ΤΡΟΤΣΚΙ: Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΛΕΧΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟ

Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΛΕΧΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟ

Το ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ δημοσιεύει σήμερα ένα ΑΓΝΩΣΤΟ ΓΡΑΜΜΑ του Λέων Τρότσκι που στάλθηκε το 1922 και δημοσιεύθηκε στο πρώτο φύλλο του περιοδικού "Κάτω από τη Σημαία του Μαρξισμού" και που μεταφράστηκε για πρώτη φορά στα αγγλικά και δημοσιεύτηκε στο "Λέιμπορ Ριβιού" τον Απρίλη 1984. Στην Ελλάδα δημοσιεύεται για ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ στο ΟΠΛΟΣΤΑΣΙΟ ΤΟΥ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ, του ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΚΑΦΕΝΕΙΟΥ.

Αγαπητοί σύντροφοι!

Η ιδέα της έκδοσης ενός περιοδικού που θα εισάγει τα πιό προχωρημένα τμήματα της προλεταριακής νεολαίας στην υλιστική κοσμοθεωρία μου φαίνεται εξαιρετικά πολύτιμη και καρποφόρα. Η παλιότερη γενιά των εργατών - κομμουνιστών, που τώρα παίζει ηγετικό ρόλο στο κόμμα και στη χώρα μας, αφυπνίστηκε και μπήκε στη συνειδητή πολιτική ζωή πρίν από 10, 15, 20 ή και περισσότερα χρόνια. Η σκέψη τους άρχισε την κριτική της δουλιά με τον αστυνομικό, με τον χρονομέτρη, με τον προϊστάμενο, προχώρησε στην κριτική του τσαρισμού και του καπιταλισμού, και, μετά, πιο συχνά στη φυλακή και στην εξορία, στράφηκε στα ζητήματα της φιλοσοφίας, της ιστορίας και της επιστημονικής γνώσης του κόσμου.

Με αυτόν τον τρόπο, το επαναστατικό προλεταριάτο, πριν φτάσει στα πιό σημαντικά ζητήματα της υλιστικής ερμηνείας της ιστορικής εξέλιξης, είχε ήδη καταφέρει να συσσωρεύσει μια αξιόλογη ποσότητα όλο και πιο πλατιών γενικεύσεων, προχωρώντας από το ειδικό στο γενικό, στη βάση της ίδιας της προσωπικής του εμπειρίας μέσα στην ζωντανή πάλη. Ο σημερινός νέος εργάτης αφυπνίζεται μέσα στις συνθήκες του σοβιετικού κράτους, που από μόνο του αποτελεί μια ζωντανή κριτική του παλιού κόσμου. Τα γενικά αυτά συμπεράσματα, που έβγαλε η παλιότερη γενιά των εργατών στη μάχη, και που καρφώθηκαν στη συνείδησή της με τα μεγάλα καρφιά της προσωπικής εμπειρίας, τα παίρνουν τώρα έτοιμα οι εργάτες της νεότερης γενιάς, κατευθείαν από τα χέρια του κράτους στο οποίο ζουν και από τα χέρια του κόμματος που ηγείται αυτού του κράτους.

Αυτό σημαίνει, βέβαια, ένα γιγάντιο βήμα προς τα μπρος με την έννοια της δημιουργίας των όρων της παραπέρα πολιτικής και θεωρητικής εκπαίδευσης των εργατών. Αλλά, ταυτόχρονα, στο ασύγκριτα ανώτερο αυτό ιστορικό επίπεδο όπου έχουμε φτάσει μέσα από τη δουλιά των παλίότερων γενιών, εμφανίζονται νέα καθήκοντα και νέες δυσκολίες για τις νεότερες γενιές. Το σοβιετικό κράτος είναι μια ζωντανή άρνηση του παλιού κόσμου, της κοινωνικής του τάξης πραγμάτων, των προσωπικών του σχέσεων, των απόψεων και των πεποιθήσεών του. Αλλά, ταυτόχρονα, το σοβιετικό κράτος είναι ακόμα γεμάτο από αντιφάσεις, ατέλειες, ασυνέπειες, έντονες ζυμώσεις - με δυό΄λόγια, από φαινόμενα στα οποία η κληρονομιά του παρελθόντος συνυφαίνεται με τους βλαστούς του μέλλοντος.

Σε μια τόσο κρίσιμη, βαθιά κριτική και ασταθή εποχή, όπως είναι η δική μας, η εκπαίδευση της προλεταριακής πρωτοπορίας απαιτεί σοβαρά και αξιόπιστα θεωρητικά θεμέλια. Για να μην μπορούν τα ακραία γεγονότα, οι ισχυρές παλίρροιες και αμπώτιδες, οι γρήγορες αλλαγές των καθηκόντων και των μεθόδων, του κόμματος και του κράτους, να αποπροσανατολίζουν τη συνείδηση του νέου εργάτη και να διασπούν τη θέλησή του τη στιγμή που βρίσκεται ακόμα στο κατώφλι μιας ανεξάρτητης και κρίσιμης δουλιάς, είναι αναγκαίο να εξοπλίζεται η σκέψη και η θέλησή του με τη μέθοδο της υλιστικής κοσμοθεωρίας. Λέμε να εξοπλίζεται η θέλησή του και όχι μόνο η σκέψη του γιατί σε μια εποχή ακραίων διεθνών αναταραχών, περισσότερο από ποτέ, η θέλησή μας, κάτω από έναν μόνο όρο, μπορεί να μην σπάσει, αλλά να ατσαλωθεί - αν βασίζεται σε μια επιστημονική κατανόηση των όρων και των αιτίων της ιστορικής εξέλιξης.

Από την άλλη μεριά, είναι σε μια τέτια ακριβώς κρίσιμη εποχή, όπως είναι η δική μας, ιδιαίτερα όταν παρατείνεται, δηλαδή, όταν ο ρυθμός των επαναστατικών γεγονότων στη Δύση τείνει να είναι βραδύτερος απ΄ ότι θα περίμενε κανείς, που οι προσπάθειες διαφόρων ιδεαλιστικών και μισο-ιδεαλιστικών φιλοσοφικών σχολών και σεχτών να κατακλύσουν τη συνείδηση της εργατικής νεολαίας είναι πολύ πιθανές. Αν την καταλάβουν εξ απροόπτου τα γεγονότα - χωρίς την προηγούμενη πλούσια εμπειρία της πραχτικής ταξικής πάλης - η σκέψη της εργατικής νεολαίας μπορεί να αποδειχτεί ανυπεράσπιστη απέναντι στις διάφορες θεωρίες του ιδεαλισμού που, στην ουσία, είναι η μετάφραση των θρησκευτικών δογμάτων στη γλώσσα της ψευτοφιλοσοφίας.

Σε τελευταία ανάλυση, όπως κι αν ονομάζονται, ιδεαλιστές, Καντιανοί, εμπειριοκριτικιστές, ή έχουν κάποιο άλλο όνομα, όλες αυτές οι σχολές συμφωνούν σε ένα πράγμα: βάζουν τη συνείδηση, τη σκέψη, ή τη γνώση πριν από την ύλη, και όχι αντίστροφα. Το καθήκον της υλιστικής εκπαίδευσης της εργατικής νεολαίας είναι να αποκαλύψει μπροστά τους τους βασικούς νόμους της ιστορικής εξέλιξης. Από αυτούς τους βασικούς νόμους, ο πιό σημαντικός και πρωταρχικός είναι εκείνος που τονίζει ότι η συνείδηση των ανθρώπων δεν είναι ένα ελεύθερο και ανεξάρτητο ψυχολογικό προτσές, αλλά μια λειτουργία της υλικής, οικονομικής βάσης, δηλ. καθορίζεται από αυτήν και υποτάσσεται σ΄ αυτήν. Η εξάρτηση της συνείδησης από τα ταξικά συμφέροντα και σχέσεις, και αυτών των συμφερόντων και σχέσεων από την οικονομική οργάνωση, είναι πιό καθαρή, πιό ανοιχτή και πιό κατάφωρη απ΄ όλα σε μια επαναστατική εποχή. Στη βάση της αναντικατάστατης εμπειρίας αυτής της εποχής πρέπει να βοηθήσουμε την εργατική νεολαία να δυναμώσει στο μυαλό της τα θεμέλια της μαρξιστικής μεθόδου.

Αλλά, αυτό δεν είναι αρκετό. Η ίδια η ανθρώπινη κοινωνία, τόσο ιστορικά όσο και με την αγροτική της οικονομία έχει τις ρίζες της στον κόσμο της Φύσης και της Ιστορίας. Πρέπει να δούμε στο σύγχρονο άνθρωπο ένα κρίκο στην αλυσίδα κάθε εξέλιξης, αρχίζοντας από το πρώτο οργανικό κύτταρο, που βγήκε στην ώρα του από το εργαστήριο της Φύσης, όπου λειτουργούν οι φυσικές και χημικές ιδιότητες της ύλης. Αυτός που έχει μάθει να βλέπει με ένα τέτιο καθαρό μάτι το παρελθόν ολόκληρου του κόσμου, και δω περιλαβαίνονται και η ανθρώπινη κοινωνία, το φυσικό και ζωικό βασίλειο, το ηλιακό σύστημα και τα άπειρα συστήματα που το περιβάλλουν, δεν θα ψάχνει για το κλειδί της κατανόησης των μυστικών του σύμπαντος στα αρχαία "ιερά" βιβλία, στα φιλοσοφικά αυτά παραμύθια της πρωτόγονης παιδικής ηλικίας.

Και αυτός που δε γνωρίζει την ύπαρξη των ουράνιων, μυστικών δυνάμεων που μπορούν να διεισδύσουν στην προσωπική ή την κοινωνική ζωή, να την κατευθύνουν με τον ένα ή τον άλλον τρόπο, αυτός που δεν πιστεύει ότι η επιθυμία και η δυστυχία θα βρει κάποιο είδος ανώτερης ανταμοιβής σε άλλους κόσμους, θα σταθεί πιό σταθερά και πιό ακλόνητα στα δικά του πόδια σε αυτόν εδώ τον δικό μας κόσμο. Αυτός θα αναζητήσει πιό θαραλέα και με μεγαλύτερη εμπιστοσύνη την βάση της δημιουργικής του δραστηριότητας στις υλικές συνθήκες της κοινωνίας. Η υλιστική κοσμοθεωρία, όχι μόνο θα ανοίξει διάπλατα το παράθυρο σε ολόκληρο το σύμπαν, αλλά και θα δυναμώσει την θέλησή του. Μόνο αυτή θα μεταμορφώσει τον σύγχρονο άνθρωπο σε άνθρωπο. Ακόμα είναι εξαρτημένος, είναι αλήθεια, από δύσκολες υλικές συνθήκες, αλλά ξέρει ήδη πώς να τις ξεπεράσει, και συνειδητά συμμετέχει στην οικοδόμηση μιας νέας κοινωνίας που βασίζεται ταυτόχρονα στην ανώτερη τεχνολογία και στην μεγαλύτερη αλληλεγγύη.

Το ύψιστο καθήκον είναι να δόσουμε στην προλεταριακή νεολαία μια υλιστική εκπαίδευση. Με όλη μου την καρδιά ελπίζω ότι το περιοδικό σας, που θέλει να πάρει μέρος σε αυτή την εκπαίδευτική δουλιά, θα καταχτήσει την μεγαλύτερη επιτυχία.

Με κομμουνιστικούς και υλιστικούς χαιρετισμούς

Λ. Τρότσκι

1922