Κυριακή 25 Σεπτεμβρίου 2011

Καρλ Μαρξ: Ολόκληροι οι τρεις τόμοι του κεφαλαίου!


Καρλ Μαρξ: Ολόκληροι οι τρεις τόμοι του κεφαλαίου!

ΟI TΡΕΙΣ ΤΟΜΟΙ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ!

«Οι φιλόσοφοι έχουν ερμηνεύσει τον κόσμο με διάφορους τρόπους. Το θέμα όμως είναι να τον αλλάξουν», έγραφε ο Καρλ Μαρξ το 1845. Το "Κεφάλαιο" γεννήθηκε σε ένα διαμέρισμα δύο δωματίων στο Σόχο, εν μέσω πολιτικών φιλονικιών και μιας προσωπικής τραγωδίας. Ο πρώτος τόμος δημοσιεύτηκε το 1867, μετά σιωπηρών επαίνων, αλλά μόνο μετά τον θάνατο του Μαρξ θα επηρέαζε σημαντικά στοχαστές, συγγραφείς και επαναστάτες, από τον Τζορτζ Μπέρναρντ Σο ως τον Λένιν. Ένα ευφυές και καλογραμμένο βιβλίο, που δείχνει ότι, εκτός από μια στεγνή οικονομική πραγματεία, "Το Κεφάλαιο" μπορεί να διαβαστεί σαν ένα γοτθικό μυθιστόρημα, οι ήρωες του οποίου υποδουλώνονται από το τέρας που οι ίδιοι δημιούργησαν: τον καπιταλισμό. Και κάτι άλλο: «όσο υπάρχει καπιταλισμός», λέει ο Wheen, «θα πρέπει πάντα να διαβάσουμε "Το Κεφάλαιο" και φυσικά να προσπαθούμε να το κατανοούμε».
Καρλ Μαρξ


ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ

Στον πολίτη Μωρίς Λασάτρ.

Αξιότιμε πολίτη !

Επιδοκιμάζω την ιδέα σας να έκδόσετε τη μετάφραση του «Κεφαλαίου» σε περιοδικά τεύχη. Με τη μορφή αυτή το έργο θα είναι πιο προσιτό στην εργατική τάξη, και για μένα η σκέψη αυτή κυριαρχεί πάνω απ’ όλες.

[…] Η μέθοδος της ανάλυσης που χρησιμοποίησα και που δεν είχε ακόμα εφαρμοστεί στα οικονομικά προβλήματα, κάνει αρκετά δύσκολη την ανάγνωση των πρώτων κεφαλαίων και υπάρχει ο κίνδυνος, […] ν’ αποθαρρυνθεί το […] κοινό, που πάντα ανυπομονεί να φτάσει στο τελικό συμπέρασμα και διψάει να μάθει τη σχέση των γενικών αρχών με τα άμεσα ζητήματα που το συγκινούν.

Πρόκειται για ένα μειονέχτημα, που ενάντιά του δεν μπορώ να κάνω τίποτα άλλο παρά να προειδοποιήσω και να προασφαλίσω πάντως τον αναγνώστη που νοιάζεται για την αλήθεια. Ο δρόμος που οδηγεί στην επιστήμη δεν είναι πλατιά λεωφόρος, και πιθανότητες να φτάσουν στις φωτεινές κορυφές της έχουν μόνο εκείνοι που δε φοβούνται να κουραστούν για να σκαρφαλώσουν στ’ απόκρημνα μονοπάτια της.

Δεχτείτε, αγαπητέ πολίτη, την έκφραση των αισθημάτων μου αφοσίωσης.

Καρλ Μαρξ

Λονδίνο, 18 του Μάρτη 1872.

*******************************************

Για πολλούς νέους εργαζόμενους που νιώθουν δέος απέναντι στο έργο του μεγάλου επαναστάτη και διστάζουν να ανοίξουν τα βιβλία του, να υπενθυμίσουμε ότι ο Καρλ Μαρξ ακόμα και για το πιο δύσκολο, σύνθετο και κορυφαίο έργο του, δηλαδή “Το Κεφάλαιο” προβληματιζόταν σοβαρά για το πώς θα διαβαστεί από εργάτες επαναστάτες. Αυτός ο προβληματισμός τον οδήγησε να επιδοκιμάσει εγκάρδια τον κομμουνάρο Μωρίς Λασάτρ, για την απόφασή του να εκδώσει τη μετάφραση του “Κεφαλαίου” σε περιοδικά τεύχη. Να τι έγραφε ο Μαρξ στον πρόλογο της γαλλικής έκδοσης του κεφαλαίου: «Επιδοκιμάζω την ιδέα σας να εκδώσετε τη μετάφραση του “Κεφαλαίου” σε περιοδικά τεύχη. Με τη μορφή αυτή το έργο θα είναι πιο προσιτό στην εργατική τάξη και για μένα η σκέψη αυτή κυριαρχεί πάνω από όλες»1. Ενώ στον επίλογο της δεύτερης έκδοσης του “Κεφαλαίου” έγραφε: «Η καλύτερη αμοιβή για την εργασία μου είναι η κατανόηση που βρήκε γρήγορα “Το Κεφάλαιο” σε πλατιούς κύκλους της γερμανικής εργατικής τάξης…το μεγάλο θεωρητικό αίσθημα που θεωρούνταν γερμανικό κληρονομικό αγαθό, το έχουν χάσει τελείως οι λεγόμενες μορφωμένες τάξεις της Γερμανίας, ενώ αντίθετα ξαναγεννιέται στην εργατική τάξη»2.

Ο Λένιν σχετικά με αυτό έλεγε: «πρέπει οι εργάτες να μην κλείνονται στα τεχνικά περιορισμένα πλαίσια της “φιλολογίας για τους εργάτες”, αλλά να μαθαίνουν να κάνουν κτήμα τους τη γενική φιλολογία. Θα ήταν μάλιστα πιο σωστό αντί “να μην κλείνονται” να πούμε- να μην τους κλείνουν, γιατί οι ίδιοι οι εργάτες διαβάζουν και θέλουν να διαβάζουν όλα όσα γράφονται και για τους διανοούμενους και μόνο μερικοί (κακοί) διανοούμενοι νομίζουν ότι είναι αρκετό “για τους εργάτες” να τους μιλάς για τις συνθήκες του εργοστασίου και να αναμασάς πράγματα από καιρό γνωστά»3.

Η μελέτη του έργου του Μαρξ και των άλλων κλασσικών είναι επίσης και αναγκαιότητα για πρωτοπόρους εργάτες νεαρούς σε ηλικία. Ο Ενγκελς εξηγεί αυτήν την αναγκαιότητα για τους Γερμανούς πρωτοπόρους εργάτες, αναφέροντας ότι είναι καθήκον τους «να εμβαθύνουν όλο και περισσότερο σε όλα τα θεωρητικά προβλήματα, να απαλλάσσονται όλο και περισσότερο από την επίδραση της πατροπαράδοτης φρασεολογίας που κληρονομήθηκε από την παλιά κοσμοθεωρία, και να έχουν υπόψη τους ότι ο σοσιαλισμός, από τότε που έγινε επιστήμη απαιτεί να τον μεταχειρίζονται σαν επιστήμη, δηλαδή να τον μελετούν»4. Επομένως, οι επαναστάτες εργάτες πρέπει να μελετούν την επαναστατική θεωρία για να απαλλάσσονται από την επίδραση της αστικής ιδεολογίας, να ξεπερνάνε τη διαβρωτική επίδραση των οπορτουνιστικών ιδεών. Αλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι «δεν μπορεί να γίνει λόγος για ανεξάρτητη ιδεολογία, επεξεργασμένη από τις ίδιες τις εργατικές μάζες στην πορεία του κινήματός τους, το ζήτημα μπαίνει μόνο έτσι: είτε αστική ιδεολογία είτε σοσιαλιστική ιδεολογία»5. Γι’ αυτό «κάθε μείωση του ρόλου της σοσιαλιστικής ιδεολογίας, κάθε απομάκρυνση από αυτήν σημαίνει ταυτόχρονα και δυνάμωμα της αστικής ιδεολογίας»6. Ο Λένιν στο έργο του “Τι να κάνουμε” ανέδειξε στη διαπάλη του με το ρεύμα των “οικονομιστών” πόσο επιζήμια μπορεί να είναι η αδιαφορία στην ανάπτυξη της θεωρητικής σκέψης και τόνιζε ότι: «Οποιος ξέρει κάπως την πραγματική κατάσταση του κινήματός μας, δεν μπορεί να μη βλέπει ότι η πλατιά διάδοση του μαρξισμού συνοδεύτηκε από μια πτώση του θεωρητικού επιπέδου. Στο κίνημα λόγω των πρακτικών επιτυχιών του, προσχώρησαν άνθρωποι με πολύ μικρή ή χωρίς καμία θεωρητική κατάρτιση»7 και συνέχιζε: «Χωρίς επαναστατική θεωρία δεν μπορεί να υπάρξει επαναστατικό κίνημα. Ο, τι να πει κανείς για αυτήν την σκέψη δεν θα ήταν αρκετό, σε μια εποχή που μαζί με το κήρυγμα του οπορτουνισμού που έχει γίνει της μόδας, συμβαδίζει η έλξη προς τις πιο στενές μορφές πρακτικής δράσης»8.

Οι νέοι αγωνιστές, οι νέοι κομμουνιστές, εργάτες, σπουδαστές-φοιτητές, μαθητές πρέπει να έχουν συνείδηση ότι αναπόσπαστο στοιχείο του επαναστάτη είναι η μαρξιστική-λενινιστική μόρφωση και διαπαιδαγώγηση. Αρα για να προσεγγίσουν αυτό το πρότυπο πρέπει από νωρίς να επιχειρήσουν να γνωρίσουν τα έργα του Μαρξ.

Η μετατροπή του σοσιαλισμού σε επιστήμη

Ο σύγχρονος επιστημονικός σοσιαλισμός του Καρλ Μαρξ δεν προέκυψε προφανώς από παρθενογένεση. Οι ρίζες του βρίσκονται στα υλικά οικονομικά γεγονότα και παράλληλα γεννήθηκε ως αποκορύφωμα της εξέλιξης του ριζοσπαστικού στοχασμού και των σοσιαλιστικών ιδεών που είχαν πάρει μεγάλη έκταση στις αρχές του 19ου αιώνα. Ωστόσο η κοσμοθεωρία του Καρλ Μαρξ αποτέλεσε τομή στην εξέλιξη των σοσιαλιστικών ιδεών καθώς έθεσε το σοσιαλισμό σε επιστημονική βάση.

Οι μεγάλες αστικές επαναστάσεις σε τρεις πρωτοπόρες χώρες της Ευρώπης, στη Γαλλία το 1789, στην Αγγλία το 17ο αιώνα, προηγούμενα η γερμανική μεταρρύθμιση, ανέδειξαν μια σειρά φωτισμένα μυαλά που ανακήρυξαν την πρωτοκαθεδρία του Ορθού Λόγου, κατήγγειλαν τη δεισιδαιμονία, την πρόληψη, τα προνόμια και την αδικία, αποτέλεσαν τους ιδεολόγους της αστικής τάξης που τότε ήταν επαναστατική και ανέβαινε.

Παράλληλα, η αστική τάξη από τη γέννησή της ήταν φορτωμένη με την αντίθεσή της, τον πρόδρομο του σύγχρονου προλεταριάτου, καθώς οι κεφαλαιοκράτες δεν μπορούν να υπάρχουν χωρίς τους μισθωτούς εργάτες. Στη διάρκεια των παραπάνω αστικών επαναστάσεων μπήκε σε κίνηση κάτω από την κηδεμονία της αστικής τάξης και το προλεταριάτο της εποχής που ακόμα έφερνε έντονα πάνω του τα σημάδια του μεσαίωνα. Ωστόσο ακόμα και εκείνη την εποχή η εργατική τάξη είχε ήδη κάποιες ενδυνάμει ανεξάρτητες εκδηλώσεις στο στίβο της πάλης με τις αντίστοιχες θεωρητικές εκδηλώσεις, παρ’ όλο που η εργατική τάξη δεν κατάφερνε να απογαλακτιστεί από την αστική επιρροή. Να τι έγραφε ο Ενγκελς για εκείνη την περίοδο: «… ωστόσο σε κάθε μεγάλο αστικό κίνημα εκδηλώνονταν αυτοτελή σκιρτήματα της τάξης που ήταν λίγο ή πολύ ο εξελιγμένος πρόδρομος του σύγχρονου προλεταριάτου. Ετσι λόγου χάρη την εποχή της αστικής μεταρρύθμισης και του γερμανικού πολέμου των χωρικών οι αναβαπτιστές και ο Τόμας Μύνστερ, στη μεγάλη αγγλική επανάσταση οι Levellers, στη μεγάλη γαλλική επανάσταση ο Μπάμπεφ. Παράλληλα με αυτές τις επαναστατικές εξεγέρσεις μιας ακόμα ανώριμης τάξης γίνονταν αντίστοιχες θεωρητικές διακηρύξεις. Τον 16ο και 17ο αιώνα ουτοπικές περιγραφές ιδεωδών κοινωνικών καταστάσεων, τον 18ο αιώνα άμεσες κομμουνιστικές θεωρίες (Μορελλύ και Μαμπλύ)»9.

Αρχές του 19ου αιώνα εμφανίζονται οι τρεις μεγάλοι ουτοπικοί σοσιαλιστές: Ο Σαιν-Σιμόν, ο Ρόμπερτ Οουεν και ο Φουριέ. Ηταν πρωτοπόροι στοχαστές που έδωσαν μια λαμπρή κριτική της καπιταλιστικής κοινωνίας. Ωστόσο ο κεφαλαιοκρατικός τρόπος παραγωγής και η ταξική αντίθεση δεν ήταν αρκετά αναπτυγμένες. Σ’ αυτήν την ανώριμη κατάσταση της κεφαλαιοκρατικής παραγωγής αντιστοιχούσαν οι ανώριμες θεωρίες τους, οι οποίες στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ήταν φανταστικές περιγραφές του τέλειου κοινωνικού συστήματος, που όσο πιο λεπτομερείς γινόνταν «τόσο περισσότερο καταλήγανε υποχρεωτικά σε καθαρή φαντασιοπληξία»10.

Ο Καρλ Μαρξ τοποθέτησε το σοσιαλισμό στο έδαφος της πραγματικότητας. Για την εμφάνιση της μαρξιστικής θεωρίας πρέπει σίγουρα να συνεκτιμηθεί η αξιοσημείωτη ανάπτυξη της βιομηχανίας και του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής που σημειώθηκε αλματικά καθώς και η επίδραση που αυτή είχε στην ανάπτυξη της ταξικής πάλης ανάμεσα στην αστική τάξη και στο προλεταριάτο. Χαρακτηριστικό είναι ότι το 1831 πραγματοποιείται εργατική εξέγερση στη Λυών.

Παράλληλα, η θεωρία του Καρλ Μαρξ αποτέλεσε άλμα στην ανάπτυξη των σοσιαλιστικών ιδεών, γιατί προσέφερε στο προλεταριάτο μια κοσμοθεωρία που σήμανε την πλήρη ιδεολογική χειραφέτηση από την αστική ιδεολογία και επιρροή. Εδωσε στην εργατική τάξη μια θεωρία και ένα πρόγραμμα σε πλήρη διαχωρισμό από την αστική τάξη. Οι προηγούμενοι επαναστάτες, ριζοσπάστες ή σοσιαλιστές συγγραφείς δεν κατόρθωναν να ξεφύγουν πλήρως από τον κύκλο ιδεών της αστικής αντίληψης.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο μεγάλος κήρυκας της επανάστασης Τόμας Μύνστερ, στην περίοδο της γερμανικής αστικής μεταρρύθμισης το 16ο αιώνα, διέδιδε το ριζοσπαστικό του λόγο κάτω από το χριστιανικό περικάλυμμα της γερμανικής αστικής μεταρρύθμισης, χρησιμοποιώντας ανάλογη φρασεολογία. Να τι έλεγε: «Ο Χριστός διέταξε πολύ σοβαρά: Πάρτε τους εχθρούς μου και σφάξτε τους μπροστά μου. Μη μας φέρνετε ανόητες προφάσεις ότι αυτό πρέπει να το κάνει η δύναμη του Θεού χωρίς τη δύναμη του σπαθιού σας που μακάρι, τότε να σκουριάσει στη θήκη του. Αυτούς που αντιτίθενται στην Αποκάλυψη του θεού, πρέπει να τους εξοντώσουμε αμείλικτα, όπως ο Ιεζεκιήλ, ο Κύρος, ο Ωσηέ, ο Δανιήλ και ο Ηλίας εξόντωσαν τους ιερείς του Βαάλ, αλλιώς η χριστιανική εκκλησία ποτέ δεν θα επιστρέψει στις ρίζες της. Τα ζιζάνια πρέπει να ξεριζωθούν από την άμπελο του θεού στην εποχή του τρύγου. Ο θεός είπε στο 5ο βιβλίο, 7ο κεφάλαιο του Μωυσή: Δεν πρέπει να δείχνετε οίκτο για τους ασεβείς. Συντρίψτε τους βωμούς τους, τσακίστε τις εικόνες τους και κάψτε τις για να μην οργιστώ μαζί σας»11. Ασφαλώς εκείνη την εποχή ο Μύνστερ δεν θα μπορούσε να προχωρήσει περισσότερο και ήδη ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του.

Αντίστοιχα οι ουτοπικοί σοσιαλιστές, εμφανίζονταν ως συνέχεια του αστικού διαφωτισμού και η κριτική που ασκούσαν στην καπιταλιστική κοινωνία γινόταν στο όνομα του ορθού λόγου, της ισότητας και της δικαιοσύνης.

Η υλιστική αντίληψη της ιστορίας

Ο Καρλ Μαρξ αντιμετώπισε την κοινωνική εξέλιξη ως υλιστής, ως ένα φυσικοϊστορικό προτσές. Σε αντίθεση με όλους τους προηγούμενους υλιστές φιλοσόφους ακόμα και τους πιο ριζοσπάστες που αντιλαμβάνονταν την κοινωνική εξέλιξη με ιδεαλιστική ματιά, ο Καρλ Μαρξ επεξέτεινε την υλιστική αντίληψη σε έναν τομέα που κανένας δεν είχε κάνει μέχρι τότε: τον τομέα της ανθρώπινης ιστορίας. Ετσι, ο Καρλ Μαρξ έβαλε ως καθήκον του όχι να παρουσιάσει το σοσιαλισμό σαν κάποια μεγαλοφυή ανακάλυψη κάποιου μεγαλοφυή στοχαστή ή να επεξεργαστεί κάποιο τέλειο κοινωνικό σύστημα, αλλά ερεύνησε την ιστορική-οικονομική πορεία, από όπου ξεπήδησαν με αναγκαιότητα οι τάξεις και η σύγκρουσή τους. Εδειξε την ιστορική αναγκαιότητα εμφάνισης, ανάπτυξης και αφανισμού του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής. Η πιο σημαντική μελέτη του Μαρξ, το “Κεφάλαιο”, αποδεικνύει ακριβώς τον ιστορικό χαρακτήρα του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής.

Η υλιστική αντίληψη της ιστορίας του Καρλ Μαρξ εκτίθεται σε πολλά έργα του π.χ. το “Κομμουνιστικό Μανιφέστο”, ενώ συμπυκνώνεται στο γνωστό άφταστο πρόλογο στην “Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας”.

Ο Μαρξ αντιμετώπισε την εξέλιξη των κοινωνικό-οικονομικών σχηματισμών, ως εξέλιξη που διέπεται από νόμους που μπορούν να μελετηθούν από την επιστήμη και ανακάλυψε το νόμο εξέλιξης της ανθρώπινης ιστορίας. Δεύτερον ανακάλυψε το βασικό νόμο κίνησης του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής, δηλαδή το νόμο της υπεραξίας.

Να τι λέει ο Ενγκελς στην ομιλία του για το θάνατο του Μαρξ: «Οπως ο Δαρβίνος ανακάλυψε το νόμο εξέλιξης της οργανικής φύσης, έτσι ο Μαρξ ανακάλυψε το νόμο εξελίξης της ανθρώπινης ιστορίας: το σκεπασμένο με ιδεολογικά επιστρώματα απλό γεγονός, ότι… η παραγωγή των άμεσων υλικών συντήρησης και κατά συνέπεια η κάθε φορά βαθμίδα της οικονομικής ανάπτυξης ενός λαού ή μιας χρονικής περιόδου αποτελεί τη βάση, από όπου εξελίχθηκαν οι κρατικοί θεσμοί, οι αντιλήψεις για το δίκαιο, την τέχνη ακόμα και οι θρησκευτικές παραστάσεις των ανθρώπων αυτής της εποχής, τη βάση από όπου επομένως πρέπει να εξηγηθούν και όχι αντίθετα- όπως συνέβαινε ίσαμε τώρα.. Μα αυτό δεν είναι όλο, ο Μαρξ ανακάλυψε επίσης τον ειδικό νόμο κίνησης του σημερινού κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής…»12 δηλαδή το «…νόμο της υπεραξίας…»

Αυτές οι ανακαλύψεις του Μαρξ έβαλαν το σοσιαλισμό και τη μελέτη της ιστορικής εξέλιξης σε επιστημονικές βάσεις. Ο Ενγκελς λέει: «Αυτές τις δύο μεγάλες ανακαλύψεις την υλιστική αντίληψη της ιστορίας και την αποκάλυψη του μυστικού της υπεραξίας τις χρωστούμε στο Μαρξ. Με αυτές ο σοσιαλισμός έγινε επιστήμη»13.

Ο σοσιαλισμός σταμάτησε να είναι η έκφραση της απόλυτης αλήθειας, του ορθού λόγου και της δικαιοσύνης όπως επικρατούσε μέχρι τότε στις αντιλήψεις των σοσιαλιστών.

Ο Μαρξ με την περίφημη υλιστική αντίληψη για την ιστορία μπόρεσε να διαπιστώσει τη νομοτέλεια που υπάρχει στην κοινωνική ζωή. Οσο οι διάφοροι στοχαστές έβλεπαν στην ανάπτυξη των ιδεών την κύρια αιτία της κοινωνικής εξέλιξης δεν ήταν δυνατόν να ανακαλυφθεί η νομοτέλεια, η αναγκαία εσωτερική, αντικειμενική (δηλαδή ανεξάρτητη από τη συνείδηση ή τη θέληση) σύνδεση στην ανάπτυξη της κοινωνικής ζωής: στα μάτια τους η ιστορία παρουσιαζόταν σαν μια εκδήλωση από αναρίθμητες τάσεις, θελήσεις, ενέργειες που συγκρούονται και διασταυρώνονται, το αποτέλεσμα των οποίων είναι λίγο πολύ άγνωστο. Ωστόσο το καθήκον της επιστήμης είναι να ανακαλύψει πίσω από τα αναρίθμητα τυχαία περιστατικά την εσωτερική αναγκαία σύνδεση, να δει το νόμο της ιστορική εξέλιξης. Στη φύση ο νόμος εκδηλώνεται ως αποτέλεσμα της δράσης στοιχειακών, τυφλών δυνάμεων. Στην κοινωνία ο νόμος είναι αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης παραγόντων που είναι προικισμένοι με συνείδηση και έχει αντικειμενικό χαρακτήρα.

Η επαναστατική πολιτική δράση

Η ύπαρξη της αντικειμενικής νομοτέλειας στην κοινωνική εξέλιξη δεν σημαίνει ωστόσο για το Μαρξ ότι οι άνθρωποι είναι απλώς παθητικοί μέτοχοι στα γεγονότα, υποχρεωμένοι να ακολουθούν τη στοιχειακή, αυθόρμητη πορεία της ιστορίας. Οι αστοί κριτικοί προσπαθούν να μεμφθούν το Μαρξ για ασυνέπεια και αντιφάσεις. Λένε: Από τη μια οι μαρξιστές αναγνωρίζουν την ιστορική αναγκαιότητα του σοσιαλισμού και από την άλλη οργανώνουν το κόμμα της προλεταριακής επανάστασης για την πραγματοποίησή του. Πολλοί κριτικοί του μαρξισμού λένε: Πρέπει να διαλέξεις είτε την ιστορική αναγκαιότητα είτε την επαναστατική δράση. Ο Αγγλος αστός κοινωνιολόγος Καρλ Φέντερν γράφει: «Αν ο σοσιαλισμός έμελλε να παρουσιαστεί νομοτελειακά, δεν θα υπήρχε ανάγκη να τον ζητά κανείς. Αν ο σοσιαλισμός ήταν πραγματικά αναπόφευκτος και αποτελούσε το επόμενο στάδιο στην εξέλιξη της κοινωνίας δεν θα χρειαζόταν η σοσιαλιστική θεωρία και πολύ λιγότερο το σοσιαλιστικό κόμμα. Κανείς δεν δημιουργεί το σοσιαλιστικό κόμμα για να φέρει την άνοιξη και το καλοκαίρι»14.

Στην πραγματικότητα εδώ δεν υπάρχει καμία ασυνέπεια, αλλά διαλεκτική σχέση. Ο Καρλ Μαρξ δεν έβλεπε το ερχομό του σοσιαλισμού, όπως έρχεται το φθινόπωρο μετά το καλοκαίρι. Ο σοσιαλισμός δεν εμφανίζεται αυθόρμητα, ύστερα από τον καπιταλισμό, ούτε οι σοσιαλιστικές-κομμουνιστικές σχέσεις εμφανίζονται σαν αποτέλεσμα της παραπέρα ωρίμανσης των καπιταλιστικών σχέσεων, όπως πέφτει το φρούτο από το δέντρο αφού ωριμάσει. Οι παλιές, ξεπερασμένες καπιταλιστικές σχέσεις δεν εξαφανίζονται μόνες τους, αλλά τις υπερασπίζουν οι κεφαλαιοκράτες με το κράτος τους, που είναι επίσης εξοπλισμένοι με όλα τα μέσα ιδεολογικής επίδρασης πάνω στο προλεταριάτο. Μόνο με την πάλη των τάξεων και την επανάσταση μπορεί να ανατραπεί το αστικό κράτος, να εγκαθιδρυθεί η δικτατορία του προλεταριάτου και να βγουν από τη μέση οι παλιές σχέσεις παραγωγής. Η ιστορική αναγκαιότητα πραγματώνεται μέσα από τη δράση των ανθρώπων, απαιτείται η επαναστατική δράση, η επαναστατική θέληση, που σπάει το παλιό και σαπισμένο, αλλιώς το νέο στην ιστορία δεν έρχεται στο προσκήνιο ποτέ. Η ιστορική δράση των κομμουνιστών, πρέπει να στηρίζεται στην επιστημονική γνώση των νόμων της κοινωνικής εξέλιξης για να είναι πετυχημένη, αλλά αυτή η ιστορική δράση είναι προϋπόθεση για την πραγμάτωση της νομοτέλειας. Η ζωή και η πολιτική δράση του Καρλ Μαρξ ήταν γεμάτη υποκειμενικά σχέδια, προγράμματα, κριτικές παρατηρήσεις σε επαναστάτες που έκαναν λάθη, που δείλιασαν να προχωρήσουν μπροστά ή που ανέβαλαν τα επαναστατικά τους καθήκοντα κ.λπ. Ακριβώς γιατί ο Καρλ Μαρξ ήταν επιστήμονας και επαναστάτης.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Μπερνστάιν το 1899, στο βιβλίο του “Οι προϋποθέσεις για το σοσιαλισμό και τα καθήκοντα της σοσιαλδημοκρατίας”, με το οποίο επιχείρησε να αναθεωρήσει το μαρξισμό χρησιμοποιώντας τα όπλα της αστικής κριτικής, έβαλε στο στόχο την επαναστατική πολιτική δραστηριότητα του Καρλ Μαρξ προσάπτοντάς του την κατηγορία του μπλανκισμού. Να τι έγραφε: «Στη Γερμανία ο Μαρξ και ο Ενγκελς… κατέληξαν σε μια παρόμοια με τον μπλανκισμό θεωρία…Η μερική επανάσταση είναι μια ουτοπία, μόνο η προλεταριακή επανάσταση είναι ακόμα δυνατή, συμπεραίνει ο Μαρξ στα “Γερμανογαλλικά ημερολόγια”. Αυτή η άποψη οδηγεί κατευθείαν στον μπλανκισμό… Το επαναστατικό πρόγραμμα δράσης του Κομμουνιστικού Μανιφέστου είναι πέρα για πέρα μπλανκιστικό»15. Αρνούμενος την επαναστατική δράση ο Μπερνστάιν κατηγόρησε τους Μαρξ και Ενγκελς ότι «αντί των πραγματικών σχέσεων κάνουν την απλή επιθυμία κινητήριο δύναμη της επανάστασης»16. Η κατηγορία για μπλανκισμό ασφαλώς δεν αντέχει στην κριτική. Είναι γνωστό άλλωστε ότι ο Καρλ Μαρξ άσκησε πολλές φορές κριτική στον σημαντικό γάλλο επαναστάτη Μπλανκί. Είναι γνωστή για παράδειγμα η κριτική του Μαρξ στους οπαδούς του Μπλανκί, για τα λάθη τους στην παρισινή κομμούνα, για το γεγονός ότι οι μπλανκιστές δεν απάντησαν αποφασιστικά στα χτυπήματα της αντεπανάστασης και για το ότι «έδειξαν υπερβολική μεγαλοψυχία» απέναντι στους αντιπάλους τους. Στην πραγματικότητα ο Μπερνστάιν αρνιόταν την επανάσταση, την πολιτική επαναστατική δράση και πίεζε για να ολοκληρωθεί η εξέλιξη της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας σε κόμμα κοινωνικών μεταρρυθμίσεων.

Ο Μαρξ έδειξε ότι για το πέρασμα στον κομμουνισμό, ο ρόλος του υποκειμενικού παράγοντα ανεβαίνει, δυναμώνει σε σχέση με το ιστορικό πέρασμα σε παλιότερους κοινωνικό-οικονομικούς σχηματισμούς, όπου λίγο-πολύ οι κοινωνικοί νόμοι επιβάλλονταν αυθόρμητα στην ανθρώπινη δράση, στη βάση των αυθόρμητα αναπτυσσόμενων σχέσεων παραγωγής.

Να πως σχολιάζει ο Ενγκελς στο Αντί-Ντύρινγκ το ρόλο του συνειδητού υποκειμενικού παράγοντα στην πορεία για τον κομμουνισμό: «Μόλις η κοινωνία πάρει στην κατοχή της τα μέσα παραγωγής καταργείται η εμπορευματική παραγωγή και μαζί της και η κυριαρχία του προϊόντος πάνω στον παραγωγό. Η αναρχία μέσα στην κοινωνική παραγωγή αντικατασταίνεται από τη σχεδιασμένη συνειδητή οργάνωση. Ο αγώνας για την ύπαρξη του ατόμου σταματάει. Ετσι μόλις τώρα ο άνθρωπος ξεχωρίζει από μιαν ορισμένη έννοια από το ζωικό βασίλειο, βγαίνει από τις ζωώδεις συνθήκες ύπαρξης και περνά σε ανθρώπινες. Οι συνθήκες ζωής που περιβάλλουν τους ανθρώπους και που κυριαρχούν ως τώρα πάνω τους, μπαίνουν τώρα κάτω από την κυριαρχία και τον έλεγχο των ανθρώπων, που για πρώτη φορά γίνονται συνειδητοί και πραγματικοί κύριοι της φύσης, γιατί και επειδή γίνονται κύριοι της ίδιας της κοινωνικοποιημένης ζωής τους. Οι νόμοι της δικής τους κοινωνικής δράσης, που ορθώνονταν ως τώρα απέναντί τους ως ξένοι φυσικοί νόμοι που τους εξουσίαζαν, θα χρησιμοποιούνται πια από τους ανθρώπους με πλήρη γνώση της υπόθεσης για αυτό θα υποταχθούν στην κυριαρχία τους. Η ίδια η κοινωνική ζωή των ανθρώπων που ορθώνονταν απέναντί τους σαν κάτι που τους επιβλήθηκε από τη φύση και την ιστορία, γίνεται τώρα το ελεύθερο έργο τους. Οι αντικειμενικές, ξένες δυνάμεις που εξουσίαζαν ως τα τώρα την ιστορία, μπαίνουν κάτω από τον έλεγχο του ίδιου του ανθρώπου. Μόνον από εδώ και εμπρός θα δημιουργούν οι ίδιοι οι άνθρωποι με πλέρια συνείδηση την ιστορία τους, μόνο από εδώ και μπρος οι κοινωνικές αιτίες που θα μπαίνουν σε κίνηση από αυτούς θα έχουν κυρίως και σε διαρκώς αυξανόμενο βαθμό και τα αποτελέσματα που επιδίωκαν. Είναι το πήδημα της ανθρωπότητας από το βασίλειο της ανάγκης στο βασίλειο της ελευθερίας»17.

Παραπομπές

1 Καρλ Μαρξ, Το Κεφάλαιο, εκδόσεις ΣΕ, σελ. 29

2 Ο. π, σελ. 19

3 Λένιν Β. Ι., Τι να κάνουμε, εκδόσεις ΣΕ, σελ. 50

4 Ο. π, σελ. 35

5 Ο. π, σελ. 50

6 Ο. π,

7 Ο. π, σελ. 31

8 Ο. π,

9 Μαρξ-Ενγκελς, Διαλεχτά Εργα, τ. II, σελ. 127

10 Ο. π, σελ. 131

11 Φ. Ενγκελς, Ο πόλεμος των χωρικών, εκδ. ΣΕ, σελ. 72-73

12 Μαρξ-Ενγκελς, Διαλεχτά Εργα, τ. II, σελ.187-188

13 Ο. π, σελ.148

14 Ιστορικός Υλισμός, εκδ. Πορεία, Ανατύπωση από εκδοτικό οίκο Νέα Ελλάδα, 1951, σελ. 49, Ινστιτούτο Φιλοσοφίας ακαδημίας επιστημών ΕΣΣΔ

15 Εντουαρντ Μπέρνσταιν, Οι προϋποθέσεις για το σοσιαλισμό και τα καθήκοντα της σοσιαλδημοκρατίας, εκδ. Παπαζήση, σελ.83-85

16 Ο. π, σελ.86

17 Μαρξ-Ενγκελς, Διαλεχτά Εργα τ. II, σελ. 169-170



ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΟΜΟΣ 1ος




ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΟΜΟΣ 2ος




ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ ΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΟΜΟΣ 3ος

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου