλινικοί δεν μπόρεσαν να κλονίσουν. Κύρος που απέχτησε με την αγωνιστικότητα και την ορθότητα της γραμμής.
Ο Κουλάνδρου καπνεργάτης μιλιτάν της Δράμας.
Ο Σάββας απέχτησε ξεχωριστή θέση μέσα στο ΣΠΑΡΤΑΚΟ. Έδρασε στη Σαλονίκη. Αντιπροσώπευσε την οργάνωση Σαλονίκης σ’ όλες τις συνδιασκέψεις του ΣΠΑΡΤΑΚΟΥ, κι αργότερα της Ενωμένης Οργάνωσης Σπαρτακιστών και Μπολσεβίκων-Λενινιστών (Βιτούρης, Καστρίτης, Μάστρο-Γιάννης κ.τ.λ.). Αρθρογραφούσε στο «ΣΠΑΡΤΑΚΟ». Ήταν επικεφαλής του σωματείου Τσαγκαράδων για μια περίοδο. Πέρασε στο Δημοτικό Συμβούλιο με το κοινό ψηφοδέλτιο Σταλινικών-Πασαλίδη με χιλιάδες σταυρούς προτίμησης,
Ο Σάββας έκανε μια καλόπιστη κριτική του Αρχείου και ειδικότερα της τάσης «Μπολσεβίκου». Η αυτοκριτική της τάσης Μπολσεβίκου για την ιστορία του Αρχείου δεν τον ικανοποίησε. Ωστόσο ήταν πρωτοποριακός, σε σχέση με τους άλλους Σπαρτακιστές, στο ζήτημα της ενότητας Σπάρτακου-Μπολσεβίκων. Διατηρούσε σχέσεις άριστες. Βέβαια αυτό ήταν γενικότερο γνώρισμα των αγωνιστών της Σαλονίκης. Οι σχέσεις ανάμεσα σ’ όλες τις τάσεις σταλινικές και τροτσκιστικές ήταν σχετικά καλύτερες απ’ ότι αλλού. Συντροφικότερες.
Και πραγματικά, στα 1934-35, με την επίδραση και της τάσης Φανερού, ο όποιος μαζί με μια ομάδα αγωνιστών όπως η Μίκα, ο δικηγόρος και άλλοι, πέτυχαν να φέρουν σε συζητήσεις ενοποιητικές την τάση Σάββα, και την τάση Καστρίτη που ήταν υπεύθυνος Θεσ/νίκης την εποχή αύτη. Οι ενοποιητικές αυτές συζητήσεις δεν κατέληξαν σε αποτέλεσμα εξαιτίας της διάστασης που επικρατούσε στην Αθήνα κι ιδιαίτερα εξαιτίας της αντιενωτικής άποψης του Π.Πουλιόπουλου.

Η Συνθηκολόγα Τάση Μάξιμου

Μετά το κύμα αποχωρήσεων και διαγραφών των Πουλιόπουλου-Γιατσόπουλου επακολούθησε η παραίτηση και η συνένωση με τους ΣΠΑΡΤΑΚΙΣΤΕΣ της τάσης Μάξιμου, Χαΐνογλου, Σκλάβου. Στο μεταξύ ο Μάξιμος έδειξε τη κεντριστική και συνθηκολόγα φύση του. Παρ’ όλο που τον έθιγε άμεσα η ρετσινιά του «δεξιού», αφού μαζί με τον Πουλιόπουλο υπεράσπισαν την ίδια θέση για το αυτονομιστικό ζήτημα, έσπασε την αλληλεγγύη που έπρεπε να έχει, άφησε ανυπεράσπιστο τον Πουλιόπουλο, υποχώρησε μπροστά στην επίθεση των σταλινικών και συνθηκολόγησε. Το ίδιο έγινε και με τη ρετσινιά κατά του Πουλιόπουλου για «λικβινταρισμό».
Ήταν η εποχή που στην Κομιντέρνα οι σταλινικοί κυκλοφορούσαν ενάντια στους τροτσκιστές την κατηγορία του «λικβινταρισμού» γιατί ονόμαζαν με τα’ όνομά της την κινέζικη αντεπανάσταση, και απέκρουαν το σταλινικό ισχυρισμό ότι μετά την ήττα (1927) είχαμε ένα «νικηφόρο στάδιο της επανάστασης». Έτσι, οι σταλινικοί κόλλησαν και στους έλληνες τροτσκιστές το χαραχτηρισμό του «λικβινταρισμού», γιατί είπαν τα σύκα-σύκα και τη σκάφη-σκάφη για την κατάντια του ΚΚΕ. Ο μύθος του «λικβινταρισμού» έκανε έκτοτε το γύρο του σ’ όλα τα γεωγραφικά πλάτη και μήκη του ελληνικού κινήματος, ακόμα και στους αρχειομαρξιστές. Αλλά η συνθηκολόγα τάση Μάξιμου, παρά την προσωρινή υποταγή της, αναγκάστηκε να αποχώρηση. Οι σταλινικοί δεν δέχονταν μισοσυνθηκολογήσεις μετά τη νίκη τους. Ο Μάξιμος και ο Χαΐνογλου, βουλευτές και στελέχη επιπέδου Κεντρικής Επιτροπής, τοποθετήθηκαν σ’ ένα σχηματισμό Δραπετσώνας του Πειραιά που είχε αποδειγμένη ταχύτητα διαγραφής των αντιπολιτευομένων. («Τι μας φέρανε εδώ», είπε ο Χαΐνογλου στον Στίνα). Όλα έδειχναν ότι οι κεντριστές θα περνούσαν στο δεύτερο πλάνο των «εκκαθαρίσεων». Έτσι έκδοσαν το «Γιατί παραιτηθήκαμε». Και προσχώρησαν στο ΣΠΑΡΤΑΚΟ.
Το «Γιατί παραιτηθήκαμε» χρησιμοποιεί το οπλοστάσιο του σταλινισμού ενάντια στην ομάδα του Π.Π. Θεωρεί ότι: «Παραμένουν εσφαλμένες οι οργανωτικές της αρχές». Εδώ είναι φανερό ότι έγιναν φερέφωνα των σταλινικών οι άνθρωποι του «Κέντρου». «Ο Π.Π. –έγραφε ο Μπουχάριν– διαγράφτηκε απ’ το ΚΚΕ γιατί δίδασκε ότι στην Ελλάδα πρέπει να τεθεί τέρμα στην ύπαρξη του ΚΚΕ». Αυτό είναι ψέμμα. Και το επανέλαβε ο Σμέραλ από τις στήλες του «Ρίζου» χωρίς να ντρέπεται. Οι Μπουχαρινικοί, στην πάλη τους κατά των τροτσκιστών έπρεπε «πάση θυσία» ν’ ανακαλύψουν «λικβινταρισμό» στον Π.II. Κι αφού δεν μπόρεσαν στο (υπάρχει καινό και η έκφραση είναι ελλιπής –Θ.Θ.) του Κρεμλίνου. Η γραφειοκρατία λύσσαξε, κι αναστατώθηκε για να εξοντώσει τους τροτσκιστές της Ελλάδας. Τους Αρχείους τους αντιμετώπισε με τις μέθοδες της Γκεπεού. Τον Πουλιόπουλο όμως δεν μπόρεσαν να τον ξεβγάλουν παρά μόνο με τις μέθοδες της κίβδηλης επιχειρηματολογίας. Ενώ η αλήθεια είναι ότι ο Π.Π. έγραψε και διακήρυξε ότι: «πρέπει να τεθεί τέρμα στο τυχοδιωκτισμό που κυβερνούσε το ΚΚΕ». Αυτή η ανασκευή που πετάει στα μούτρα των παραχαρακτών ο Ευαγγελόπουλος (βλέπε ανασκευή μερικών ψευδολογιών του Ευαγγελόπουλο στο 1ο φύλλο του «Σπάρτακου»), στρέφεται και κατά των κεντριστών που μίλησαν για «εσφαλμένες οργανωτικές αρχές».
Το «Γιατί παραιτηθήκαμε» αποδίδει επίσης: «αδυναμία ν’ αντιληφθεί (η ομάδα Π.Π.) την ουσία των πολιτικών προβλημάτων της χώρας», «πράγμα που οδηγεί στον οργανωτικό και πολιτικό σεχταρισμό, στην πολιτική και οργανωτική αίρεση». Παρ’ όλ’ αυτά, στη σύντομη ανάλυση-πλατφόρμα, που δημοσιεύτηκε στο 1ο φύλλο του «ΣΠΑΡΤΑΚΟΥ», απ’ το θαυμάσιο μεταφραστή του «Κεφαλαίου» του Μαρξ, Πουλιόπουλο, δεν αποτολμήθηκε καμιά αντίρρηση.
Οι προκαταλήψεις τις οποίες οι σταλινικοί σκόρπισαν για «σεχταριστικές απόψεις» για την «ελίτ» που έπρεπε να περιλαμβάνει το κόμμα, για την ανάγκη ανύψωσης της θεωρητικής και πολιτικής στάθμης του κόμματος, για «οργανωτική και πολιτική αίρεση», για τον επαναστατικό συσχετισμό των εργατών και των διανοουμένων, προκαταλήψεις που εστρέφοντο κι ενάντια στο Αρχείο, βρήκαν φορείς τους κεντριστές,
Και η κριτική καταλήγει: «Η εσφαλμένη αυτή αντίληψη (για το οργανωτικό) μπορεί βέβαια να οδηγήσει σε διαφορές άρχων». Παρ’ όλ’ αυτά οι κεντριστές ενώθηκαν με τον Πουλιόπουλο χωρίς συζητήσεις αυτών των πιθανών «διαφορών άρχων». Ενώ ο Π.Π. απ’ την πλευρά του απ’ τα πρώτα κιόλας φύλλα του «ΣΠΑΡΤΑΚΟΥ» προκάλεσε συζήτηση σ’ αυτές τις απόψεις.

Η Στρατηγική της Εργατοαγροτικής Κυβέρνησης

Ο ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ έκανε την πρώτη του εμφάνιση μ’ ένα επιτελείο ασυναγώνιστο από άποψη πολιτικής και θεωρητικής κατάρτισης. Οι Σπαρτακιστές γενικά ήταν ανεβασμένοι μορφωτικά. Η επαφή τους με τον άφθαστο Π.II. βοήθησε πολύ τους συνεργάτες κι οπαδούς του. Όλοι τους σχεδόν ήταν αγωνιστές μ’ επίδοση στη μαζική δράση. Η πείρα τους επέτρεπε ν’ ασκούν μιαν επίδραση στο κίνημα των μαζών. Στο σύνολο η στάση τους απέναντι στους αρχειομαρξιστές ήταν πάντα συντροφική. Κι εύρισκαν από μέρους τους ανταπόκριση. Παρά τις διαφορές που τους χώριζαν.
Στο ΣΠΑΡΤΑΚΟ συγκεντρώθηκαν όλα τα παλαιοπολεμιστικά στελέχη. Κορυφαίοι επαναστάτες που διακρίθηκαν στα πεδία της πάλης των τάξεων και στην πάλη για τη μετατροπή του πολέμου σ’ εμφύλιο. Σφιχτά δεμένοι με το επαναστατικό χτες αντιμετώπισαν αλληλέγγυοι τη νέα περίοδο. Μαζί μ’ αυτούς η ομάδα της Πόλης, Μάξιμος, Χαΐνογλου, Σκλάβος. Είναι η ομάδα που απ’ όλη την ιστορία της θεωρήθηκε κεντριστική τόσο απ’ τη δεξιά τάση των σταλινικών όσο κι απ’ την αριστερή του Π.Π.
Στο 1ο φύλλο περιλαμβάνονταν τα άρθρα : ΠΡΟΛΟΓΟΣ – ΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΚΚΕ – ΒΑΡΓΚΑ: Η Θεωρία των Κρίσεων – ΜΑΞΙΜΟΥ: Μερικά Προβλήματα της Εξέλιξης του Καπιταλισμού της Ελλάδας – Π.Π.: Οι «Πρόοδες» της Κοινωνικής Πολιτικής της Ελλάδας – ΜΑΝΟΥΪΛΣΚΙ: Το Εθνικό Πρόβλημα Τσεχοσλοβακίας –ΕΥΑΓΓΕΛΟΙΙΟΥΛΟΥ: Ανασκευή Ψευδολογιών – ΣΚΛΑΒΟΥ: Θεωρητικές Δεισιδαιμονίες της Ελληνικής Πραγματικότητας – ΝΙΚΟΛΙΝΑΚΟΥ: Η Εσωκομματική Πάλη του Πειραιά – Η ΔΗΛΩΣΗ ΤΩΝ 83 – ΠΟΙΟΣ Ο ΣΜΕΡΑΛ – ΜΕΡΙΓΚ: Η Ιστορία του Σοσιαλισμού – ΝΙΚΟΛΗ: Εξωτερική Επιθεώρηση – ΓΡΑΜΜΑ Φυλακισμένων συντρόφων της Αντιπολίτευσης –Π.ΣΑΡΚΑΤΟΥ(Π.ΙΙ.): Λένιν, Υλισμός και Εμπειριοκριτικισμός – ΜΠΑΡΜΠΥΣ: Ο Ίησοϋς – ΝΟΡ: Κ.Μαρξ «Το Κεφάλαιο», κ. ά.
Το σκιτσάρισμα των περιεχομένων αρκεί για να δείξει το Κρέντο του «ΣΠΑΡΤΑΚΟΥ», τη δύναμη αλλά και τις αδυναμίες. Ο Π.Π. ήταν ο εμπνευστής της γενικής γραμμής, κι ο οργανωτής της νέας κίνησης. Αναμφισβήτητος αρχηγός. Χαιρέτησε μ’ έναν άδολο ενθουσιασμό τους πρωτεργάτες του «Γιατί αποχωρήσαμε» απ’ το ΚΚΕ. Δεν δίστασε να καταφύγει όμως στο όπλο της κριτικής για να υπερασπίσει τον εαυτό του απ’ τις κατηγορίες για το «οργανωτικό» σταλινικής προέλευσης που του απέδωσε το «Γιατί αποχωρήσαμε». Δεν χάρισε στον κεντρισμό. Συγχρονίστηκε επικίνδυνα με τη «Θεωρία των δύο σκελών» του Σκλάβου εναντίον της οποίας ξεσηκώθηκε σάλος. Και άνοιξε αμείλιχτη κριτική ενάντια στην υποτροπή συνθηκολόγησης του Μάξιμου.
Στις ΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗΣ διακηρύσσεται ότι: «Το βασικό έργο που μπαίνει μπροστά στους έλληνες κομμουνιστές είναι η προσαρμογή της Μαρξιστικής θεωρίας στις συγκεκριμένες συνθήκες της χώρας, στις ανάγκες του ελληνικού προλεταριάτου». «Ως τώρα έλειψε η συστηματική προσπάθεια να καλλιεργηθεί η Μαρξιστική θεωρία, όχι δογματικά, παρά σαν όπλο συνειδητής προλεταριακής πρωτοπορίας στους πραχτικούς αγώνες της», κι έχουν διπλό στόχο, απ’ τη μια «τη δράση μέσα στα σκοτάδια» του ΚΚΕ, κι απ’ την άλλη ενάντια στο «δογματικό» όπως τον χαραχτηρίζει τρόπο συνδυασμού θεωρίας και δράσης του Αρχείου.
Οι ΘΕΣΕΙΣ προχωρούν σε μια μαρξιστική ανάλυση της πολιτικής κατάστασης, του συνδικαλιστικού, του αγροτικού κ.λ.π. Είναι ανάλυση σύντομη με βαθυστόχαστη ανατομία της πολιτικής διάρθρωσης του καπιταλισμού της Ελλάδας και μια σωστή χάραξη των καθηκόντων που μπαίνουν μπροστά στο κίνημα.
Ό,τι έχει όμως ιστορική σημασία σ’ αυτό το ντοκουμέντο είναι η επαναστατική θέση του στρατηγικού καθήκοντος της κατάληψης της εξουσίας με την ΕΡΓΑΤΟΑΓΡΟΤΙΚΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ. Πολύτιμο δίδαγμα για όσους αγνοούν στις μέρες μας αυτό το σύνθημα που τόσο κακοποιήθηκε απ’ την παμπλική έκδοση «εργατικών κυβερνήσεων» οι όποιες δεν είναι έκφραση της διχτατορίας του προλεταριάτου ή είναι μια «ενδιάμεση» λύση Καστρικού ή Αλγερίνικου τύπου κ.τ.ρ. Ο Π.Π. ανέβασε τους ιστορικούς σκοπούς του προλεταριάτου στη Λενινιστική στρατηγική της συμμαχίας Εργατών-Αγροτών, για την κατάληψη της εξουσίας. Και χτυπάει στα ίσια τη σταλινική παρέκκλιση απ’ το σύνθημα της «δημοκρατικής διχτατορίας εργατών-αγροτών», μενσεβικικής έκδοσης που άρχισαν να προβάλουν οι Κούτβηδες.
Αλλά οι ΘΕΣΕΙΣ, δεν επεκτείνονται στη διεθνή ανάλυση της κατάστασης. Ελάττωμα που απορρέει απ’ την έλλειψη διαύγειας για τα προβλήματα που διέσπασαν την Κομιντέρνα. Υποδείχνει την ανάγκη επεξεργασίας προγράμματος σωστά. Ήταν αδύνατο και δεν μπορούσαμε να ζητήσουμε μια ολοέτοιμη προγραμματική εργασία απ’ όλους τους έλληνες τροτσκιστές σε μια περίοδο αναθεώρησης όλων μαζί των άρχων του επαναστατικού Μαρξισμού απ’ το σταλινισμό. Αλλά και η υπόδειξη στο ΚΚΕ να προγραμματιστεί στη βάση των προγραμμάτων που διέθεταν στη Γαλλία, Γερμανία, Τσεχοσλοβακία και Βουλγαρία, σήμαινε ότι ο ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ δεν είχε αποκρυσταλλώσει ακόμα, στις αρχές του 1928, γνώμη για τον αποπροσανατολισμό του διεθνούς σταλινισμού απ’ τις αρχές του μπολσεβικισμού και της ΚΔ του Λένιν και του Τρότσκι.
Οι νεότεροι τροτσκιστές ίσως βιαστούν να θεωρήσουν υπέρτατη αδυναμία τόσο της τάσης ΣΠΑΡΤΑΚΟΥ όσο και του ΑΡΧΕΙΟΥ που δεν διέθεταν ένα πρόγραμμα αύτη την περίοδο. Για μας όμως η προσήλωση αυτών των δύο τροτσκιστικών τάσεων-παρατάξεων, στη στρατηγική της κατάληψης της εξουσίας και της ΕΡΓΑΤΟΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ σε μια φάση προσαρμογής του Κρεμλίνου κι ολόκληρου ταυ σταλινισμού της υφηλίου μαζί με τον ανταρτοπολεμικό κομμουνισμό του ΜΑΟ, προς την «αστικοδημοκρατική επανάσταση μενσεβικικής ουσίας», αποτελούσε μια ρωμαλέα συνέχιση της γραμμής του μπολσεβικισμού.

«Η Πρώτη Τροτσκιστική Αντιπολίτευση»

Οι ΘΕΣΕΙΣ διακηρύσσουν ότι: Μόνο το ΚΚΕ εργάζεται, συστηματικά για την υπεράσπιση των καθηκόντων, που μπαίνουν μπροστά στο προλεταριάτο. Είναι η γραμμή «Αντιπολίτευσης του ΚΚΕ». Όχι δεύτερου κόμματος. Μιας αντιπολίτευσης που δεν γίνεται με δίχως έντονη κριτική: «Το ΚΚΕ δεν κατορθώνει ν’ αποχτήσει συναίσθηση των καθηκόντων του κι αυστηρή φυσιογνωμία». «Κακοποιεί τη θεωρία και πολιτική του κομμουνισμού παρουσιάζοντας τον πότε σαν συνώνυμο με τα πραξικοπήματα, τον εργατισμό, και πότε με την απάρνηση της Ρωσίας (;)». (Μήπως εδώ γίνεται υπαινιγμός για τη φυγή του Χαϊτά απ’ τη Ρωσία και για το πιθανολογούμενο μενσεβικισμό του; Όπως και για τον πραξικοπηματισμό της κατάληψης ενός τανκ το 1926 που τηλεγραφήθηκε στη Κομιντέρνα ότι το ΚΚΕ κατέλαβε τις αρχές!!!).
Αυτό το: «Μόνο το ΚΚΕ» κ.τ.λ. έδοσε ένα ιδιαίτερο τόνο στην αντιπολιτευτική ταχτική του ΣΠΑΡΤΑΚΟΥ. Δημιουργούσε παρερμηνείες κι αυταπάτες για την ανάπτυξη της ιδιαίτερης οργάνωσης την οποία ο Τρότσκι προγραμμάτιζε μέσα στα πλαίσια της αντιπολιτευτικής του γραμμής. Μια αντιπολιτευτική ταχτική με ισχυρή δόση φετιχισμού προς τα κόμματα της ΚΔ, την οποία ο Τρότσκι χρειάστηκε να καταπολεμήσει στο γράμμα προς τον Αντρέ Νιν που αναδημοσίευσαν οι Αρχειοτροτσκιστές, εναντίον του Π.Π. (Αλλού περισσότερα πάνω στο θέμα Κόμμα-Αντιπολίτευση).
Με τη δημοσίευση της ΔΗΛΩΣΗΣ ΤΩΝ 83 και άλλων ντοκουμέντων της Δ.Α.Α. ο ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ θεωρήθηκε «ΠΡΩΤΗ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗ». Ο ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ πραγματικά τάχτηκε κατά της απόφασης του ΚΚΕ για την «ανεπιφύλακτη τοποθέτηση υπέρ του ΣΤΑΛΙΝ» η οποία απέδειξε «επιπολαιότητα και ασέβεια στη γνώμη των μελών του ΚΚΕ» γιατί λύνονται σοβαρά ζητήματα χωρίς καμιά συζήτηση, Και καταλήγει: «Όσο για την Αντιπολίτευση, μακριά απ’ το να συμφωνεί με τέτοιου είδους καταδίκες κι ανεξάρτητα απ’ τη δεδηλωμένη πάνω στο ζήτημα αυτό γνώμη μερικών απ’ τους αγωνιστές της, προσπαθεί να συλλέξει όλα τα στοιχεία των διαφωνιών στο παγκόσμιο σημαντικό αυτό ζήτημα, και δίνει από σήμερα στη δημοσιότητα, εκτελώντας έτσι ένα καθήκον προς τα μέλη του ΚΚΕ, που συνήθισαν μέχρι σήμερα να κρίνουν με πρίσμα τυφλής υποταγής σ’ ότι λένε οι διοικήσεις τους».
Ο ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ ΔΕΝ ΤΟΠΟΘΕΤΗΘΗΚΕ ΑΚΟΜΑ. ΑΛΛΑ ΜΠΗΚΕ ΣΤΟ ΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΤΡΟΤΣΚΙΣΜΟΥ. Αυτό ήταν ένα ιστορικό βήμα προς τα εμπρός της ΑΡΙΣΤΕΡΗΣ ΔΙΕΘΝΙΣΤΙΚΗΣ ΤΑΣΗΣ ΤΟΥ Π.Π. Ο ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ ήταν μια κατάκτηση του ελληνικού τροτσκισμού γενικότερα. Μέσα στην Ελλάδα και σ’ ολάκερη την Κομιντέρνα. Ο Π.Π. δίχως το μεσσιανικό μανδύα με τον όποιο τον περιέβαλαν μερικοί επίγονοι, παρά τα αναπόφευχτα λάθη του και τις μεταγενέστερες διαφορές του με τον Τρότσκι, στάθηκε σαν ένας απ’ τους πιο κορυφαίους του διεθνούς επαναστατικού κινήματος.
Ο «ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ», στα επόμενα φύλλα του δημοσιεύει τη ΔΙΑΘΗΚΗ ΤΟΥ ΛΕΝΙΝ, τις ΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΡΩΣΙΚΗΣ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗΣ ΣΤΟ Ι5ο ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΡΚΚ, ΓΙΑ ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΠΕΝΤΑΕΤΙΑΣ κ.ά. Εισάγει τώρα απανωτά στοιχεία για τον Τροτσκισμό.
Αλλά αυτό το σημαντικότατο έργο γίνεται με τη μορφή μελέτης και συγκέντρωσης στοιχείων. Για μια προσεχή τοποθέτηση. «Ανεξάρτητα απ’ τη δεδηλωμένη πάνω σ’ αυτό το ζήτημα γνώμη μερικών απ’ τους αγωνιστές της». Δεν διασαφηνίζει ποιοι είναι οι τολμηροί, οι οξυδερκείς, οι βραδυπορούντες ή οι επιφυλακτικοί. Ο ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ δεν είναι ομοιογενής. Δεν είναι ακόμα ανοιχτά τροτσκιστικό όργανο. Είναι όργανο συνύπαρξης της επαναστατικής αριστεράς του Πουλιόπουλου και της Κεντριστικής του Μάξιμου.
Ο Π.Π. και ο Γιατσόπουλος που πριν από 6 μήνες, στο «Νέο Ξεκίνημα» απαιτούσαν φως πάνω στο Ρωσικό, τώρα θα ήταν οι πρωτοπόροι του τροτσκισμού. Ο Ευαγγελόπουλος που ήταν τολμηρότατος στο ξεσκέπασμα του ΣΜΕΡΑΛ, έλεγε προς τους Κούτβηδες: «Δεν είναι αλήθεια πώς «μετρούμαστε» με την Κ.Δ.» Και πραγματικά. Ο «ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ» που δημοσίευσε στο 1ο φύλλο του το άρθρο του Μανουίλσκι, αυτού που έπαιζε το ρόλο του σταλινικού ηγέτη της Κομιντέρνας, δεν «μετριόταν» ακόμα ανοιχτά με την Κ.Δ. Βρίσκονταν στο στάδιο γοργής τροτσκιστικοποίησης.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
——————
[1]. Στο arhio_e και στην υποσημείωση 10 των «Αρχείων του Τρότσκι για την Ελλάδα» σημειώνεται ότι: «Δεν είναι ακόμα γνωστή με βεβαιότητα η ταυτότητα του Μύρτου» που για ένα διάστημα εκπροσωπούσε τους έλληνες τροτσκιστές στη Διεθνή Γραμματεία. Ο Μύρτος είταν ο Ελληνοεβραίος βιολιστής Οσκάρ POZEWEIG. Να τι γράφει ο Λουκάς Καρλιάφτης για τον Μύρτο (ψευδώνυμο του Οσκάρ) στο Πέμπτο Μέρος των απομνημονευμάτων του (σελίδα 164-165): «Η πρώτη επαφή του Αρχείου με το εξωτερικό άρχισε από το τέλος του 1928. Ο Γιωτόπουλος είχε την πρωτοβουλία γι’ αυτό. Η επαφή επιτεύχθηκε διαμέσου της αποστολής του Οσκάρ. Ο Οσκάρ POZEWEIG είταν Εβραίος, όπως και ο Λεβί, με τον οποίο παίζανε βιολί σ’ ένα κέντρο της Πλάκας. Εκεί τον γνώρισαν αρχειομαρξιστές γκαρσόνια, ο Σταφυλάτος και παράλληλα ο Γαζής που πουλούσε εκεί φιστίκια... Ο Γαζής πριν πεθάνει με πληροφόρησε ότι τους γνώριζε από το 1924 κι ότι ο Οσκάρ είχε κάποια σύνδεση με το αγγλικό κίνημα... Δεν έτυχε να τον γνωρίσω. Ο Σίλας με πληροφόρησε ότι τον είχε συνδέσει σ’ έναν πυρήνα στον οποίο συμμετείχαν ο ίδιος ο Σίλας, ο Οσκάρ, η Ν. Βιτσώρη, ο ηθοποιός Ιωαννίδης και δυο προλετάριοι αρτεργάτες... Τα ενδιαφέροντα μηνύματα που έφερνε απ’ την Ελλάδα για το φιλοτροτσκιστικό Αρχείο του επέτρεψαν να ανοίξει το δρόμο προσωπικής επαφής με τον Τρότσκι στην Πρίγκιπο στα 1929. Ο Τρότσκι φαίνεται ότι απεκόμισε άριστες εντυπώσεις από τον Οσκάρ, κι έτσι εξηγείται γιατί, δοσμένης και της αξιόλογης δράσης του Αρχείου που ο Οσκάρ αντιπροσώπευε, ο Τρότσκι τον προώθησε στη διεύθυνση της ΔΑΑ... Κατά την παραμονή του στην Ελλάδα ο Οσκάρ είχε γνωρίσει την κόρη του μεγαλοβιομήχανου Ωρεοζίλ Κουριέλ, με την οποία συνδέθηκε μ’ ένα αίσθημα αμοιβαίας συμπάθειας». Για την ωραία και δραστήρια Κουριέλ, ο Λουκάς προσθέτει: «Προπαγανδίστηκε στις ιδέες του Τρότσκι και του Αρχειομαρξισμού, στις οποίες παρέμεινε πιστή μαζί με τον άντρα της Οσκάρ μέχρι τέλους. Πήρε μέρος σε κομματικούς σχηματισμούς αλλά και σε μαζικούς αγώνες. Την συναντάμε στην απεργία του Κοκαλάδικου... Σταλμένη από την Οργάνωση είχε πιάσει δουλειά στο Κεραμάδικο του Βοτανικού όπου οργανώθηκε από τους δικούς μας η μεγάλη απεργία. Εκεί δούλευε ξυπόλητη μέσα στα λασπόνερα, παρά την τρυφερή της ύπαρξη... Προσωπικά τη γνώρισα όταν στάλθηκα από τον Γιωτόπουλο να της αναγγείλω ότι αποφασίστηκε να σταλθεί στη Θεσσαλονίκη, όπου δούλεψε σε εργοστάσια, πιάστηκε και καταδικάστηκε...». –(Θ.Θ.)

ΛΟΥΚΑ ΚΑΡΛΙΑΦΤΗ

o        ΠΡΟΣ ΝΕΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ 5η ΤΟΥ ΜΑΡΤΗ 1933

Η ΚΑΘΟΔΟΣ ΤΗΣ ΚΟΜΛΕΑ

ΣΤΙΣ ΕΚΛΟΓΕΣ

---

Γράφτηκε: τη δεκαετία του 1980
Πηγή: Από τη Μελέτη του συγγραφέα: «Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΧΙΤΛΕΡ ΣΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ –Η Ευθύνη του Σταλινισμού και ο Αγώνας των Τροτσκιστών»
Σύνταξη-Επιμέλεια: ΘΕΟΔΟΣΗΣ ΘΩΜΑΔΑΚΗΣ

Μετά τις εκλογές της 25ης του Σεπτέμβρη 1932, ο Βενιζέλος βλέποντας ότι το κόμμα του Τσαλδάρη θα κληθεί να σχηματίσει, κυβέρνηση σύμφωνα με το σύνταγμα σαν το κόμμα που πλειοψήφησε, απαίτησε απ’ τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να μην του αναθέσει, την εντολή παρά μόνο αν ειλικρινά δεχτεί ν’ αναγνώριση τη «Δημοκρατία». Ο Τσαλδάρης δέχτηκε. Και, σχημάτισε κυβέρνηση με την συμμετοχή του Ι. Μεταξά, του Γ. Κονδύλη και του Α. Χατζηκυριάκου.
Αλλά σε λίγο, στις 12-1-33 ο Βενιζέλος κατάφερε και ανέτρεψε τον Τσαλδάρη, κι ανέλαβε αυτός να σχηματίσει κυβέρνηση, αφού πέτυχε την συγκατάθεση του Προέδρου της Δημοκρατίας για να διαλύσει τη βουλή και να διενεργήσει τις νέες εκλογές ο ίδιος.

* * *

Οι νέες εκλογές ορίστηκαν να γίνουν στις 5-3-33 με το πλειοψηφικό. Ο προεκλογικός αγώνας άρχισε οξύτατος μέσα σ’ ένα κλίμα πρωτοφανέρωτης αντιπαράθεσης, η οποία υπογραμμίστηκε με την απόπειρα δολοφονίας του Ελ. Βενιζέλου που οργάνωσε ο Πολυχρονόπουλος –διοικητής της Ασφάλειας– με συνένοχο τον πρώην λήσταρχο Καραθανάση και άλλους, όχι χωρίς ευθύνη των πιο ανώτερων στελεχών της πιο μαύρης αντίδρασης των αντιβενιζελικών.
Ο Βενιζέλος, όξυνε την αντίθεσή του κατά της Δεξιάς, εξαπολύοντας μιαν επίθεση κατά του Π. Τσαλδάρη, σαν «αναξιόπιστου», γιατί δεν είχε δεχτεί –έλεγε– ειλικρινά την αναγνώριση του δημοκρατικού πολιτεύματος! «Διατρέχει κίνδυνο η Δημοκρατία», φώναζαν όλοι οι βενιζελικοί με πρώτους τους στρατοκράτες του «Στρατιωτικού Συνδέσμου», επικεφαλής του οποίου ήταν οι στρατηγοί Οθωναίος και Μανέττας.
Η Οργάνωση μας, η ΚΟΜΛΕΑ, αποφάσισε να κατέβει στις εκλογές της 5ης του Μάρτη 1933, με διάπλατη τη σημαία της Διεθνούς Αριστερής Αντιπολίτευσης.
Κατεβήκαμε μ’ ένα πρόγραμμα εκλογικό για την επαναστατική-σοσιαλιστική διέξοδο από την κρίση, και για ένα «Ενιαίο Εργατικό Μέτωπο» κατά του ανερχόμενου φασισμού.
Είμαστε σε φόρμα μαχητική και ενθουσιώδικια, όσο ποτέ άλλοτε, γιατί νοιώθαμε ότι επαληθεύονταν οι ιδέες μας στην πάλη κατά του καπιταλισμού και της σταλινικής γραφειοκρατίας.
Είμαστε περήφανοι γιατί είμαστε οι εκφραστές επίσημα της ΔΑΑ και οι μόνοι που κατεβαίναμε στις εκλογές σε σχέση με τις άλλες οργανώσεις που μιλούσαν στο όνομα του Τροτσκισμού. Τον ΣΠΑΡΤΑΚΟ και τη ΛΑΚΚΕ.
Κατεβάσαμε υποψήφιους: στην Αθήνα τους σ. Γιώργο Βιτσώρη, μέλος του Π.Γ. της ΚΟΜΛΕΑ, και τον σ. Αλεξόπουλο, απ’ τους ηγέτες της Γενικής Συνομοσπονδίας Αναπήρων και Θυμάτων Πόλεμου.
Στη Θεσσαλονίκη τους Αλέκο Σάκκο, μέλος του Π.Γ. της ΚΟΜΛΕΑ και Γιάννη Κεφάλα, της ΠΕ της Οργάνωσης Θεσσαλονίκης και μέλος της ΚΕ. Και στην Οίτυλο τον σ. Πέτρο Αντρώνη, μέλος του Π.Γ. της ΚΟΜΛΕΑ.
Την όλη διεύθυνση του προεκλογικού αγώνα την διεξήγαγε μια Κεντρική Εκλογική Επιτροπή που περιλάμβανε απ’ όλα τα κλιμάκια της Οργάνωσης, απ’ τα συνδικαλιστικά πόστα των οργανώσεων που ελέγχαμε, ανώτερων ή κατώτερων, απ’ την Γενική Συνομοσπονδία Αναπήρων και Θυμάτων, απ’ τη νεολαία, απ’ το γυναικείο τμήμα κ.τ.ρ.
Επικεφαλής της Κεντρικής Εκλογικής Επιτροπής είχε τοποθετηθεί ο σ. Λουκάς Καρλιάφτης εκ μέρους της ΚΕ και του ΠΓ της Οργάνωσης.
Η Κεντρική Εκλογική Επιτροπή αποτελέστηκε απ’ τους συντρόφους: Γιάννη Καραβιά, Ταμία. Α. Παπαδόπουλο, της Επιτροπής Συμβουλίων των συνδικαλιστικών μας οργανώσεων. Β. Δευτεραία, της Γενικής Συνομοσπονδίας Αναπήρων και Θυμάτων Πολέμου. Σ. Βερούχη, της Ένωσης Καπνοπωλών. Κ. Μαθιόπουλο, του σωματείου ξυλουργών. Χρ. Χατζηχρήστου, της Ένωσης Υποδηματεργατών.

Περιφερειακή Εκλογική Επιτροπή

Γ. Σταματόπουλος, Ένωση Αναπήρων Αττικής. Γ. Παναγιωτόπουλος Σωματείο Ζαχαροπλαστών. Μ. Καβαλιέρο Αρτεργατών. Κυριάκο, Μπετόν Αρμέ. Ρουμπότη, Κουρέων. Δράκο, Υφαντουργών. Φιλιππίδη, Ελαιοχρωματιστών. Αμαζίδη, Σιμιτεργατών. Γ. Νησιώτη, Αργυροχρυσοχόων. Κοκκινογούλη, Μικροπωλητών. Στ. Αναστασιάδη, Πολιτικών Μηχανικών. Φ. Αναστασιάδη, Δημοσίων Υπαλλήλων. Κανσό, Σοβατζήδων. Νικητάκη, Ραπτεργατών. Κοτιώνη, Υπαλλήλων Εστιατορίων. Ψηλό, Εμποροϋπαλλήλων. Ρετεντάκο, Κεραμοποιών. Λόγγο, Γκαρσονιών. Νικολάου, Δερματίνων Ειδών. Γ. Μαντέλη, Τροχιοδρομικών. Γ. Μενεγάκη, Σιδηροδρομικών. Γ. Παπαδημητρίου, Σοφέρ. Μελέτη Ντάμο, Επαγγελματιών. Ν. Ξανθόπουλο, Καπνεργατών. Μέλλο, Υφαντουργών. Κουτσοδόντη, Ξυλουργών. Ευανθία Αντρώνη, του Γυναικείου Τμήματος, καπνεργάτρια. Νίκολη, Τυπογράφων, και του τμήματος Νέων.
Η Κεντρική Επιτροπή αποφάσισε σειρά συγκεντρώσεων και κινητοποιήσεων. Με μιαν άλλη απόφαση κάλεσε τους εργάτες να παρευρεθούν στην ανοιχτή συζήτηση που αναγκάστηκε το Κόμμα να κάνει, κάτω από την πίεση της βάσης του ΚΚΕ πάνω στο εκλογικό και τη θέση της Οργάνωσης μας.
Η «Πάλη των Τάξεων» από δισεβδομαδιαία βγήκε, για την περίοδο των εκλογών, καθημερινή. Ήταν η πρώτη εφημερίδα των τροτσκιστών που πέτυχε ένα τέτοιο κατόρθωμα. Αλλά ταυτόχρονα είχε τεράστιες επιτυχίες στον εκδοτικό τομέα, που οφείλονταν στο θρυλικό συγγραφικό έργο του Τρότσκι το οποίο είχε δοξάσει την οργάνωσή μας και ιδιαίτερα για το Γερμανικό. Και τώρα, το Φλεβάρη του 1933 στο φύλλο 282 ανήγγειλε τη δημοσίευση του έργου του Τρότσκι: «Ο Κίνδυνος του Θερμιδόρ».
Στις 28-1-33 η Οργάνωσή μας δημοσιεύει, ένα «Ανοικτό Γράμμα στο ΚΚΕ».
Στο γράμμα αυτό παρουσίαζε την πολιτική κατάσταση μετά τη διάλυση της Βουλής, την προσπάθεια του Βενιζέλου ν’ αποκλείσει απ’ την νέα βουλή τους κομμουνιστές, και. μπροστά στην προβλεπόμενη κάθοδο στις εκλογές του ΚΚΕ και στον πόθο των εργατών για κοινή συνεργασία και πάλη των κομμουνιστικών οργανώσεων, πρότεινε την κάθοδο στις εκλογές με κοινό ψηφοδέλτιο.
Συγκεκριμένα πρότεινε να μπουν στις τελευταίες σειρές των υποψήφιων του ΚΚΕ λίγες θέσεις. Να γίνουν σ’ όλη την χώρα Εκλογικές Επιτροπές κοινές που θα οργανώσουν την κοινή δράση.
Με προοπτική μετά τις εκλογές η μάχη να συνεχιστεί με ενιαίες εμφανίσεις των Οργανώσεων. Η πρόταση αυτή απορρίφτηκε, όπως όλες.
Σκοπός μας ήταν να σηκώσουμε ψηλά τη σημαία του Κομμουνισμού που ο σταλινισμός πέταξε στο βούρκο της προδοσίας, και για μια ολάκερη 10ετία ρήμαξε το κίνημα οδηγώντας το από ήττα σε ήττα, μέχρι που τώρα σαν αποκορύφωμα των τόσων και τόσων προδοσιών συνετέλεσε στην άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία.
Η συμμετοχή της Οργάνωσης μας σ’ αυτές τις εκλογές είχε ιστορική σημασία, γιατί συνέπεσε με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία με ευθύνη του σταλινισμού βασικά, και σημείωσε την χρεοκοπία του και τον ιδεολογικό θάνατο της Κ.Δ. και όλων των «ΚΚ» της υφηλίου, κι άνοιξε το δρόμο για την δημιουργία της 4ης Διεθνούς.
Μπαίνοντας στο 1933, οι Τροτσκιστικές Οργανώσεις ήσαν τρεις:
α) Η ΚΟΜΛΕΑ, η οποία ήταν η επίσημη οργάνωση της Διεθνούς Αριστερής Αντιπολίτευσης (ΔΑΑ) μ’ επικεφαλής τον Λ. Τρότσκι.
β) Ο Σπάρτακος μ’ επικεφαλής τον σ. Π. Πουλιόπουλο, ο οποίος αποτελούσε τμήμα της τότε τάσης Λαντάου και αντιπολιτεύονταν τον Τρότσκι σ’ ορισμένα βασικά θέματα.
γ) Την Λενινιστική Αντιπολίτευση του ΚΚΕ (ΛΑΚΚΕ), μ’ επικεφαλής και πρωταγωνιστή της τον σ. Μ. Σούλα και τους προσχωρήσαντες στην δημιουργήσασα. την ΛΑΚΚΕ, «Κομμουνιστική Ενωτική Ομάδα (ΚΕΟ)», σ. Μ. Σπέρου και Σ. Στίνα.

o        ΜΕΓΑΛΕΙΩΔΕΙΣ ΠΡΟΕΚΛΟΓΙΚΕΣ
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΚΟΜΛΕΑ

ΑΘΗΝΑ: 14 ΚΑΙ 24-2-33, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: 29-2-33

Ένας πραγματικός και δίχως προηγούμενο θρίαμβος υπήρξε η πρώτη προεκλογική συγκέντρωση μας. Πάνω από 2.500 εργάτες πλημμύρισαν το θέατρο Παπαϊωάννου, γεμάτοι ενθουσιασμό. Κι εκατοντάδες διώχτηκαν απ’ την αστυνομία με την βία για να μην περάσουν μέσα.
Η αίθουσα κι η σκηνή διακοσμημένα με πορτραίτα των Μαρξ, Λένιν, Τρότσκι, με μια τεράστια Κόκκινη Σημαία 10Χ2 Ι/2 μέτρων με τα συνθήματα: Ζήτω η ΕΣΣΔ –Ζήτω η ΚΟΜΛΕΑ, έδινε τον επαναστατικό τόνο στην συγκέντρωση. Μια πολυάριθμη ομάδα εργατών του Εργατικού Καλλιτεχνικού Ομίλου αποτελούσε τον κορμό επαναστατικών τραγουδιών, μέσα σ’ εκδηλώσεις ενθουσιασμού.

Προϊστάμενος της συγκέντρωσης ήταν ο σ. Π. Αντρώνης

Μέσα σε θυελλώδικα χειροκροτήματα ο λόγος δόθηκε στον υποψήφιο της Οργάνωσης μας σ. Γ. Βιτσώρη ο οποίος είπε μεταξύ των άλλων:
«Σύντροφοι,
Οι σημερινές εκλογές γίνονται μέσα σε μια απ’ τις κρισιμότερες συνθήκες της μεταπολεμικής περιόδου. Ενώ η κρίση που ξέσπασε το 1929 μετατρέπεται σε κοινωνική απειλώντας κι αυτήν την ύπαρξη του καπιταλισμού.
Στη Γερμανία ο εμφύλιος πόλεμος μαίνεται και το προλεταριάτο διεξάγει έναν ηρωικό και αιματηρό αγώνα ενάντια στις συμμορίες του Χίτλερ. Η Βαλκανική αναταράσσεται... Οι εργάτες κατεβαίνουν σε μεγάλες ηρωικές απεργίες και οι αγρότες εξεγείρονται. Στην φασιστική Ιταλία, οι εξεγέρσεις διαδέχονται η μια την άλλη. Στην Ολλανδία η μεγαλειώδης εξέγερση του ναυτικού ζωντανεύει τον θρύλο του “Ποτέμκιν”.
Παράλληλα οξύνονται οι ενδο-ιμπεριαλιστικές αντιθέσεις. Αποθρασυμένος απ’ την άνοδο στην εξουσία ο Χίτλερ, που οφείλονταν στην προδοσία της σοσιαλδημοκρατίας και στην ολέθρια πολιτική του σταλινισμού, διεκδικεί τον Πολωνικό διάδρομο και διακηρύσσει καθαρά τις διαθέσεις του για έναν πόλεμο. Η αντίθεση ανάμεσα στην Ιταλία, και την Γιουγκοσλαβία οξύνεται. Στην Μαντζουρία ο Γιαπωνέζικος ιμπεριαλισμός συνεχίζει τις πολεμικές του επιχειρήσεις. Στη Βουλγαρία οι δολοφόνοι Κομιτατζήδες διοργανώνουν φιλοπόλεμες διαδηλώσεις. Ο κίνδυνος μιας επέμβασης στην ΕΣΣΔ γίνεται, αμεσότερος.
Αν ο Χίτλερ πνίξει την εξέγερση του Γερμανικού Προλεταριάτου, αν η αντίδραση επικρατήσει σ’ ολόκληρο τον κόσμο, ο παγκόσμιος καπιταλισμός θα βαδίσει για την κατάχτηση της ΕΣΣΔ...
Όταν οι αλλεπάλληλες ήττες του Ευρωπαϊκού Προλεταριάτου, οφειλόμενες στην προδοσία της σοσιαλδημοκρατίας και στην απειρία των ΚΚ, άρχισαν να κλονίζουν το ηθικό των εργατών, ο Τρότσκι σαν αρχηγός του πρώτου αποσπάσματος του Κόκκινου Στρατού, οργάνωσε την θυελλώδη προέλαση στην Βαρσοβία, αναπτερώνοντας το ηθικό των εργατών και σπέρνοντας τον πανικό στην κλονιζόμενη καπιταλιστική τάξη.
Σήμερα η Κ.Δ. θεωρεί περιττό να οργανώσει ένα παγκόσμιο Συνέδριο και να δόσει κατευθύνσεις στο αγωνιζόμενο προλεταριάτο.
Την στιγμή που το προλεταριάτο της Γερμανίας σφάζεται, και τα λιθόστρωτα, των πόλεων βάφονται με αίμα, και ο φασισμός έχοντας πια επίσημα την εξουσία εξοπλίζει τις συμμορίες του και βαδίζει προς τη διάλυση των προλεταριακών οργανώσεων, η ΕΣΣΔ ούτε μια διακήρυξη αλληλεγγύης δεν κάνει, οι ανάξιοι επίγονοι που κυβερνούν ασχολούνται με την αντιδραστική ουτοπία της ανοικοδόμησης του σοσιαλισμού “σε μια μόνο χώρα” κι ο Κόκκινος Στρατός παραμένει απαθής θεατής της σφαγής του Γερμανικού Προλεταριάτου.
Εμείς, οπαδοί των Μαρξ, Λένιν, Τρότσκι στιγματίζουμε την εθνικο-σοσιαλιστική αυτή πολιτική και τονίζουμε ότι αν η σταλινική διοίκηση συνεχίζει την σημερινή της πολιτική, θα οδηγήσει, την Κ.Δ. σε μια προδοσία μεγαλύτερη απ’ την προδοσία που διέπραξε το 1914 η σοσιαλδημοκρατία».
Προχωρώντας περνάει, στην κατάσταση των χωρών της Βαλκανικής, και. κατόπιν της Ελλάδας, κάτω απ’ την οποία ο καπιταλισμός νοιώθει ότι οι μάζες δεν θα μείνουν με σταυρωμένα χέρια. Γι’ αυτό εφαρμόζει μιαν άγρια τρομοκρατία. Πνίγει στο αίμα τις απεργίες των εργατών, τις εξεγέρσεις των αγροτών, και τους αγώνες των ανέργων, γεμίζει. τις φυλακές και τα ξερονήσια από εκατοντάδες αγωνιστές. Καταπιέζει τις υποδουλωμένες μειονότητες της Μακεδονίας κ.τ.ρ.
«Ο Ελληνικός καπιταλισμός –είπε– αισθάνεται το έδαφος να φεύγει κάτω απ’ τα πόδια του. Γι’ αυτό λυσσομανάει να εξασφαλίσει την κυριαρχία του». «Κατέφυγε στις εκλογές της 25-9-32 για να εξασφαλίσει μια καθαρή κυβέρνηση, ικανή να εφαρμόσει μέτρα για το ξεπέρασμα της κρίσης του...
Η Βουλή που βγήκε απ’ αυτές τις εκλογές στάθηκε ανίκανη να του εξασφαλίσει μια σταθερή κυβέρνηση. Την διέλυσε και βαδίζει για εκλογές πάλι».
Κλείνοντας κάλεσε «να ψηφίσουν το Ενιαίο ψηφοδέλτιο των κομμουνιστών», διαδηλώνοντας έτσι την απόφαση για την ενοποίηση των κομμουνιστικών δυνάμεων, «για την επαναφορά της Αριστερής Αντιπολίτευσης στην Κ.Δ., για έναν αγώνα κατά όλων των κομμάτων της κεφαλαιοκρατίας, για την Σοβιετική Ελλάδα, για την Βαλκανική Σοβιετική Ομοσπονδία, για τις Ενωμένες Σοσιαλιστικές Πολιτείες της Ευρώπης, και για τον θρίαμβο της Παγκόσμιας Σοσιαλιστικής Επανάστασης», ενώ η συγκέντρωση σείονταν απ’ τα χειροκροτήματα και τις ζητωκραυγές.
Ο προϊστάμενος της συγκέντρωσης κάλεσε να μιλήσει κι ένας αντιπρόσωπος του ΚΚΕ. Ο γραφειοκράτης Σαμαρτζόπουλος πήρε τον λόγο, αλλ’ άρχισε να ξεστομίζει βρισιές με τις πρώτες φράσεις του. Για «αντεπαναστάτες», «χαφιέδες», «καταχραστές»! Προκάλεσε παταγώδικη αποδοκιμασία. «Κάτω οι ψεύτες». «Κάτω οι αισχροί λιποτάχτες». Κι αναγκάστηκε πανικόβλητος να φύγει.
Έπειτα πήρε το λόγο ο σ. Κ. Αναστασιάδης σαν αντιπρόσωπος της Οργάνωσης μας, κι είπε μεταξύ των άλλων:
«Η τεράστια επιτυχία της συγκέντρωσης κι ο θυελλώδικος ενθουσιασμός που κυριαρχεί σ’ αυτήν αποτελεί μια λαμπρή εκδήλωση των αδιάρηχτων δεσμών που έχουν σφυρηλατηθεί ανάμεσα στην ΚΟΜΛΕΑ και το Προλεταριάτο μας». Και με την καταπληχτική ρητορική του ανέτρεψε και στιγμάτισε μια προς μια όλες τις συκοφαντίες των σταλινικών εναντίον μας.
Στο τέλος, ο σ. Αντρώνης διάβασε το ψήφισμα το οποίο εγκρίθηκε μ’ ενθουσιασμό. Κι η συγκέντρωση τέλειωσε μέσα στο τραγούδι της Διεθνούς.
Έξω απ’ την συγκέντρωση οι σταλινικοί είχαν οργανώσει μιαν επίθεση εναντίον μας και χτύπησαν τους σ. Μήτσο Τασάνη και Δημητρακόπουλο.

Και στις 24 Φλεβάρη 1933:

Η δεύτερη προεκλογική συγκέντρωση έγινε στις 24-2-33, στο θέατρο Αλάμπρα, κι είχε την ίδια με την προηγουμένη επιτυχία, κι ακόμα καλύτερη, ενώ εκατοντάδες χαφιέδες κι αστυνομικοί είχαν πλημμυρίσει τους γύρω δρόμους.
Ο υποψήφιος μας σ. Γ. Βιτσώρης μίλησε σ’ αυτήν την συγκέντρωση και κατάγγειλε τα προγράμματα των συνασπισμένων Βενιζελικών κι αντιβενιζελικών.
«Όλοι αυτοί –είπε– μαζί με τους δημοκόπους αγροτιστές και ψευτο-σοσιαλιστές και τους απεργοσπάστες, δεν έκαναν παρά να υποδουλώσουν και να υποτάξουν τις μάζες στους ξένους και στους ντόπιους μεγαλοκαπιταλιστές και να τις ρίξουν στην εξαθλίωση και στην πείνα».
Αυτό έγινε χάρη στη διάσπαση και στην ανοργανωσιά μέσα στην οποία ρίχτηκε το προλεταριάτο, κι από την προδοτική ταχτική των «σοσιαλιστών» και των εγκληματικών σφαλμάτων των σταλινικών. Η πολιτική αυτή είναι δυνατόν ν’ αντιμετωπισθεί μονάχα πάνω στη γραμμή της συνδικαλιστικής ενότητας, του Ενιαίου Εργατικού Μετώπου, μέσα στα Εργατικά Συμβούλια και στις Επιτροπές Αγροτών, όπως υποστηρίζει η οργάνωση μας.
Και συνόψισε το πρόγραμμα της ΚΟΜΛΕΑ.
Όταν ο σ. Κ. Αναστασιάδης ανήγγειλε ότι πάνω στις σφαγές της Σαλονίκης θα μιλήσει ο υποψήφιος της Οργάνωσης μας στη Σαλονίκη, είναι απίστευτο το τι έγινε!
Μυριόστομες θυελλώδεις ζητωκραυγές έσειαν το θέατρο για πολλά λεπτά της ώρας, ενώ τα καπέλα των ακροατών πετάγονταν στον αέρα σαν ένδειξη ασυγκράτητου ενθουσιασμού.
Ο σ. Κεφάλας μίλησε μέσα σε βαθιά σιγή:
«Σας φέρνω –είπε– σύντροφοι, τους πιο θεσμούς επαναστατικούς χαιρετισμούς του τμήματος μας της Σαλονίκης και του ηρωικού προλεταριάτου που αντιμετώπισε πριν λίγες μέρες μιαν άγρια σφαγή απ’ τα όργανα της τάξης των εκμεταλλευτών».
Έπειτα εξέθεσε λεπτομέρειες από τα γεγονότα της Σαλονίκης.
«Αρκεί να σας πω –πρόσθεσε– μιαν... λεπτομέρεια: Οι ένοπλοι χωροφύλακες, μέσα στο σκοτάδι, με το φακό στο χέρι, σημάδευαν και σκότωναν τα θύματα τους!!!».
Η περιγραφή αυτή προκάλεσε συγκίνηση αλλά και αγανάχτηση!
«Θα πάρουμε πίσω το αίμα τους»! «Θα εκδικηθούμε»! «Θα τους κρεμάσουμε στα φανάρια των δρόμων»!
Τέλος μίλησε ο υποψήφιος Χ. Αλεξόπουλος, απ’ τους ηγέτες της Γενικής Συνομοσπονδίας Αναπήρων, για τον πόλεμο που ετοιμάζουν οι ιμπεριαλιστές και για τον κίνδυνο ένοπλης επέμβασης ενάντια στην ΕΣΣΔ.
Στις 28 του Φλεβάρη γίνανε τα εγκαίνια, του Εκλογικού Κέντρου Θεσσαλονίκης, με πάνω από 350 εργάτες όπου μίλησαν οι υποψήφιοί μας.
Στις 29 του Φλεβάρη, πάνω από 700 εργάτες πήραν μέρος στην προεκλογική συγκέντρωση μας στην Σαλονίκη, παρά την πρωτοφανή τρομοκρατία που είχε εξαπολυθεί για τις γενικές ταξικές κινητοποιήσεις του ΚΚΕ και της Οργάνωσής μας.
Στην συγκέντρωση μίλησε ο σ. Γ. Βιτσώρης εκ μέρους του τμήματος της Αθήνας, ο σ. Γ. Κεφάλας υποψήφιος της Θεσσαλονίκης, ο σ. Αδαμίδης εκ μέρους του τμήματος της Σαλονίκης, και ακόμα ένας σταλινικός που καλέσαμε να μιλήσει και ξέρασε ότι μπορούσε πιο βρωμερό εναντίον μας.

ΤΟ ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΜΑΝΙΦΕΣΤΟ ΤΗΣ ΚΟΜΛΕΑ

Στις 4.3.33 δημοσιέψαμε το εκλογικό μας μανιφέστο το οποίο μεταξύ των άλλων ανέφερε:
«Στις κάλπες δίνουν την μάχη δυο τάξεις. Η τάξη των εκμεταλλευτών απ’ την μια μεριά, και των εκμεταλλευόμενων απ’ την άλλη.
Σε ενδοαστικό επίπεδο συγκρούονται τα κόμματα του Βενιζέλου, Καφαντάρη και Μιχαλακόπουλου, Παπαναστάση, Μυλωνά, απ’ τη μια μεριά, και του Τσαλδάρη, Κονδύλη, Μεταξά και Χατζηκυριάκου, απ’ την άλλη.
Και πλάι σ’ αυτούς βρίσκονται οι δημοκόποι και οι απατεώνες, δήθεν σοσιαλιστές, αγροτιστές κι ένα σωρό συνδικαλιστές απεργοσπάστες και προδότες του σοσιαλισμού.
Ενάντια σ’ αυτούς αντιπαρατάσσονται οι εκπρόσωποι της τάξης των εργαζομένων, οι ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΕΣ. Το Κόμμα της Προλεταριακής Επανάστασης που αγωνίζεται για τα συμφέροντα των εργαζομένων, για την καθοδήγηση των αγώνων τους, ενάντια στην πείνα, στους φόρους, στην ακρίβεια, στην τρομοκρατία, στους πολέμους».
Το Μανιφέστο μας καλούσε τους εργάτες «να δόσουν την ψήφο τους στον κομμουνισμό». Να ψηφίσουν: «Σφυρί – Δρεπάνι»!
«Αλλά το ΚΚΈ δεν κατεβαίνει στις εκλογές με την σημαία του κομμουνισμού». «Κρύβεται κάτω απ’ την μάσκα του “Ενιαίου Μετώπου των εργατών και χωρικών”». «Δεν μας εξήγησαν γιατί»!
«Η Οργάνωση μας, η ΚΟΜΛΕΑ, σας καλεί –έγραφε το Μανιφέστο– να ψηφίστε τους υποψηφίους του “Ενιαίου Μετώπου” γιατί αυτοί είναι οι υποψήφιοι του ΚΚΕ». «Εξασκήσαμε αυστηρή κριτική γι’ αυτό όπως και για την λανθασμένη γενική τους γραμμή».
«Εμείς σας ζητάμε στο Ψηφοδέλτιο του ΕΜΕΑ να βάλετε τα ονόματα των υποψηφίων μας». «Η ψήφος σας στρέφεται κατά των εκμεταλλευτών και σύγχρονα κατά της διασπαστικής πολιτικής της διοίκησης του ΚΚΕ».

ΕΡΓΑΤΕΣ, ΦΤΩΧΟΙ ΧΩΡΙΑΤΕΣ

Κοιτάχτε την Γερμανία. Εκεί ο οδοστρωτήρας του φασισμού αρχίζει να πατάει πάνω στα κόκκαλα του προλεταριάτου. Το εργατικό αίμα τρέχει στους δρόμους. Η αφορμή του ερχομού του Χίτλερ στην εξουσία ήταν και είναι, ο χωρισμός του προλεταριάτου. Η διάσπαση. Γι’ αυτήν οι υπεύθυνοι είναι και οι συνάδελφοι των ανθρώπων που διευθύνουν το Κόμμα!
Η ψήφος εμπιστοσύνης στους αρχειομαρξιστές υποψήφιους θά ’ναι και καταδίκη της διασπαστικής πολιτικής. Θά ’ναι ψήφος για την ενότητα.
ΜΕΛΗ ΚΑΙ ΟΠΑΔΟΙ ΤΟΥ ΚΚΕ:
«Σεις καταλαβαίνετε την ανάγκη της ενότητας των κομμουνιστικών δυνάμεων. Σεις νοιώθετε στην καθημερινή πάλη τ’ αποτελέσματα της διάσπασης, της “ανεξάρτητης ηγεσίας”, “του σοσιαλφασισμού”».
Όλ’ αυτά δίνουν τους πικρούς καρπούς που γεύεται το Γερμανικό Προλεταριάτο.
Θέλετε να γίνει κι εδώ το ίδιο;
Δείξτε ότι είσαστε για την επαναφορά της Αριστερής Αντιπολίτευσης μέσα στις γραμμές της Κ.Δ. Ότι είσθε για την επαναστατική λύση της κρίσης σε παγκόσμια κλίμακα, κι όχι για την “ανοικοδόμηση του σοσιαλισμού σε μια μόνο χώρα” και για τα “σύμφωνα ειρήνης” του Κέλογκ και του Μπριαν.
Εκφράστε την θέληση σας για την διόρθωση της γραμμής του ΚΚΓ και για την επανάσταση στην Γερμανία.
Όσους περισσότερους ψήφους δόσετε στους υποψήφιους Μπολσεβίκους-Λενινιστές, τόσο μεγαλύτερες θά ’ναι οι ελπίδες αλλαγής, οι πιθανότητες για να μπει το κόμμα στον σωστό δρόμο.
 ΖΗΤΩ Η ΚΟΜΛΕΑ!
 ΖΗΤΩ ΤΟ ΕΝΙΑΙΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ!
 ΖΗΤΩ Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗ!
 ΖΗΤΩ Η ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΡΩΣΙΑ!
 ΖΗΤΩ Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ!

ΣΥΛΛΗΨΗ, ΔΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΔΙΚΗ
ΤΟΥ ΥΠΟΨΗΦΙΟΥ ΜΑΣ Π. ΑΝΔΡΩΝΗ

Το πρώτο άμεσο χτύπημα του προεκλογικού μας αγώνα καταφέρθηκε κατά του υποψήφιου της Οργάνωσης μας Π. Αντρώνη, Έδειξε ότι υπήρχε προετοιμασμένο σχέδιο εναντίον μας. Δίχως υπερβολή, εξοπλισμένη από τον Τροτσκισμό, η Οργάνωση μας είχε μπει στο στόχαστρο του καπιταλισμού σαν η πιο μαχητική και επαναστατικά προγραμματισμένη οργάνωση. Αν και μικρή σε σχέση με τον σταλινισμό.
Τρεις-τέσσερες μέρες πριν τις εκλογές είχαμε προετοιμάσει το εκλογικό υλικό που θα όπλιζε τον σ. Π. Αντρώνη στην εκλογική του δράση στο Οίτυλο της Μάνης.
Είχαμε δόσει σημασία σ’ αυτήν την εκλογή όχι μόνο γιατί ο Αντρώνης ήταν δυνατός και διάθετε επιρροή στην περιοχή του. (Ας σημειώσουμε ότι απ’ την εκεί δράση του βγήκε μεταξύ πολλών άλλων και ο αγωνιστής Πέτρουλας που τον δολοφόνησαν στα Ιουλιανά). Αλλά και γιατί εκεί βγήκαμε πρώτοι και όχι σαν αντιπολίτευση. Ενώ οι σταλινικοί κατέβηκαν ύστερα από μας. Κι ήταν σίγουρα πιο αδύνατοι.
Είχαμε ετοιμάσει πλούσιο υλικό: Προκήρυξη τοπική, το πολιτικό μανιφέστο μας και φέιγ-βολάν.
Ήταν δύο μετά τα μεσάνυχτα που τα μεταφέραμε, ο Αντρώνης κι εγώ, στο σπίτι του. Με ταξί. Αλλά μόλις κατεβήκαμε, μια ομάδα, 3-4 αστυνομικών, μας έπιασαν. Φάνηκε πως μας είχαν καρτέρι. Είμαστε φορτωμένοι.
«–Τι έχετε εδώ;».
«–Είμαι υποψήφιος για τις εκλογές», είπε ο Αντρώνης.
«–Κι αυτά τα δέματα είναι το εκλογικό μας υλικό».
«–Θα πάμε στο τμήμα για διαπίστωση», είπαν.
«–Εμείς δεν πάμε», απαντήσαμε με μια φωνή.
«–Κι είμαστε και φορτωμένοι. Δεν έχετε δικαίωμα να παρέμβετε στον εκλογικό μας αγώνα». Στο τέλος, απ’ τα κοντραρίσματα, τα φορτώθηκαν αυτοί και μας επέβαλαν να τους ακολουθήσουμε.
Στο τμήμα ο αστυνόμος μάς άρχισε την ανάκριση. Δεν του κρύψαμε τις ιδέες μας. Πέραν απ’ αυτό τίποτ’ άλλο. Φυσικά, διαμαρτυρηθήκαμε και καυτηριάσαμε τα αντιδημοκρατικά μέτρα τους ειδικά και γενικά. Δεν μας βασάνισαν. Αλλά μας κράτησαν όλη την νύχτα. Όρθιους και άγρυπνους. Τα ξημερώματα μας άφησαν. Αλλά τύλιξαν τον Αντρώνη «σε μια κόλα χαρτί» όπως λένε! Και στην συνέχεια το σχέδια τους ξετυλίχτηκαν.
Στις 25.2.33 ο ανταποκριτής της «Πάλης των Τάξεων» μας πληροφόρησε απ’ την Αρεόπολη ότι ο υποψήφιος μας στην Οίτυλο Πέτρος Αντρώνης και άλλοι δυο σύντροφοι πιάστηκαν στον Αερολιμένα, ξυλοκοπήθηκαν άγρια μέχρι του σημείου ο φυματικός σ. Π. Αντρώνης να κάνει αιμόπτυση και μεταφέρθηκαν δέσμιοι στην Αρεόπολη. Ενώ τους χτυπούσαν διαρκώς στο δρόμο! Κι έβρεχε!
Απ’ την Αρεόπολη τους παρέπεμψαν για δίκη στο Γύθειο: α) Για το εκλογικό υλικό που μετέφεραν (!) και β) γιατί ο Π. Αντρώνης στις εκλογές του Σεπτέμβρη πάλευε υπέρ των υποψηφίων του Κόμματος (του ΕΜΕΑ).
Στο Γύθειο πέρασαν από δίκη. Πριν προφτάσουν οι δικηγόροι μας. Ενώ κανένας ντόπιος δεν δέχτηκε να τους υπερασπίσει σαν αδιάλλαχτους κομμουνιστές. Δικάστηκαν. Απολογήθηκαν θαρραλέα.
Καταδίκασαν τον σ. Π. Αντρώνη σ’ ένα χρόνο φυλακή κι έναν εξορία. Οι σ. Παπατσόνης και Γιαννακουλάκος 8 μήνες φυλακή και 8 εξορία. Και οι Πιερράκος και Ρομάνο αθωώθηκαν.
Η δίκη και οι υπέροχες απολογίες σήκωσαν ένα κύμα αγανάχτησης ενάντια στην Τρομοκρατία. Παρά τις εκλογές. Κι οι επαναστατικές τους απολογίες προξένησαν εντύπωση.
Στις 26.2.33 πέρασαν από δίκη 10 σύντροφοι στο Γύθειο με την κατηγορία ότι τοιχοκολλούσαν προκηρύξεις για τον υποψήφιο της ΚΟΜΛΕΑ Αλέκο Μητσάκο και γιατί ήταν αντιπρόσωποι στις εκλογές υπέρ του σ. Α. Μητσάκου, αφού προηγούμενα τους ξυλοκόπησαν άγρια.

o        ΣΥΛΛΗΨΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΠΟΜΠΗ ΣΕ ΔΙΚΗ
ΕΠΙ ΕΣΧΑΤΗ ΠΡΟΔΟΣΙΑ ΤΩΝ σ. Γ. ΒΙΤΣΩΡΗ,
Λ. ΚΑΡΛΙΑΦΤΗ, Χ. ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ,
Κ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΌΔΟΥΛΙΔΗ

Απ’ τα ξημερώματα της μέρας των εκλογών είμαστε όλοι στο πόδι. Συνεργεία και μέλη από συμπαθούντες μοίραζαν κατά χιλιάδες το εκλογικό μας υλικό, τις προκηρύξεις, το εκλογικό πρόγραμμα και τα «Ενιαία Κομμουνιστικά Ψηφοδέλτια» Πουλούσαν διαλαλώντας την «Κόκκινη Πάλη των Τάξεων» και σκόρπιζαν τον ενθουσιασμό στους εργάτες.
Γενικά η Οργάνωση μας έκανε την μεγαλύτερη δυνατή ζύμωση, Σίγουρα, εντυπωσιάζαμε. Έτσι μπήκε σ’ ενέργεια ο μηχανισμός της βίας και, της τρομοκρατίας σε βάρος μας.
Στη συνοικία Ψειρή ένα μπουλούκι χαφιέδων επιτέθηκε σε ομάδα συντρόφων μας και καταξέσχισε το υλικό μας. Στο Πολύγωνο πιάσανε τους σ. Παρμενίδη και Κυριάκο. Στο 4ο τμήμα πιάσανε τον σ. Κίμωνα.
Οι σ. μας αντιμετώπιζαν όμως και τους σταλινικούς. Μπροστά στο τμήμα Βοτανικού σταλινόμουτρα επιτέθηκαν κατά του σ. Οικονόμου που μοίραζε το εκλογικό υλικό. Στο τμήμα Αγίου Κων/νου επιτέθηκαν κατά του σ. Κοκκινογούλη και υπέδειξαν στους χαφιέδες να τον πιάσουν. Κατ’ υπόδειξη των σταλινικών πιάστηκε κι ο σ. Παυλάκης. Ξυλοκοπήθηκε άγρια και απολύθηκε. Στους Αμπελόκηπους επιτέθηκαν στον σ. Πατεράκη, ανάπηρο, και εναντίον του αντιπροσώπου μας σ. Λεμονή. Και δείξανε μια στάση χωροφυλακίστικη κατά των σ. αντιπροσώπων.
Στο 44ο τμήμα Κουντουριώτη και στο 45ο του ίδιου συνοικισμού οι σταλινικοί απαίτησαν απ’ τους αντιπροσώπους μας «να φύγουν» απ’ τα εκλογικά τμήματα και τους απειλούσαν με την αστυνομία. Ήθελαν να κατάσχουν τα ψηφοδέλτια. Και μπρος στην αποφασιστική αντίσταση των σ. απείλησαν να τους «πάνε μέσα»!

* * *

Κατά την ημέρα των εκλογών η κύρια ζύμωση και προπαγάνδα αποκορυφώθηκε με το αυτοκίνητο που έγινε θρυλικό σαν το «Κόκκινο Αυτοκίνητο».
Το εκλογικό επιτελείο της Οργάνωσης, οι υποψήφιοι μας Γ. Βιτσώρης, και Αλεξόπουλος, εγώ, σαν ο Γραμματέας της Εκλογικής Επιτροπής, ο Κ. Αναστασιάδης που ήταν γραμματέας της Π.Ε., κι ο ανάπηρος Χριστοδουλίδης, είχαμε φορτώσει ένα κόκκινο αυτοκίνητο με τεράστιες ποσότητες εκλογικού υλικού, το Πρόγραμμα, το Μανιφέστο, Προκηρύξεις, και φέιγ-βολάν» και το κυκλοφορούσαμε σ’ όλη την Αθήνα. Το είχαμε στολίσει με κόκκινες σημαιούλες, και με τις αφίσες του Λένιν και του Τρότσκι.
Διατρέχαμε την Ομόνοια, όλα τα κέντρα της πόλης, κι όλες τις προλεταριακές συνοικίες με κορναρίσματα ενθουσιαστικά και ρίχναμε το υλικό μας που το λογαριάζαμε σε εκατό χιλιάδες έτσι που ξεσηκώσαμε τα ενδιαφέροντα των μαζών κι είχαμε εκδηλώσεις υποδοχής, στις συνοικίες ιδίως, πραγματικά ενθουσιαστικές.
Η αστυνομία είχε λυσσάξει κυριολεχτικά. Έδοσε πληροφορίες στην Διεύθυνση και πήρε εντολή. Μας έστησε καρτέρι στην Ομόνοια, που την περνούσαμε κατ’ επανάληψη και την γεμίζαμε με τις προκηρύξεις μας και σε ένα πέρασμά μας, μας σταμάτησε, με μια κουστωδία 10-15 χωροφυλάκων, μας επιτέθηκε με τα κλομπς, χτύπησαν τον σοφέρ και μας τράβηξαν για το τμήμα χωρίς να λογαριάζουν τις διαμαρτυρίες μας.
Στην Ασφάλεια μας ρίξανε σ’ έναν διάδρομο. Ίσως γιατί τα μπουντρούμια ήταν γεμάτα. Εκεί μας στήσανε όρθιους. Κι είμαστε κατάκοποι! Όλη την νύχτα δεν κλείσαμε μάτι. Ήταν σαν βασανιστήριο. Δίχως βασανιστήρια! Μας χάλασαν το κέφι!
Μετά τα μεσάνυχτα νοιώσαμε πως κάτι συνέβαινε. Το βλέπαμε στα μούτρα των μπάτσων. Ήταν άλλοτε ενθουσιασμένοι κι άλλοτε συνοφρυωμένοι. Μάθαμε ότι είχε γίνει κίνημα από τον Πλαστήρα. Για να κρατήσει την εξουσία που οι εκλογείς την δόσανε στους τσαλδαρικούς. Και το δίλημμα για τους μπάτσους ήταν προς τα που θα κλείνει η πλάστιγγα. Στους δικούς ή στους αντιπάλους!
Όμως στα ανώτερα κλιμάκια μάς ετοίμαζαν για δίκη και καταδίκη: «Για εσχάτη προδοσία»! Για ισόβια ή για θάνατο!
Τα ξημερώματα μας μπουζούριασαν σ’ ένα σιδερόφράχτο αυτοκίνητο και μας πήγαν στο δικαστήριο. Αλλά, έξω, στους δρόμους διεξάγονταν μάχες. Οι Πλαστηρικοί πάλευαν με τους Τσαλδαρο-Κονδυλικούς. Τα σκουριασμένα τανκς είχαν μπει σ’ ενέργεια. Τα μυδράλια κελαηδούσαν! Κι οι διαδηλωτές γέμιζαν την ατμόσφαιρα με κραυγές, για την μια ή την άλλη στρατιωτικοπολιτική κλίκα.
Στις διαδηλώσεις όμως μπήκαν κι οι δικοί μας. Σαν ανεξάρτητος παράγοντας. Η σύλληψη μας είχε απ’ την προηγούμενη μέρα διαδοθεί. Σαν αστραπή. Το νέο είχε φτάσει από στόμα σε στόμα σ’ όλες τις φτωχογειτονιές. Κι έγινε ένα ξεσήκωμα. Γεμάτο οργή. Το σύνθημα ήταν «να λευτερώσουμε τους συντρόφους μας».
Στο δικαστήριο ο εισαγγελέας μας απήγγειλε την κατηγορία. Το μοτίβο ήταν πασίγνωστο «Κομμουνιστές που επιβουλεύτηκαν την ακεραιότητα της πατρίδας μας».
Πρώτος κλήθηκε ν’ απολογηθεί ο Κ. Αναστασιάδης. «Ναι! Είμαστε κομμουνιστές», τους πέταξε στα μούτρα. Κι άρχισε με την γνωστή του ρητορική δεινότητα να μιλάει... Τον ξέκοψαν. Ήθελαν να μας στείλουν στο εκτελεστικό απόσπασμα με λίγα λόγια. Ύστερα φώναξαν τ’ όνομα του Χριστοδουλίδη.
Αλλά εκείνη την στιγμή περνούσαν απ’ έξω τα τανκς και τα μυδράλια δούλευαν.
Οι δικαστές έντρομοι τα μάζεψαν. Χωθήκανε πίσω στα γραφεία τους για να σώσουν το τομάρι τους. Ύστερα, όταν το πατατράκ στους δρόμους καταλάγιασε ξαναγύρισαν στην αίθουσα.
Ο σ. Χριστοδουλίδης όμως τους εξέπληξε... Σήκωσε πρώτα το αριστερό του χέρι. Ήτανε ακρωτηριασμένο και δίχως παλάμη. Γυμνό στην άκρη. Έπειτα σήκωσε το δεξί του χέρι, τό ’χωσε στο μάτι, το δεξί, έβγαλε το ψεύτικο μάτι, το ακούμπησε πάνω στο γυμνό άκρο του αριστερού χεριού, κι ύστερα, αργά-αργά άρχισε να μιλάει...
«Μ’ έκαναν ανάπηρο στον πόλεμο. Και με πέταξαν στους δρόμους. Μ’ ένα μετάλλιο! Έγινα Κομμουνιστής. Και παλεύω κατά του πολέμου...».
Και πάλιν οι ερπύστριες των τανκς και τα μυδράλια χάλασαν τον κόσμο.
Και πάλιν οι δικαστές «τα μάζεψαν»! Η δικαστική τραγωδία έγινε τώρα κωμωδία!
Δίπλα μου ήταν ο Βιτσώρης.
«–Γιώργο, δεν πάμε να φύγουμε», του λέω.
«–Κάτσε λίγο να δούμε το φινάλε»! μου απάντησε.
Οι δικαστές ξαναβγήκαν απ’ την τρύπα τους. Αυτή την φορά βίαζαν τον Αλεξόπουλο να περιοριστεί σε δυο λόγια.
Και πάλι οι ερπύστριες κι οι πυροβολισμοί. Και πάλιν οι δικαστές στις κρυψώνες τους.
Στο τέλος, βγήκαν, πήραν μια καυτή απάντηση απ’ τον Βιτσώρη, και μετά από μένα, και μας αθώωσαν!

Ο «Σ Π Α Ρ Τ Α Κ Ο Σ»

Η Αντιπολίτευση του ΚΚΕ («Σπάρτακος») ψηφίζει ολόψυχα το «ΕΜΕΑ» ΚΚΕ και καταψηφίζει τους υποψήφιους της ΚΟΜΛΕΑ.
Στο κύριο άρθρο της 15-2-33 του περιοδικού τους, Ο «Σπάρτακος» –δεκαπενθήμερο όργανο της «Αντιπολίτευσης του ΚΚΕ» στο οποίο αναφερόνται τα γεγονότα της Σαλονίκης και η δολοφονία των 7 εργατών που πέσανε για τον αγώνα απολύτρωσης του προλεταριάτου, οι Σπαρτακιστές πήραν θέση για τις εκλογές της 5-3-33».
Κάλεσαν τους εργάτες να υπερψηφίσουν τους υποψήφιους του ΚΚΕ, αλλά και να καταψηφίζουν μέσα απ’ αυτά τους τροτσκιστές. Ζητούσε να τους σβήνουν από τα ψηφοδέλτια που κατ’ εμάς θα σήμαιναν την ανάγκη της ενότητας στην πάλη! Σαν η ενωτική αυτή πολιτική στην ψηφοφορία να ήταν ιεροσυλία!
Σχετικά έγραψε:
«Υποστηρίχτε φανατικά τους υποψήφιους του ΚΚΕ (Ενιαίο Μέτωπο). Καταψηφίστε τους υποψηφίους των αστικών κομμάτων και της Ψευτοεπαναστατικής Αρχειομαρξιστικής Οργάνωσης. Καμιά μεταβολή στο ψηφοδέλτιο του Ενιαίου Μετώπου. Ενισχύστε τον εκλογικό έρανο του ΚΚΕ. Εμπρός στον αγώνα για τις άμεσες συνδικαλιστικές και πολιτικές διεκδικήσεις. Εμπρός για την επαναστατική λύση της κρίσης, την εργατο-αγροτική κυβέρνηση και την προλεταριακή διχτατορία».

ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ

http://politikokafeneio.com

Ευγενική προσφορά από το σ. Θεοδόση Θωμαδάκη