Αριστερά και Θρησκεία, η Θεολογία της Απελευθέρωσης

Αριστερά και Θρησκεία

Οι περισσότεροι άνθρωποι
πιθανόν να νομίζουν ότι οι σχέσεις ανάμεσα στη θρησκεία και την αριστερά είναι
ανύπαρκτες ή ανταγωνιστικές. Ωστόσο κάτι τέτοιο δεν ανταποκρίνεται στην
πραγματικότητα, τόσο σήμερα όσο και κατά το παρελθόν. Σε παλιότερες εποχές οι
ριζοσπαστικές ιδέες και τα κινήματα έπαιρναν συνήθως θρησκευτική μορφή ή είχαν
έντονα θρησκευτική χροιά.[...] Βέβαια, η πλατιά διαδεδομένη αντίληψη ότι η
θρησκεία και η αριστερά είναι αντιθετικά ή εχθρικά στοιχεία έχει κάποιες
ιστορικές ρίζες. Από τα μισά του 19ου αιώνα και μετά [...] το διεθνές
επαναστατικό κίνημα γίνεται όλο και περισσότερο Μαρξιστικό στους ιδεολογικούς
και πολιτικούς του προσανατολισμούς. Κι ο Μαρξισμός είναι οπωσδήποτε ο κύριος
κληρονόμος και συνεχιστής της λαϊκής, αντικληρικής παράδοσης που πηγάζει από
την Αναγέννηση και το Διαφωτισμό. Γι' αυτό το λόγο, και μόνο, η οργανωμένη
θρησκεία και ο οργανωμένος ριζοσπαστισμός διαχωρίστηκαν και το χάσμα άρχισε
διαρκώς να μεγαλώνει.

Συγγραφέας: Συλλογικό

Αριστερά και Θρησκεία – Διαβάστε το

Ο εικοστός αιώνας είναι ο κατ' εξοχήν αιώνας των επαναστάσεων [...] οι σκληροί και αιματηροί αγώνες επέτειναν το διαχωρισμό ανάμεσα στη θρησκεία και το ριζοσπαστισμό, σπρώχνοντάς τους σε αντιτιθέμενα στρατόπεδα και ενισχύοντας τα στοιχεία εχθρότητας και στις δυο πλευρές του οδοφράγματος. Μέχρι πολύ πρόσφατα σχεδόν όλοι θεωρούσαν δεδομένο ότι το διαζύγιο ήταν πλήρες και οριστικό. Η θρησκεία και η αριστερά ήταν πια θανάσιμοι εχθροί και η οποιαδήποτε συνεννόηση ανάμεσά τους ήταν αδύνατη, ή μάλλον αδιανόητη.
Σήμερα όμως αρχίζει να γίνεται καθαρό — κι αυτό μπορεί να αποδειχτεί σαν μια από τις πιο εντυπωσιακές ανατροπές της ροής της ιστορίας - ότι εκείνο που σχεδόν όλοι πίστευαν πολύ απλά δεν είναι αλήθεια. [...]
Πώς εξηγείται αυτό το σημαντικότατο γεγονός; Ποιες μορφές παίρνει στα διάφορα μέρη του κόσμου; Ποιες είναι οι επιπτώσεις του στις διάφορες τάσεις και εξελίξεις σε διεθνές και εθνικό επίπεδο; Ποιες δυνατότητες ανοίγονται στο μέλλον;
[...]
Μ' αυτές τις σκέψεις κατά νου η συντακτική επιτροπή της ΜΗΝΙΑΙΑΣ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΣ αποφάσισε να αφιερώσει ένα έκτακτο διπλό τεύχος στο ζήτημα "θρησκεία και αριστερά". [...]
Καθώς η ΜΕ είναι ένα σοσιαλιστικό περιοδικό, και καθώς εμείς σαν εκδότες της θεωρούμε τους εαυτούς μας Μαρξιστές, ίσως θα ήταν σκόπιμο να χρησιμοποιήσουμε την ευκαιρία που μας δίνεται μ' αυτόν τον Πρόλογο να διατυπώσουμε τις απόψεις μας πάνω σε ορισμένα θεμελιώδη ζητήματα που αναπόφευκτα ανακύπτουν από την προώθηση ενός τέτοιου εγχειρήματος. [...]
Σύμφωνα με μια ευρύτατα διαδεδομένη άποψη, που αδιάκοπα προβάλλεται από τα μέσα ενημέρωσης, ο Μαρξ (και κατ' επέκταση οι Μαρξιστές) αποτελούν θανάσιμο εχθρό της θρησκείας. Φυσικά κάτι τέτοιο είναι τελείως λαθεμένο. Η στάση του Μαρξ απέναντι στη θρησκεία γενικά - όχι όμως απέναντι σε κάθε θρησκευτικό θεσμό - ήταν μια στάση συμπάθειας και κατανόησης. Η περίφημη φράση του "η θρησκεία είναι το όπιο των λαών", όταν τη διαβάσουμε μέσα στα συμφραζόμενα, αποτελεί την καλύτερη απόδειξη. Να ακριβώς τι έγραψε:
Η θρησκευτική καχεξία είναι, κατά ένα μέρος, η έκφραση της πραγματικής καχεξίας και, κατά ένα άλλο, η διαμαρτυρία ενάντια στην πραγματική καχεξία. Η θρησκεία είναι ο στεναγμός του καταπιεζόμενου πλάσματος, η θαλπωρή ενός άκαρδου κόσμου, είναι το πνεύμα ενός κόσμου απ' όπου το πνεύμα έχει λείψει. Η θρησκεία είναι το όπιο του λαού.
Ξεπέρασμα της θρησκείας σαν απατηλής ευτυχίας του λαού σημαίνει την απαίτηση της πραγματικής του ευτυχίας. Η απαίτηση να αρνηθεί τις αυταπάτες σχετικά με την κατάσταση του σημαίνει απαίτηση να αρνηθεί μια κατάσταση που έχει ανάγκη από αυταπάτες. Η κριτική της θρησκείας είναι λοιπόν εν σπέρματι η κριτική της κοιλάδας αυτής των δακρύων, που η θρησκεία αποτελεί το φωτοστέφανο της.
Είναι φανερό ότι ο Μαρξ θεωρούσε τη θρησκεία [...] ένα σύμπτωμα μιας απαράδεκτης κατάστασης πραγμάτων, ενός κόσμου που έπρεπε να αλλάξει. [...]
Με βάση τα παραπάνω, είναι απόλυτα λογικό που οι Μαρξιστές εξετάζουν τις διάφορες θρησκείες από ιστορική σκοπιά [...] Μια γενική θεώρηση της ιστορίας των θρησκειών μας δείχνει ότι όλες (εκτός ίσως από ορισμένες που θα τις προσδιορίζαμε σαν τις πιο πρωτόγονες) έχουν δύο κοινά χαρακτηριστικά: από τη μια μεριά παρέχουν στις άρχουσες τάξεις μια θεσμική δομή και μια ιδεολογία με τις οποίες μπορούν να ενισχύουν και να διαιωνίζουν την κυριαρχία τους. Από την άλλη, όπως ερμηνεύονται από τις καταπιεζόμενες και εκμεταλλευόμενες τάξεις, γίνονται όργανα διαμαρτυρίας και εξέγερσης (όπως φαίνεται ξεκάθαρα στις εξεγέρσεις των χωρικών στη Γερμανία τον 16ο αιώνα, και στην εμφάνιση των ριζοσπαστικών αιρέσεων κατά τη διάρκεια του αγγλικού εμφύλιου πολέμου στα μέσα του 17ου αιώνα). Σ' όλη την ιστορία της ανθρωπότητας, η θρησκεία έχει αποτελέσει ένα σημαντικό, και συχνά καθοριστικό, οργανωτικό και ιδεολογικό στοιχείο κι απ' τις δυο αντιμαχόμενες πλευρές της πάλης των τάξεων.
Εδώ βέβαια μας ενδιαφέρει κυρίως ο ρόλος της θρησκείας στον αγώνα των φτωχών και των κατατρεγμένων για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων τους και τη βελτίωση των συνθηκών της ζωής τους. [...] Ωστόσο, αυτό που θέλουμε να τονίσουμε, δεν είναι η ιστορική συνέχεια της σχέσης ανάμεσα στη θρησκεία και την πάλη των τάξεων, αλλά η βασική ποιοτική αλλαγή που επήλθε σ' αυτή τη σχέση στα χρόνια από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά.
Η ταξική πάλη "από τα κάτω" είχε. και έχει πάντα μια επιθετική και μια αμυντική πλευρά: ο διπλός στόχος είναι η προστασία των καταπιεσμένων και η απελευθέρωση από την καταπίεση. Αυτό που άλλαξε στον τελευταίο μισό αιώνα είναι το ίδιο το νόημα της καταπίεσης. Για τους λαούς του Τρίτου Κόσμου η απελευθέρωση παλιότερα σήμαινε το τέλος της αποικιοκρατίας, για τους έγχρωμους την εξάλειψη των φυλετικών διακρίσεων, για τις γυναίκες την απόκτηση της ισότητας με τους άνδρες. Αλλά όπου οι καταπιεζόμενοι πλησίασαν αυτούς τους στόχους, άρχισε να φαίνεται όλο και καθαρότερα η απατηλή φύση αυτής της προσδοκώμενης απελευθέρωσης. [...]
Στο χώρο της θρησκείας, αυτές οι εξελίξεις έφεραν στο φως διάφορες θεολογίες της απελευθέρωσης, οι οποίες όλο και πιο ξεκάθαρα ταυτίζουν την απελευθέρωση με την επανάσταση. Κι εδώ ο Τρίτος Κόσμος εμφανίζεται πρωτοπόρος, ιδιαίτερα οι περιοχές - όπως η Λατινική Αμερική - όπου τα επαναστατικά κινήματα έχουν αναπτύξει σημαντική δράση. [...] Οι θεολογίες της απελευθέρωσης και ο Μαρξισμός - με τους αντίστοιχους οπαδούς και υποστηρικτές τους - αρχίζουν να συνυπάρχουν στον ίδιο χώρο, θέτοντας ίδιους ή παρόμοιους στόχους. Θα μπορέσουν άραγε να δουλέψουν μαζί; Ή θα θεωρήσουν κάθε συνεργασία αδύνατη, ζημιώνοντας έτσι, ίσως ανεπανόρθωτα, τον αγώνα που και οι δυο διεξάγουν;
Αυτά είναι σημαντικό ερωτήματα στο οποία δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις. Κι ούτε θα πρέπει να υποτιμήσει κανείς τα εμπόδια που παρεμβάλλονται στο δρόμο της συνεργασίας. Ανάμεσα στους "λαϊκούς" Μαρξιστές και στη θρησκευτική αριστερά υπάρχει μια αμοιβαία καχυποψία. [...]
Θα ήταν ανόητο να θεωρήσουμε αυτές τις υποψίες αβάσιμες και ανάξιες λόγου ή να υποθέσουμε ότι μπορούν να διαλυθούν με απλές δηλώσεις καλής θέλησης και τίμιων προθέσεων. Αυτό που χρειάζεται τώρα είναι και οι δυο πλευρές ν' αρχίσουν να ασχολούνται περισσότερο με τα έργα παρά με τα λόγια. Μόνο στην πράξη θα φανεί αν υπάρχει δυνατότητα και προοπτική μιας τέτοιας συνεργασίας. [...] Και θα πρέπει να κατανοήσουμε όλοι ότι πρόκειται για μια ανάγκη που γίνεται όλο και πιο επιτακτική καθώς εντείνεται η απειλή της καταστολής η οποία επικρέμεται πάνω απ' το κεφάλι όσων είναι αποφασισμένοι να αγωνιστούν για έναν καλύτερο και πιο ασφαλή κόσμο.[...] ολόκληρη η αριστερά, κι απ' τις δυο πλευρές και σε κάθε επίπεδο, θα πρέπει να γνωρίζει πολύ καλά ότι το πιο ισχυρό όπλο που διαθέτει η αντίδραση, το όπλο που θα χρησιμοποιηθεί για να διασπάσει την ενότητά της και να την λυγίσει, είναι το ίδιο όπλο που χρησιμοποίησε και ο Χίτλερ στην προσπάθειά του να κυριεύσει τον κόσμο πριν από μισό αιώνα - ο αντί- Κομμουνισμός.
Αυτό το ειδικό τεύχος της ΜΕ έχει έναν συγκεκριμένο εκπαιδευτικό σκοπό: να συμβάλει ώστε η "λαϊκή" αριστερά να κατανοήσει τι συμβαίνει στο χώρο της θρησκευτικής αριστεράς. [...]
Από τον Πρόλογο της Σύνταξης
Τίτλος: Αριστερά και Θρησκεία. Η Θεολογία της Απελευθέρωσης.
Συγγραφέας: Συλλογικό
Μετάφραση: Μίλτος Φραγκόπουλος
Σελίδες: 170
Εκδότης: ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ
Έτος έκδοσης: 1984
Πληροφορίες αρχείου: PDF (OCR και Bookmarks), μεγέθους 4.2 MB
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:
Πρόλογος της σύνταξης
Θρησκεία και Αριστερά: Μια εισαγωγή του Cornel West
Ο Χριστιανο-Μαρξιστικός Διάλογος της δεκαετίας του 1960 της Dorothy Solle
Χριστιανικές Κοινότητες Βάσης και το μέλλον της Λατινικής Αμερικής του Phillip Berryman
Σημειώσεις για τη Θεολογία της Απελευθέρωσης στην Ασία των James Ε. Palm & Elizabeth Μ. Bounds
Μια παρουσίαση της Χριστιανικής Αριστεράς στις ΗΠΑ της Kathleen Schultz
Δεκαπέντε χρόνια αναβρασμού της Janet Kalven
Η Θεολογία της Απελευθέρωσης στη ζωή της Βίβλου του Gill Dawes
Μια Θεολογία Απελευθέρωσης του Gustavo Gutierrez
Το Ευαγγέλιο στο Σολεντινάμε του Ernesto Cardenal
Σχετικά με τους κομμουνιστές ιερείς του Camilο Torres
Θρησκεία και Ριζοσπαστισμός στο χώρο του Μαύρου Πληθυσμού του Gayraud S. Wilmore
Η Θεολογία και ο Απελευθερωτικός Αγώνας των Μαύρων στη Νότια Αφρική του Allan Boesak
Βιβλιογραφία
Σκέψεις σαν Επίλογος του Μίλτου Φραγκόπουλου
Μπορείτε να κατεβάσετε ολόκληρο το βιβλ από την παρακάτω διεύθυνση:

http://www.megaupload.com/?d=OBUA4105