ΑΝΤΟΝΙΟ ΓΚΡΑΜΣΙ: Η Οργάνωση της Κουλτούρας

Η Οργάνωση της Κουλτούρας

Δεν μιλώ ποτέ για την αρνητική πλευρά της ζωής μου, πρώτ’ απ’ όλα γιατί δε θέλω να παραπονιέμαι - ήμουν ένας μαχητής που δε στάθηκε τυχερός στην άμεση πάλη κι οι μαχητές δεν μπορούν και δεν πρέπει να ελεεινολογούν τη μοίρα τους επειδή πάλεψαν όχι γιατί τους εξανάγκασε κανείς, αλλά γιατί το θέλησαν οι ίδιοι συνειδητά». Με τον τίτλο Οι Διανοούμενοι “«Δεν μιλώ ποτέ για την αρνητική πλευρά της ζωής μου, πρώτ’ απ’ όλα γιατί δε θέλω να παραπονιέμαι - ήμουν ένας μαχητής πού δε στάθηκε τυχερός στην άμεση πάλη κι οι μαχητές δεν μπορούν και δεν πρέ­πει να ελεεινολογούν τη μοίρα τους επειδή πάλεψαν όχι γιατί τους εξανάγκασε κανείς, αλλά γιατί το θέλησαν οι ίδιοι συνειδητά».

Η έκδοση αυτή του πρώτου τόμου των έργων του Αντόνιο Γκράμσι, αποτελεί και την πρώτη έκδοση βιβλίου του στα Ελληνικά. Πιστοί στην υπόσχεση μας στους ανα­γνώστες, καταφέραμε μέχρι σήμερα, εν μέσω ξεχωριστών δυσκολιών, να εκδόσουμε και άλλους έξι τόμους.

Η προσεκτική μελέτη των κειμένων του Γκράμσι πιστεύουμε ότι θα βοηθήσει στη δημιουργική σύλληψη μιας σειράς προβλημάτων που ενστικτωδώς ή θολά αντιλαμβανόμασταν χωρίς να μπορούμε να τα ανεβάσουμε στη σφαίρα της επιστημονικής και θεωρητικής ερευνάς. Η αξία των κειμένων του Γκράμσι δεν είναι απλά «θεωρητική». Η δημιουργική ανάγνωση τους είναι δυνατή μόνο όταν κατανοήσουμε την με μοναδικό τρόπο, αρμονικά συνταιριασμένη σχέση του Γκράμσι όχι μόνο με τη σοβαρή θεωρητική ερευνά αλλά ταυτόχρονα και με την αμεσότητα της πρακτικής.

Άλλωστε αυτή ‘ναι και η μεγάλη του αξία, που τη βλέπουμε βασικά να ξεδιπλώνεται όσο είναι έξω από την φυλακή, κοντά στους συναγωνιστές του και την εργατική τάξη.

Ανεξαρτήτως όμως αυτών, γεγονός παραμένει ότι αναλύσεις, όπως λ.χ. αυτή αναφορικά με τους Διανοουμένους, διατηρούν στο ακέραιο την αξία τους, αφού, κατά κοινή ομολογία, η μεγάλη προσωπική δύναμη, ή σφραγίδα του λόγου του Γκράμσι, τις καθίστα ένα κλασικό έργο της παγκόσμιας πολιτικής φιλολογίας.

Ο Αντόνιο Γκράμσι γεννήθηκε στην πόλη Άλες της Σαρδηνίας στις 23 Ιανουαρίου 1891. Σπούδασε με υποτροφία που κέρδισε στο Πανεπιστήμιο του Τουρίνου. Εκεί, μυήθηκε στις σοσιαλιστικές ιδέες και στα 1913 έγινε μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος και σε πολύ μικρό διάστημα αναδείχτηκε σε καθοδηγητικό στέλεχος. Το 1914 παίρνει το πτυχίο του και τον επόμενο χρόνο περνά στην σύνταξη της σοσιαλιστικής εφημερίδας του Τουρίνου «Η Κραυγή του Λάου» και λίγο αργότερα στην σύνταξη του κεντρικού οργά­νου του Σοσιαλιστικού Κόμματος «Εμπρός» και της «Νέας Τάξης». Στα 1920, καθοδηγεί την μεγά­λη απεργία των εργατών για την υπεράσπιση των εργοστασιακών επιτροπών του Τουρίνου και διατυπώνει το πολιτικό πρόγραμμα «Για την ανανέωση του Σοσιαλιστικού Κόμματος». Στις 21 Ιανουαρίου 1921, ιδρύει το Κ.Κ. Ιταλίας. Η άνο­δος των φασιστών στην εξουσία είχε ως αποτέλεσμα να τεθούν εκτός νόμου το Κ.Κ.Ι. και οι άλλες δημοκρατικές οργανώσεις και να συλληφθούν οι ηγέτες τους, ανάμεσα στους οποίους και ο Γκράμσι. Στην δίκη πού ακολούθησε, ο Γκράμσι καταδικάστηκε σε εικοσαετή φυλάκιση. Αλλά και μέσα στην φυλακή ο Γκράμσι δεν σταμάτησε ν’ αγωνίζεται. Μελετά και γράφει με σκοπό να προετοιμάσει ένα μεγαλόπνοο έργο πάνω στα θεωρητικά και πρακτικά προβλήματα του εργατικού κινήματος και πάνω στα εθνικά και πολιτιστικά προβλήματα της Ιταλίας. Αυτό το έργο δεν πρόλαβε να το τελειώσει, γιατί η συνολική κατάρρευση της υγείας του τον οδήγησε στον θάνατο στις 27 Απριλίου 1937. Άφησε όμως πίσω του, ως διαρκή παρακαταθήκη, έναν τεράστιο όγκο δοκιμίων, άρθρων και σημειώσεων, που εκδόθηκαν για πρώτη φορά υστέρα από τον πόλεμο και που επηρέασαν και επηρεάζουν αποφασιστικά την σύγχρονη κίνηση των ριζοσπαστικών ιδεών σε όλον τον κόσμο.” και Η οργάνωση της κουλτούρας οι Ιταλοί επιμελητές των έργων του Γκράμσι, συγκέντρωσαν τα κείμενά του που αναφέρονται στα παραπάνω ζητήματα. Τα κείμενα είναι χωρισμένα σε τρεις κατ’ ουσίαν ενότητες. Η πρώτη άφορα την διαμόρφωση και την λειτουργία των διανοουμένων στην σύγχρονη κοινωνία και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις μας ως πρώτος τόμος στην σειρά των έργων του. Η δεύτερη άφορα την οργάνωση του σχολείου και της παιδείας γενικότερα και η τρίτη, ασχολείται με τις ποικίλες πτυχές της δημοσιογραφίας και τον ρόλο της στην σύγχρονη κοινωνία.

Στον παρόντα, δεύτερο τόμο στην σειρά των έργων του, συμπεριλάβαμε τις δύο αυτές ξεχωριστές ενότητες υπό τον ενιαίο τίτλο Η οργάνωση της κουλτούρας. Ουσιαστικά, ο παρών τόμος αποτελεί οργανική συνέχεια του πρώτου, επεκτείνοντας την ανάλυση στον τρόπο με τον οποίο η οργανωμένη κοινωνία λειτουργεί εν σχέσει και σε σχέση με τους διανοουμένους.

Ξεχωριστή όμως και ίσως ακόμη πιο σημαντική είναι η προσφορά του Γκράμσι στο πεδίο της δημοσιογραφίας. Στην ενότητα αυτή ο Ιταλός ηγέτης έχει επεξεργαστεί μια σειρά θέσεις και αρχές, για τον τρόπο λειτουργίας του θεσμού που -πραγματικά- παραμένουν αξεπέραστες. Κι αυτό, γιατί η αξία των έργων του Γκράμσι δεν είναι απλά «θεωρητική». Η αρμονικά συνταιριασμένη σχέση τους όχι μόνο με τη σοβαρή θεωρητική ερευνά, αλλά -ταυτόχρονα- και με την αμεσότητα της πρακτικής, παράγουν ένα έργο ρωμαλέο και ζωντανό που διατηρεί και στον 21ο αιώνα ακέραια την αξία του, κατέχοντας μιαν από τις πρώτες θέσεις στην σύγχρονη πολιτική φιλολογία.

Ο Αντόνιο Γκράμσι γεννήθηκε στην πόλη Άλες της Σαρδηνίας στις 23 Ιανουαρί­ου 1891. Σπούδασε με υποτροφία που κέρδισε στο Πανεπιστήμιο του Τουρίνου. Εκεί, μυήθηκε στις σοσιαλιστικές ιδέες και στα 1913 έγινε μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος και σε πολύ μικρό διάστημα αναδείχτηκε σε καθοδηγητικό στέλεχος. Το 1914 παίρνει το πτυχίο του και τον επόμενο χρόνο περνά στην σύνταξη της σοσιαλιστικής εφημερίδας του Τουρίνου «Η Κραυγή του Λάου» και λίγο αργότερα στην σύνταξη του κεντρικού οργάνου του Σοσιαλιστικού Κόμματος «Εμπρός» και της «Νέας Τάξης». Στα 1920, καθοδηγεί την μεγά­λη απεργία των εργατών για την υπεράσπιση των εργοστασιακών επιτροπών του Τουρίνου και δια­τυπώνει το πολιτικό πρόγραμμα «Για την ανανέωση του Σοσιαλιστικού Κόμματος». Στις 21 Ια­νουαρίου 1921, ιδρύει το Κ.Κ. Ιταλίας. Η άνοδος των φασιστών στην εξουσία είχε ως αποτέλεσμα να τεθούν εκτός νόμου το Κ.Κ.Ι. και οι άλλες δημοκρατικές οργανώσεις και να συλληφθούν οι ηγέτες τους, ανάμεσα στους οποίους και ο Γκράμσι. Στην δίκη πού ακολούθησε, ο Γκράμσι καταδικάστηκε σε εικοσαετή φυλάκιση. Αλλά και μέσα στην φυλακή ο Γκράμσι δεν σταμάτησε ν’ αγωνίζεται. Μελετά και γράφει με σκοπό να προετοιμάσει ένα μεγαλόπνοο έργο πάνω στα θεωρητικά και πρακτικά προβλήματα του εργατικού κινήματος και πάνω στα εθνικά και πολιτιστικά προβλήματα της Ιταλίας. Αυτό το έργο δεν πρόλαβε να το τε­λειώσει, γιατί η συνολική κατάρρευση της υγείας του τον οδήγησε στον θάνατο στις 27 Απριλίου 1937. Άφησε όμως πίσω του, ως διαρκή παρακαταθήκη, έναν τεράστιο όγκο δοκιμίων, άρθρων και σημειώσεων, που εκδόθηκαν για πρώτη φορά υστέρα από τον πόλεμο και που επηρέασαν και επηρεάζουν αποφασιστικά την σύγχρονη κίνηση των ριζοσπαστικών ιδεών σε όλον τον κόσμο.